Ngày 26/6, Tổng thống Uruguay Luis Lacalle Pou đã tuyên bố “tình trạng khẩn cấp về nước cho khu vực đô thị”. Tình hình nguy cấp đang gây chấn động khắp quốc gia Nam Mỹ tương đối giàu có này.
Đây cũng là một dấu hiệu cảnh báo về tình trạng dễ bị tổn thương của các quốc gia khi đối mặt với hạn hán, vốn sẽ trở nên thường xuyên và dữ dội hơn khi biến đổi khí hậu gia tăng.
Các tác động của hạn hán ở Uruguay được nhìn thấy tương đối rõ ràng. Canelón Grande, một hồ chứa quan trọng thường cung cấp nước cho hơn 1 triệu người ở thủ đô Montevideo của đất nước, đã bị biến thành một cánh đồng lầy lội mà người dân địa phương hiện có thể đi bộ qua.
Một nơi khác, Paso Severino, hồ nước ngọt phục vụ 60% dân số cả nước, đã chứng kiến mực nước giảm nhiều nhất được ghi nhận. Theo các phương tiện truyền thông địa phương, mực nước có thể cạn kiệt hoàn toàn vào đầu tháng 7.
Để đối phó, các nhà chức trách đã buộc phải thực hiện một loạt các biện pháp quyết liệt.
Carlos Santos, thành viên của Ủy ban Quốc gia về Bảo vệ Nước và Sự sống (CNDAV) và là giảng viên nhân chủng học tại Đại học Cộng hòa ở Uruguay, cho biết nước máy của Montevideo về cơ bản là không thể uống được.
“Không thể chịu nổi vì quá mặn. Ngay cả vật nuôi cũng tránh nó”, ông chia sẻ với CNN.
Trong nhiều tuần, công ty cấp nước công cộng, OSE, đã trộn nước mặn từ cửa sông Río de la Plata với nước ngọt từ hồ chứa Paso Severino để kéo dài nguồn cung cấp, sau khi xin miễn các quy định thông thường về độ mặn trong nước uống.
Ngoài vị mặn, các quan chức Uruguay cho biết nước máy cũng có hàm lượng clorua, natri và trihalomethanes cao.
Bộ trưởng Y tế công cộng Karina Rando cho biết trong một cuộc họp báo vào tháng 5 rằng không có rủi ro sức khỏe nào đối với hầu hết mọi người, nhưng bà khuyên những người có tình trạng sức khỏe nhất định, bao gồm tăng huyết áp và bệnh thận, cũng như những người đang mang thai, nên hạn chế hoặc thậm chí tránh hoàn toàn nước máy nhiễm mặn.
Bộ Y tế Công cộng cũng đã khuyến cáo người dân không nên thêm muối vào thức ăn của trẻ em và sử dụng nước đóng chai để pha sữa bột cho trẻ sơ sinh.
Theo Tổng thống Lacalle Pou, “nguồn cung cấp nước được đảm bảo” nhưng mức độ clorua và natri trong nước “chắc chắn sẽ tăng”, theo tiêu chí vệ sinh, có nghĩa là nước này sẽ không còn được coi là có thể uống được nữa.
Theo một báo cáo từ công ty nghiên cứu Scanntech Uruguay, doanh số bán nước đóng chai đã tăng vọt ở Montevideo và khu Canelones lân cận, ghi nhận mức tăng 224% trong tháng 5 so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này đã khiến các tập đoàn bán lẻ phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu và khiến lượng rác thải nhựa tăng đột biến.
Nhưng nhiều cư dân ở Montevideo và khu vực lân cận không đủ khả năng mua nước đóng chai và buộc phải tiếp tục uống từ vòi, ông Carlos Santos nói. Để cố gắng giảm bớt một số áp lực tài chính, chính phủ đã áp dụng miễn thuế đối với nước đóng chai như một phần của các biện pháp khẩn cấp về nước.
Tình hình gây sốc cho cư dân của một trong những quốc gia giàu có nhất Nam Mỹ và là quốc gia có mối liên hệ đặc biệt với nước.
Uruguay cho biết họ là quốc gia đầu tiên trên thế giới coi việc tiếp cận nguồn nước là quyền cơ bản trong bản sửa đổi hiến pháp năm 2004. Việc sửa đổi, đã nhận được sự ủng hộ từ khắp các chính trường, đã được hơn 60% cử tri chấp thuận trong một cuộc trưng cầu dân ý.
