Dự án đường sắt đô thị Nhổn - Ga Hà Nội: Gặp khó do chậm giải phóng mặt bằng

Trong đó nổi bật là những vướng mắc về giải phóng mặt bằng (GPMB) đã trở thành thách thức thực sự đối với nỗ lực đẩy nhanh tiến độ của dự án.

Hàng loạt hệ lụy

Dự án tuyến ĐSĐT thí điểm TP Hà Nội, đoạn Nhổn - Ga Hà Nội được phê duyệt vào tháng 4/2009, nhưng phải đợi đến tháng 9/2010 mới được khởi công; năm 2013 tiếp tục được điều chỉnh. Giai đoạn từ năm 2009 - 2016, dự án gần như giậm chân tại chỗ, đặc biệt công tác GPMB có lúc tưởng như lâm vào bế tắc.

Tiếp đó, Thủ tướng Chính phủ lại có Quyết định số 1800/QĐ-TTg ngày 21/12/2018, điều chỉnh tiến độ kéo dài đến năm 2022. Dự án cũng đã được phép tách đoạn tuyến trên cao Nhổn - Cầu Giấy ra hoàn thành để đưa vào sử dụng trước, nhằm khai thác một cách hiệu quả, thiết thực trong khi vẫn song hành thi công đoạn tuyến đi ngầm từ Kim Mã - Trần Hưng Đạo.

Lãnh đạo Ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội - đại diện chủ đầu tư cho biết, thời gian qua, với sự chỉ đạo quyết liệt của UBND TP, sự tăng cường phối hợp của các sở, ngành và địa phương liên quan, tiến độ dự án đã có nhiều chuyển biển tích cực nhưng vẫn còn nhiều tồn tại cần được giải quyết để đảm bảo tiến độ chung.

Ví dụ như tại hạng mục ga ngầm S9 (Kim Mã, Ba Đình) hiện còn 2 hộ dân chưa chấp hành quyết định thu hồi đất do vướng thủ tục chia di sản thừa kế hoặc chủ sử dụng đất đang sinh sống ở nước ngoài.

Tại ga ngầm S11 (Quốc Tử Giám, Đống Đa), chủ sử dụng đất tại số 57 Quốc Tử Giám đã bắt đầu phá dỡ phần diện tích lấn chiếm tuy nhiên tiến độ rất chậm, không đảm bảo như cam kết sẽ hoàn thành vào ngày 31/5 vừa qua.

Lãnh đạo Ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội cho hay, đến nay, các khiếu nại của nhà thầu xuất phát chủ yếu do nguyên nhân chậm bàn giao mặt bằng, có vị trí chậm đến 6 năm. Nhà thầu đã nhiều lần đưa ra yêu cầu bồi thường bằng tiền; đồng thời đề nghị được điều chỉnh thời gian thi công.

Theo thông tin từ các nhà thầu, số tiền bồi thường do chậm trễ bàn giao mặt bằng, dẫn đến ảnh hưởng tiến độ, ảnh hưởng tới dòng vốn lên đến hàng chục triệu USD. Nhà thầu cũng đã có văn bản gửi chủ đầu tư, UBND TP. Hà Nội, các nhà tài trợ và Đại sứ quán Hàn Quốc, Ý… đề nghị chấp thuận thanh toán khoản bồi thường này và đã giảm khối lượng công việc trên công trường kể từ tháng 6/2021 để gây sức ép với chủ đầu tư.

Bên cạnh đó, có vị trí dù đã GPMB xong nhưng chậm bàn giao gây ảnh hưởng toàn diện đến tiến độ của cả dự án, đặc biệt là đoạn tuyến trên cao. Ví dụ như khu vực móng cầu thang số 4 của ga S7 đã được giải quyết dứt điểm và bàn giao mặt bằng vào ngày 10/4 vừa qua, nhưng chậm hơn so với kế hoạch yêu cầu 8 tháng, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ thi công và phải kéo dài hợp đồng của các gói thầu CP02 (Các ga trên cao) và CP07 (Hệ thống đường ray) đến tháng 12/2021.

Nhiều gói thầu gặp khó

Thời gian qua, do chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, dự án tuyến ĐSĐT Nhổn - Ga Hà Nội vốn rất khó khăn phức tạp lại càng chồng chất gian nan. Trong đó đặc biệt là gói thầu CP06 - thiết kế, lắp đặt hệ thống đường sắt do liên danh nhà thầu Astom - Colas Rail - Thales thực hiện.

Đại diện liên danh cho biết, hầu hết các thiết bị của Dự án đều được sản xuất ở châu Âu, do ảnh hưởng dịch bệnh, công tác sản xuất cũng như vận chuyển về Việt Nam trong hai năm 2020 - 2021 đều gặp rất nhiều khó khăn. Chủ đầu tư và nhà thầu dù đã rất nỗ lực nhưng mới chỉ đưa được 8/10 đoàn tàu về nước, còn nhiều chi tiết của hệ thống thiết bị kỹ thuật vẫn phải tiếp tục chờ.

Mặt khác, việc lắp đặt thiết bị, hệ thống chạy tàu, do khu vực Depot, thuộc gói thầu CP05 (Các công trình kiến trúc khu Depot) tiến độ xây dựng chậm trễ nên bị ảnh hưởng toàn diện. Gói thầu CP05 do Nhà thầu Tổng Công ty xây dựng Hà Nội (Hancorp) đảm nhận.

Mặc dù UBND thành phố đã có nhiều chỉ đạo, chủ đầu tư cũng liên tục đôn đốc quyết liệt, nhưng tiến độ thực hiện vẫn tiếp tục chậm trễ, chuyển biến không đáng kể. Việc chậm trễ của Hancorp đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ chung của đoạn trên cao và kéo theo sự chậm trễ kéo dài của các gói thầu cơ điện CP06, CP07, CP08 gây thiệt hại cả về tiền, thời gian lẫn niềm tin vào Dự án.

Dự án ĐSĐT Nhổn - Ga Hà Nội có 10 gói thầu chính thì hiện 3 gói (CP02, CP07, CP08) đã hết hạn hợp đồng, đang trong quá trình đàm phán, chưa ký được phụ lục bổ sung; 1 gói tạm gia hạn đến ngày 31/12/2021 (CP05); 2 gói thầu sắp hết hạn (CP06 vào tháng 9/2021, tư vấn vào 31/7/2021). Việc chưa gia hạn các hợp đồng cũng làm ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ thực hiện dự án nói chung và việc đưa vào vận hành đoạn trên cao nói riêng.

Nguyên nhân chính chưa ký được phụ lục hợp đồng là việc tiến hành các thủ tục phê duyệt bổ sung chi phí do kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng tại Việt Nam chưa có hướng dẫn cụ thể. Chủ đầu tư phải xin ý kiến Bộ Xây dựng và các cơ quan liên quan nên mất nhiều thời gian.

Đáng nói, trong khi chưa đạt được sự thống nhất về EOT, một số nhà thầu đã tiến hành khiếu nại, khiếu kiện lên trọng tài quốc tế hoặc dừng, giãn tiến độ thi công để gây sức ép cho chủ đầu tư.