Hà Nội 'vỡ mộng' BT

Là một trong những địa phương áp dụng cơ chế BT (đổi đất lấy hạ tầng) nhiều nhất toàn quốc, do giá trị đất lớn, Hà Nội có đến 111 dự án BT được chấp thuận chủ trương đầu tư, nhưng đến nay mới chỉ có 8 dự án hoàn thành.

Kết quả thanh tra, kiểm toán cũng cho thấy rất nhiều tồn tại gây thiệt hại lớn cho ngân sách tại các dự án này.

Giảm trừ giá trị hợp đồng đến gần 40% sau kiểm toán

Theo nguồn tin của Thanh Niên, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) vừa ban hành kết luận kiểm toán chuyên đề việc thực hiện hợp đồng BT thanh toán bằng quyền sử dụng đất trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2013 - 2017. 

Kết luận kiểm toán đã chỉ ra các vấn đề tồn tại không mới với các dự án dạng này đã được kiểm toán, thanh tra trước đây. Cụ thể, tính đến tháng 4, trên địa bàn Hà Nội có 111 dự án đã được chấp thuận chủ trương, đề xuất, phê duyệt đầu tư và chuẩn bị khởi công theo hình thức BT với tổng mức đầu tư dự kiến là hơn 300.000 tỷ đồng.

Mặc dù số dự án “đặt gạch” là rất lớn, nhưng tính khả thi chưa cao, dẫn đến quá trình triển khai phải rà soát, sàng lọc nhiều lần, loại bỏ nhiều dự án. Trong số 111 dự án trên, đến năm 2018, mới chỉ có 20 dự án được triển khai và cơ bản hoàn thành 8 dự án.

Chỉ định thầu vẫn là vấn đề nổi lên trong thực hiện các dự án dạng này, khi 12 dự án với tổng mức đầu tư hơn 26.000 tỷ đồng thực hiện trong giai đoạn 2013 - 2017, chỉ có 1 dự án được đấu thầu là trạm xử lý nước thải khu vực Hồ Tây, còn lại là chỉ định thầu.

Việc cho phép nhà đầu tư tự tổ chức lập và phê duyệt dự án, sau đó chính họ lại được chỉ định thực hiện dự án làm giảm tính cạnh tranh và gây khó khăn cho quản lý tổng mức đầu tư cũng như chất lượng công trình. Thực tế cho thấy, giá trị chỉ định thầu dự án chỉ giảm rất nhỏ so với tổng mức đầu tư dự kiến, trong khi đấu thầu có thể giảm đến 30 - 40%, thậm chí một nửa giá trị gói thầu.

Điều này được chứng minh qua kết quả kiểm toán chi tiết 3 dự án BT gồm đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương (chủ đầu tư là Công ty CP Tasco), dự án xây dựng nút giao thông trung tâm Q.Long Biên (chủ đầu tư là Công ty CP Him Lam) và dự án xây dựng tuyến đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên (đoạn trên địa phận Hà Nội, chủ đầu tư là Công ty CP Comaland) của KTNN.

Với tổng mức đầu tư dự kiến hơn 4.421 tỷ đồng, sau kiểm toán, KTNN chỉ xác nhận giá trị hợp đồng với cả 3 dự án là hơn 2.693 tỷ đồng, giảm đến hơn 1.727 tỷ đồng, tương đương gần 40% tổng giá trị dự án. Trong số này, dự án đường Lê Đức Thọ đến khu đô thị mới Xuân Phương chỉ được xác nhận giá trị hơn 946,5 tỷ đồng, giảm hơn 597 tỷ đồng; dự án đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên được xác nhận 446,8 tỷ đồng, giảm hơn

50 tỷ đồng; dự án nút giao thông Q.Long Biên bị giảm tới gần 1.080 tỷ đồng, chỉ còn 1.300 tỷ đồng, thay vì gần 2.480 tỷ đồng.

Cơ chế giao đất vẫn rất nhiều bất cập

Nguyên nhân chênh lệch được KTNN xác định bởi 2 lý do. Thứ nhất, do giá trị nhà đầu tư ký kết hợp đồng, nghiệm thu, quyết toán với nhà thầu, chi phí lãi vay đều thấp hơn so với giá trị trong tổng mức đầu tư được xác định trong hợp đồng (cụ thể tại 3 dự án là hơn 980 tỷ đồng). Thứ hai, do KTNN giảm trừ hơn 747 tỷ đồng giá trị xây lắp; chi phí giải phóng mặt bằng; chi phí tư vấn, quản lý dự án và chi phí khác; chi phí lãi vay; chi phí dự phòng. Nguyên nhân giảm do việc xác định sai khối lượng, sai đơn giá, định mức; xác định chưa đúng chế độ, chưa hợp lý, chưa phù hợp với quy định của hợp đồng BT về các khoản mục chi phí.

Sau khi giảm trừ tổng mức đầu tư dự án, qua kiểm toán giá trị 2.770 tỷ đồng chi phí đầu tư của 3 dự án, KTNN tiếp tục giảm trừ hơn 434 tỷ đồng, do sai khối lượng hơn 18,7 tỷ đồng; sai định mức, đơn giá hơn 129 tỷ đồng và sai khác hơn 286 tỷ đồng.

Không chỉ giảm trừ tổng mức đầu tư, KTNN còn kiến nghị xác định lại giá trị đất được giao cho chủ đầu tư để tránh nhà nước thiệt đơn, thiệt kép. Cơ chế giao đất dự án đối ứng của dự án BT còn những bất cập: không quy định rõ thời điểm giao đất, dẫn đến có dự án được giao đất trước khi thực hiện dự án, có dự án được giao trong khi thực hiện và có dự án làm xong vẫn chưa được giao đất. Thời điểm giao đất và cách thức tạm tính tiền sử dụng đất được KTNN cho rằng tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến lãng phí ngân sách do giá trị hợp đồng BT tạm tính cao hơn rất nhiều thực tế thực hiện, thời gian thi công dự án BT kéo dài và tiền sử dụng đất tạm tính chưa sát nên giá trị tiền sử dụng đất nhà đầu tư phải nộp thường thấp hơn giá trị khi quyết toán công trình.
 
 Những bất cập trong các phương pháp xác định giá đất cũng khiến ngân sách nhà nước bị thiệt hại (như dự án khu đô thị mới Xuân Phương khiến hụt thu vào ngân sách khoảng 323 tỷ đồng tiền sử dụng đất)...