Chính vì mối liên hệ đặc biệt này, nên khi tình trạng hạn hán kéo dài, người dân Uruguay đã kéo xuống đường biểu tình.
“Có một điều quan trọng mà người Uruguay thực sự cảm thấy và đó là mối liên hệ với nước. Sự tức giận mà mọi người thể hiện lúc này chứng tỏ điều đó. Đó không phải là từ chối chính phủ này, mà là đòi quyền cơ bản”, ông Carlos Santos nói.
Chính phủ Uruguay cho biết họ đã và đang thực hiện các bước để giải quyết vấn đề.
Ngày 26/6, Tổng thống Lacalle Pou đã công bố việc xây dựng một con đập và một hệ thống dẫn nước mới trên sông San José, sẽ cung cấp nguồn nước thay thế sau khi việc xây dựng hoàn thành trong 30 ngày.
Mọi người đã được yêu cầu không rửa xe hoặc tưới vườn, và xe bồn đã được đưa vào hoạt động để cung cấp nước cho các tổ chức quan trọng như bệnh viện.
Việc tìm kiếm nước thậm chí đã chuyển đến trung tâm Montevideo, nơi các công nhân đã đào giếng ở công viên Parque Batlle, biệt danh là “lá phổi của thành phố” để tìm nguồn nước thay thế.
Nhưng vẫn tồn tại một số cáo buộc rằng chính phủ chưa thực sự áp dụng toàn bộ các biện pháp tối ưu. Là thành viên của Ủy ban Quốc gia về Bảo vệ Nước và Sự sống (CNDAV), ông Santos cho biết có những vấn đề lâu dài về quản lý nước ở Uruguay.
Ông nói: “Hạn hán là một vấn đề đang làm cho tình hình trở nên tồi tệ hơn, nhưng có một vấn đề mang tính lịch sử với việc sử dụng nước không hợp lý đã dẫn chúng ta đến tình trạng này".
Ông Daniel Panario, giám đốc Viện Sinh thái và Khoa học Môi trường tại Đại học Cộng hòa, nói với CNN rằng chính phủ hiện chỉ thực hiện các biện pháp do các nhà khoa học đề xuất vào tháng 2. Trong khi "chúng ta cần chuẩn bị tốt hơn cho một môi trường ngày càng khó lường", ông Panario nói thêm.
Vào tháng 5, Tổng thống Lacalle Pou nói với các phóng viên rằng “thời điểm này rất phức tạp, chúng tôi phải chấp nhận nó và chúng tôi chịu trách nhiệm”, nhưng bác bỏ tuyên bố rằng chính phủ của ông đã không làm nỗ lực hết sức để đối phó với cuộc khủng hoảng.
Uruguay không phải là quốc gia duy nhất ở Mỹ Latinh bị hạn hán. Nước láng giềng Argentina cũng đang vật lộn với đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nông nghiệp.
Mặc dù các nhà khoa học phát hiện ra rằng nguyên nhân chính của hạn hán ở Uruguay và Argentina không phải do khủng hoảng khí hậu, nhưng họ cũng cho rằng biến đổi khí hậu gây ra nắng nóng khắc nghiệt đã khiến các tác động của hạn hán trở nên trầm trọng hơn.
Miguel Doria, nhà thủy văn của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) về Mỹ Latinh và Caribê, có trụ sở tại Montevideo, cho rằng Uruguay cần thay đổi mối quan hệ với nước.
“Uruguay có mối liên hệ văn hóa với nước”, ông Doria nói, bày tỏ thêm rằng người dân nơi đây có xu hướng nhận thức rằng không cần quan tâm đến nước vì nó gần như vô hạn. Do đó, đây là điều cần phải thay đổi, "một sự thay đổi về văn hoá và cũng là cơ hội thay đổi để thích ứng".
Ngoài việc thay đổi nhận thức, ông Doria nói rằng Uruguay có thể tăng lượng nước sẵn có bằng cách xây dựng cơ sở hạ tầng mới như đập và cập nhật các hệ thống cấp nước cũ kỹ để nâng cao hiệu quả. Nước này cũng có thể làm giảm nhu cầu bằng cách thúc đẩy tái sử dụng nước và những thói quen mới, ông nói.
Xem thêm >> Sông cạn thấy đáy, châu Âu trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 500 năm
