'Hô hào' chuyển đổi xanh nhưng thiếu tiêu chí phân biệt xanh và không xanh

Ba thách thức 

Trao đổi tại một diễn đàn về tài chính cho kinh tế xanh mới đây, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc điều hành Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) dẫn số liệu cuộc khảo sát về mức độ nhận thức của DN giảm phát thải và chuyển đổi xanh thực hiện vào tháng 8/2022 cho thấy: Nội dung được biết đến nhiều nhất thời điểm đó là việc Thủ tướng cam kết tại COP 26 chỉ đạt 20%. Các nội dung khác như chính sách thuế cacbon hay các nghị định doanh nghiệp cần thực hiện… đạt tỷ lệ quanh 10%.

“Con số này cho thấy ở thời điểm đó, mức độ nhận thức và mức độ sẵn sàng của các DN Việt là tương đối thấp. Cho tới nay, con số này đã được cải thiện nhưng chưa quá nhiều”, bà Thuỷ nói.

Thách thức thứ hai là rất thiếu và không nắm được những cải biện pháp kỹ thuật để có thể thực hiện chuyển đổi, cũng như thiếu thông tin dẫn đến không biết đưa ra lựa chọn như thế nào.

Và thách thức thứ ba được đề cập nhiều nhất là bài toán vốn.

“Trong thời điểm như hiện nay, câu chuyện tiền đâu rất khó khăn, nguồn vốn duy trì hoạt động đã khó, nguồn để chuyển đổi còn khó hơn”, đại diện Ban IV cho biết.

Ở thời điểm hiện tại, nhận thức về chuyển đổi xanh đã có nhiều thay đổi, DN đã nhận thức đây sẽ trở thành vấn đề sống còn chứ không còn là lựa chọn, đặc biệt ở những ngành lĩnh vực mà người tiêu dùng đưa ra những yêu cầu khắt khe. Châu Âu đã có Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU), Quy định chống phá rừng châu Âu (EUDR). Tại Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam, cũng đã có dự luật tương tự cơ chế điều chỉnh biên giới carbon.

Hiện có thể phân loại các doanh nghiệp thành ba nhóm trong việc ứng xử đối với chuyển đổi xanh.

Nhóm đầu tiên với tỷ trọng rất ít là các DN đã có chiến lược, mô hình sáng kiến chuyển đổi.

Nhóm thứ hai đã tìm ra một số việc cụ thể để làm cho đỡ… sốt ruột. Tuy nhiên, các hoạt động được triển khai một cách đơn lẻ mà không gắn với chiến lược.

Còn một nhóm khác, chiếm phần lớn, đang lo lắng nhưng không biết bắt đầu từ đâu cũng như huy động nguồn tiền từ đâu.

Thiếu tiêu chí: Thế nào là xanh và không xanh?

Chỉ ra hai vấn đề lớn còn vướng mắc để khơi dòng vốn cho chuyển đổi xanh, bà Phạm Thị Ngọc Thủy cho biết, vẫn đang thiếu một ngôn ngữ chung giữa ngân hàng và doanh nghiệp. Đồng thời, đang thiếu các tiêu chí phân loại như thế nào là xanh và không xanh. Đây cũng là điều khiến các ngân hàng gặp khó khăn và hiện chỉ giải ngân vốn tín dụng hầu hết vào nhóm năng lượng tái tạo.

Để gia tăng nguồn tài chính xanh, bà Thủy nhấn mạnh bài toán khung pháp lý rất quan trọng. Bởi khung pháp lý không chính thức thì hoạt động của ngân hàng chỉ mang tính sơ khởi. Hiện đang có dự thảo phân loại xanh, tín dụng xanh.

Tuy nhiên, trên thực tế, trong khi chờ đợi ngôn ngữ chung về “xanh”, nhiều doanh nghiệp đã tiên phong thực hiện các sáng kiến chuyển đổi xanh và thu được thành quả. Như trường hợp Tập đoàn Lộc Trời đã huy động được 90 triệu USD từ ngân hàng Hà Lan cho mô hình lúa phát thải thấp.

Trả lời câu hỏi về việc DN nên làm gì khi muốn chuyển đổi thực hiện các cam kết phát triển bền vững, bà Thủy cho rằng các doanh nghiệp có thể bắt đầu từ những bước cơ bản đầu tiên.

“Các chuyên gia khuyến nghị không nên bắt đầu từ những điều quá xa vời, mà nên bắt đầu từ bước cơ bản đầu tiên bằng việc đo đếm kiểm kê phát thải khí nhà kính. Nghị định 06/2022/NĐ-CP quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn đã liệt kê 1.912 doanh nghiệp kiểm kê phát thải khí nhà kính và sẽ tăng lên 4.000 doanh nghiệp trong thời gian tới”, bà Thủy cho hay.

Từ tháng 8/2023, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng đã công bố sổ tay kiểm kê phát thải khí nhà kính, cũng như đưa ra yêu cầu khuyến khích thực hiện công bố dấu chân cácbon, xả thải cacbon trong báo cáo thường niên của các doanh nghiệp niêm yết.