Bước đi được trông đợi, 'mở van' dòng vốn xanh chảy mạnh vào thị trường

Danh mục phân loại xanh: Bước đi được trông đợi

Thị trường vốn xanh đang nổi lên như một “trụ cột chiến lược” giúp doanh nghiệp tư nhân tiếp cận các nguồn tài chính trung và dài hạn nhằm phục vụ các mục tiêu phát triển bền vững. Tín hiệu tích cực là hành lang pháp lý cho thị trường này đang từng bước được hoàn thiện, với bước đi mang tính bản lề là việc Chính phủ chính thức ban hành Danh mục Phân loại Xanh quốc gia.

Trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance, ông Nguyễn Tùng Anh, Trưởng Bộ phận Nghiên cứu Rủi ro tín dụng và Tài chính Bền vững, FiinRatings nhận định Danh mục Phân loại xanh mở ra cơ hội đáng kể cho các định chế tài chính và doanh nghiệp tham gia thị trường tài chính xanh.

Cụ thể, đối với ngân hàng và các tổ chức tín dụng, trước đây, việc phân loại vẫn gặp nhiều vướng mắc do các ngân hàng phải tự triển khai bộ tiêu chí cho vay xanh riêng, dẫn đến rủi ro trong đánh giá, giám sát và kiểm soát chất lượng tài sản.

Đây cũng là một trong những lý do khiến tín dụng xanh phát triển chưa đúng với tiềm năng vốn có. Thống kê của NHNN cho thấy, tính đến 31/3/2025 đã có 58 tổ chức tín dụng (TCTD) phát sinh dư nợ tín dụng xanh với dư nợ đạt trên 704.244 tỷ đồng. Mặc dù tăng 3,57% so với cuối năm 2024 son dư nợ tín dụng xanh mới chỉ chiếm tỷ trọng 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế.

Tuy nhiên, theo đại diện FiinRatings, với Danh mục Phân loại xanh chuẩn hóa định nghĩa, tiêu chí và phân ngành dự án xanh phù hợp với đặc thù kinh tế Việt Nam, giúp giảm thiểu nguy cơ tẩy xanh, các ngân hàng sẽ có cơ hội mở rộng các sản phẩm tín dụng xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng thương hiệu theo hướng phát triển bền vững.

“Từ đó, khung tạo điều kiện cho các ngân hàng muốn tăng khả năng tiếp cận vốn ngoại từ các định chế tài chính nước ngoài, đặc biệt trong bối cảnh tài trợ vốn cho dự án giảm phát thải đang là xu hướng toàn cầu”, ông Nguyễn Tùng Anh nhận định.

Danh mục Phân loại xanh cũng mang đến nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp phát hành trái phiếu xanh khi giúp xác định rõ ràng các dự án xanh, từ đó tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận kênh vốn thông qua kênh trái phiếu xanh. Đây sẽ là động cơ khuyến khích mạnh mẽ thúc đẩy các doanh nghiệp tham gia vào các hoạt động kinh tế xanh, bền vững trong thời gian tới.

Đại diện FiinRatings dẫn chứng, tuy chưa có nhiều bằng chứng về lợi ích của greenium (phần chênh lệch lợi suất giữa trái phiếu xanh và trái phiếu thông thường cùng kỳ hạn) tại Việt Nam nhưng theo Văn phòng Nghiên cứu kinh tế vĩ mô ASEAN + 3 (AMRO), greenium trung bình được ghi nhận trong ASEAN+3 là 15 điểm cơ bản trên thị trường sơ cấp, đặc biệt cao hơn với trái phiếu được chứng nhận đáng tin cậy hoặc định giá bằng nội tệ.

“Điều này cho thấy doanh nghiệp có thể tiết giảm chi phí vay và rủi ro vỡ nợ so với phương án phát hành trái phiếu thông thường. Ngoài ra, kỳ hạn dài hơn so với công cụ nợ truyền thống cũng là lợi thế của trái phiếu xanh do đặc thù các dự án bảo vệ môi trường cần thời gian dài để phát huy hiệu quả và tạo ra tác động bền vững. Bên cạnh lợi ích tài chính, trái phiếu xanh còn mang lại nhiều giá trị phi tiền tệ cho doanh nghiệp, bao gồm việc nâng cao uy tín, mở rộng tệp nhà đầu tư và cải thiện năng lực quản trị theo hướng bền vững”, ông nói.

