Luật Quản lý thuế sửa đổi: Nghiêm cấm cán bộ thuế và người nộp thuế thông đồng, trốn thuế

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XIV, sáng 13/6, Quốc hội họp toàn thể hội trường, biểu quyết thông qua Luật Quản lý thuế (sửa đổi).

Trình bày Báo cáo giải trình tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết Luật Quản lý thuế quy định việc quản lý các loại thuế, các khoản thu khác thuộc ngân sách nhà nước.

Những hành vi bị nghiêm cấm trong quản lý thuế: Thông đồng, móc nối, bao che giữa người nộp thuế và công chức, cơ quan quản lý thuế để chuyển giá, trốn thuế; Gây phiền hà, sách nhiễu đối với người nộp thu; Lợi dụng để chiếm đoạt hoặc sử dụng trái phép tiền thuế; Cố tình không kê khai hoặc kê khai thuế không đầy đủ, kịp thời, chính xác về số tiền thuế phải nộp; Cản trở công chức quản lý thuế thi hành công vụ.

Bên cạnh đó còn cấm những hành vi: Sử dụng mã số thuế của người nộp thuế khác để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật hoặc cho người khác sử dụng mã số thuế của mình không đúng quy định của pháp luật; Bán hàng, cung cấp dịch vụ không xuất hóa đơn theo quy định của pháp luật, sử dụng hóa đơn không hợp pháp và sử dụng không hợp pháp hóa đơn; Làm sai lệch, sử dụng sai mục đích, truy cập trái phép, phá hủy hệ thống thông tin về người nộp thuế.

Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2020. Đối với quy định về hóa đơn, chứng từ điện tử của Luật này có hiệu lực từ ngày 1/7/2022. Luật cũng quy định về việc khuyến khích cơ quan, tổ chức, cá nhân áp dụng quy định về hóa đơn, chứng từ điện tử của Luật này trước ngày 1/7/2022.

Đáng chú ý, nhiều vấn đề nóng được các đại biểu nêu trước đó đã được giải trình, tiếp thu.

Ví dụ liên quan tới nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của cơ quan Kiểm toán nhà nước và Thanh tra Nhà nước đã được các đại biểu Quốc hội lên tiếng nhiều lần trước đó. Trong dự thảo trước đó, nội dung này được đề xuất: "Trong quá trình thực hiện kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước nếu phát sinh trường hợp người nộp thuế không đồng ý với nghĩa vụ thuế phải nộp thì người nộp thuế có văn bản đề nghị cơ quan quản lý thuế xem xét lại nghĩa vụ thuế phải nộp".

Giải thích cho điều này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết thực tiễn, khi cơ quan thuế chấp hành các kết luận kiểm toán, thanh tra để ra quyết định thu thuế thì nhiều trường hợp khiếu kiện, khiếu nại. Và, khi kiện ra tòa, người nộp thuế kiện quyết định truy thu thuế của cơ quan thuế chứ không phải của Kiểm toán Nhà nước hay Thanh tra Chính phủ.

Tuy nhiên, một số đại biểu Quốc hội cho rằng quy định cơ quan quản lý thuế thực hiện việc xác định chính xác nghĩa vụ thuế khi có khiếu nại là chưa phù hợp với Hiến pháp và Luật Kiểm toán Nhà nước. Có ý kiến đề nghị bỏ các nội dung trên trong luật.

Tiếp thu ý kiến này, ông Nguyễn Đức Hải cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan thẩm tra và soạn thảo bổ sung quy định khi người nộp thuế chưa đồng ý với nghĩa vụ thuế phải nộp thì người nộp thuế có văn bản đề nghị cơ quan quản lý thuế và cơ quan Kiểm toán nhà nước, Thanh tra nhà nước xem xét lại nghĩa vụ thuế phải nộp.

Qua đó, "Kiểm toán nhà nước, Thanh tra nhà nước chủ trì, phối hợp với cơ quan quản lý thuế thực hiện việc xác định chính xác nghĩa vụ thuế của người nộp thuế và chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật".

Về xử lý với việc chậm nộp tiền thuế, có ý kiến cho rằng việc quy định tiền chậm nộp ở mức 0,03%/ngày là thấp hơn so với lãi suất ngân hàng, dẫn đến việc các doanh nghiệp cố tình chây ì, chậm nộp tiền thuế. Một ý đại biểu đề nghị cần nghiên cứu tăng mức tính tiền chậm nộp ở mức cao hơn.

Tuy nhiên, trong giải trình sau đó, ông Nguyễn Đức Hải nêu quan điểm trong giai đoạn vừa qua, do biến động của nền kinh tế, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn vì lý do khách quan. Do đó để nuôi dưỡng nguồn thu, tạo điều kiện và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Quốc hội đã nhiều lần điều chỉnh giảm mức tiền chậm nộp (từ 0,07% xuống 0,05% và hiện nay là 0,03%/ngày).

Mặt khác, theo ông, mức tính tiền chậm nộp 0,03%/ngày tương đương với mức 10,95%/năm. Trong khi ấy, lãi suất huy động bằng Việt Nam đồng hiện nay khoảng 4,5 - 5,5%/năm đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng. Mặt bằng lãi suất cho vay hiện nay phổ biến từ 6 - 9%/năm đối với các khoản cho vay ngắn hạn.

Như vậy, ông Hải đánh giá mức tiền chậm nộp hiện nay đã vượt quá mức lãi suất cho vay cao nhất trên thị trường. Từ đó, Ủy ban thường vụ Quốc hội xin Quốc hội cho phép giữ như dự thảo trước đó.

Một nội dung khác được quan tâm là hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế trong trường hợp xuất cảnh. Có ý kiến đề nghị bổ sung quy định “nếu chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế thì bị tạm hoãn xuất cảnh theo quy định của pháp luật về xuất cảnh, nhập cảnh”.

Tiếp thu ý kiến này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan thẩm tra và Cơ quan soạn thảo rà soát, chỉnh lý dự thảo theo hướng trên. Theo đó quy định: "Người nộp thuế thuộc trường hợp đang bị cưỡng chế thuế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế, người Việt Nam xuất cảnh để định cư ở nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, người nước ngoài, trước khi xuất cảnh từ Việt Nam phải hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế; trường hợp chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế thì bị tạm hoãn xuất cảnh theo quy định của pháp luật về xuất cảnh, nhập cảnh".