Đối với nhà đầu tư trái phiếu, Danh mục Phân loại xanh cung cấp công cụ để nhà đầu tư có thể đánh giá chính xác hơn về tính bền vững và rủi ro gây hại tiềm tàng của dự án, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đa dạng hóa danh mục đầu tư theo hướng bền vững hơn, đặc biệt đối với các quỹ có tiêu chí ESG, từ đó, giúp nhà đầu tư đóng góp trực tiếp vào quá trình chuyển dịch xanh và phát triển bền vững của nền kinh tế.

Thách thức khi triển khai thực tiễn

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mang lại, ông Nguyễn Tùng Anh cũng chỉ ra những thách thức khi triển khai, áp dụng Danh mục Phân loại xanh trong thực tiễn.

Ngân hàng và tổ chức tín dụng là những đơn vị có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, trực tiếp và lan tỏa trong vai trò tiên phong xúc tiến các hoạt động cấp tín dụng xanh. Những tổ chức này vừa phát hành trái phiếu xanh (đầu vào), vừa triển khai sản phẩm tín dụng xanh (đầu ra).

“Do đó, các ngân hàng cần xây dựng và áp dụng bộ tiêu chuẩn tín dụng xanh rõ ràng, đầy đủ, dựa trên Danh mục Phân loại xanh và các chuẩn mực quốc tế, làm cơ sở để thẩm định, đánh giá rủi ro và tác động của các dự án đủ điều kiện. Cơ cấu sản phẩm tín dụng xanh phải đa dạng phù hợp với sự phân hóa của các ngành nghề, lĩnh vực xanh”, ông Tùng Anh khuyến nghị.

Song song với đó, tổ chức cũng cần đào tạo, nâng cao năng lực và nhận thức của các cán bộ, cập nhật các tiêu chuẩn quốc tế để hỗ trợ tốt hơn cho khách hàng. Nội bộ ngân hàng cũng cần có quy trình đồng bộ làm cơ sở thu hút vốn xanh và đảm bảo giám sát việc giải ngân số tiền thu được đúng mục đích, đáp ứng các tiêu chí lựa chọn. Ngoài ra, ngân hàng và các tổ chức tín dụng cần minh bạch và báo cáo định kỳ về tình hình cấp tín dụng xanh cũng như giám sát và đánh giá hiệu quả các khoản vay theo quy định.

Trong khi đó, doanh nghiệp, với vai trò là các tổ chức phát hành trái phiếu xanh/nhận tín dụng xanh cần nắm rõ các quy định của pháp luật, các tiêu chuẩn môi trường, quy trình chuẩn bị hồ sơ chứng minh dự án thuộc Danh mục Phân loại Xanh để nhận ưu đãi. Bên cạnh đó cơ chế quản lý nội bộ nhằm giám sát các dự án đủ điều kiện cũng cần được nhanh chóng triển khai cùng với quy trình và phương án xử lý rủi ro cần thiết. Các báo cáo đánh giá tác động, chứng nhận được cấp bởi bên thứ ba uy tín cũng được khuyến khích. Doanh nghiệp cũng cần thiết lập ban nghiệp vụ chuyên trách và có hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ nhân viên trực tiếp triển khai và vận hành dự án.

“Trong tương lai, thị trường trái phiếu xanh và tín dụng xanh tại Việt Nam dự kiến sẽ phát triển mạnh mẽ nhờ sự hỗ trợ từ chính sách, nhu cầu đầu tư bền vững gia tăng và xu hướng toàn cầu hướng đến tài chính xanh. Nếu các bên cùng cam kết hành động, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho dòng vốn xanh, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững và giảm phát thải các-bon theo cam kết quốc tế”, ông nói.