Luôn là ‘người thứ hai’: AMD từng ngáng đường Intel, nay thách thức quyền lực Nvidia

Vào thập niên 1990, khi Intel thống trị thị trường chip máy tính cá nhân (PC), sự tồn tại của Advanced Micro Devices (AMD) đã giúp ngăn chặn nguy cơ hãng khổng lồ này bị buộc tội độc quyền.

Ba thập kỷ sau, lịch sử dường như đang lặp lại – lần này là với Nvidia, “gã khổng lồ” chiếm hơn 90% thị phần chip đồ họa (GPU) dành cho các tác vụ trí tuệ nhân tạo (AI).

Và một lần nữa, AMD lại bước vào vai trò kẻ thách thức, sau khi công bố một thỏa thuận nhiều tỷ đô với OpenAI hôm thứ Hai, đánh dấu bước ngoặt có thể làm thay đổi cục diện của thị trường chip AI toàn cầu.

Theo các chuyên gia phân tích, đây là thỏa thuận mang tính lịch sử, bởi nó không chỉ giúp AMD củng cố vị thế trong lĩnh vực AI mà còn mở ra đối trọng đáng kể với quyền lực gần như tuyệt đối của Nvidia.

Nvidia thống trị, nhưng AMD bắt đầu phản công

Theo chuyên gia Mandeep Singh của Bloomberg Intelligence, Nvidia hiện nắm gần như toàn bộ “miếng bánh” trị giá 250 tỷ USD của thị trường silicon trung tâm dữ liệu phục vụ AI, trong khi AMD chỉ chiếm vài phần trăm nhỏ.

Nhưng thỏa thuận với OpenAI đã khiến thế cờ xoay chuyển. AMD sẽ cung cấp hàng loạt GPU mới cho OpenAI – công ty đang vận hành ChatGPT – và theo ước tính, hợp đồng này có thể mang lại “hàng chục tỷ USD doanh thu” cho AMD kể từ nửa cuối năm 2026.

Trước đó, Nvidia và OpenAI gần như định hình toàn bộ kỷ nguyên AI hiện nay. Doanh thu GPU khổng lồ đã đẩy vốn hóa của Nvidia lên 4,5 nghìn tỷ USD, trong khi giá trị của OpenAI trên thị trường tư nhân đã đạt 500 tỷ USD nhờ thành công của ChatGPT cùng kế hoạch mở rộng hạ tầng cực lớn.

Nvidia hiện cũng là nhà đầu tư lớn của OpenAI và chỉ tháng trước, hãng đã cam kết đầu tư tới 100 tỷ USD vào việc xây dựng các trung tâm dữ liệu AI cho startup này.

Dẫu vậy, việc OpenAI “bắt tay” thêm với AMD cho thấy công ty này không muốn phụ thuộc duy nhất vào một nhà cung cấp.

Trong suốt thời gian qua, cổ phiếu AMD luôn được Phố Wall yêu thích nhờ kỳ vọng lớn vào mảng AI. Tuy nhiên, giới đầu tư vẫn cho rằng đà tăng đó phần lớn dựa vào niềm tin hơn là kết quả thực tế.

Nhưng thông báo hợp tác với OpenAI đã thay đổi hoàn toàn cục diện. Cổ phiếu AMD tăng vọt 24% chỉ trong một ngày, mức tăng mạnh nhất kể từ năm 2002. Tính từ đầu năm đến nay, AMD đã tăng 89%, vượt xa mức tăng 40% của Nvidia.

Trong khi đó, Nvidia đang chịu áp lực ngày càng lớn từ các cơ quan quản lý. Năm ngoái, Bộ Tư pháp Mỹ từng được cho là đã gửi trát điều tra Nvidia về hành vi độc quyền, dù công ty phủ nhận thông tin này. Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren cũng gửi thư yêu cầu điều tra, cáo buộc Nvidia “dập tắt sự cạnh tranh và kìm hãm đổi mới”.

Cuộc chiến dài hơi giữa hai “ông lớn”

Dù chính quyền Trump hiện không quá lo ngại vấn đề chống độc quyền, nhưng giới phân tích cho rằng cuộc đối đầu giữa Nvidia và AMD mới chỉ bắt đầu, và sẽ kéo dài trong nhiều năm.

Lịch sử đã từng chứng kiến AMD đối đầu với Intel – khi đó là “người khổng lồ không thể bị đánh bại”. Năm 1991, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) mở cuộc điều tra Intel về hành vi cạnh tranh không lành mạnh, còn AMD đệ đơn kiện 2 tỷ USD. Dù vụ việc kết thúc bằng thỏa thuận hòa giải, nhưng nó đã đặt nền móng cho sự vươn lên của AMD sau này.

Ba thập kỷ trôi qua, AMD giờ có giá trị gấp đôi Intel, và Nvidia lại trở thành đối thủ chính của hãng.

Trước đó, Nvidia và OpenAI đã hợp tác cùng Oracle trong Dự án Stargate – kế hoạch đầu tư 500 tỷ USD vào hạ tầng AI tại Mỹ, được chính Tổng thống Trump công bố hồi tháng 1.

Giờ đây, thỏa thuận giữa AMD và OpenAI sẽ đưa vào sử dụng hệ thống Instinct MI450 – dòng GPU mới nhất của AMD, dự kiến bắt đầu giao hàng từ năm 2026. Đây cũng là lần đầu tiên AMD cung cấp hệ thống “rack-scale” hoàn chỉnh, chứ không chỉ bán chip rời, giúp hãng trở thành nhà cung cấp duy nhất ngoài Nvidia có giải pháp AI toàn diện từ phần cứng đến phần mềm.

Thỏa thuận với OpenAI không chỉ mang ý nghĩa thương mại, mà còn mang tính biểu tượng: AMD – từng bị xem là “người thứ hai” trong ngành – giờ đã có cơ hội thách thức quyền lực tuyệt đối của Nvidia.

Nếu AMD đạt được mục tiêu chiếm 15–20% thị phần trong thị trường chip AI trị giá 500 tỷ USD vào năm 2028, như Bloomberg dự báo, thì thế giới sẽ chứng kiến một cuộc đua song mã thực sự trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

Và có lẽ, Jensen Huang – người từng tự tin rằng “Nvidia không có đối thủ” – sẽ phải bắt đầu để ý đến Lisa Su, người phụ nữ đang âm thầm viết lại cuộc chơi trong ngành công nghiệp chip toàn cầu.

Theo thỏa thuận mới, OpenAI có thể mua hàng chục tỷ USD GPU từ AMD, đồng thời có khả năng nắm giữ 10% cổ phần của AMD nếu giá cổ phiếu đạt các mốc mục tiêu trong vài năm tới.

CEO Lisa Su của AMD gọi đây là một “thỏa thuận đôi bên cùng thắng”, khẳng định đó là bằng chứng cho thấy chip của AMD đủ nhanh và có giá cạnh tranh để đối đầu Nvidia.

Về phía Nvidia, CEO Jensen Huang thừa nhận trên CNBC rằng ông “ngạc nhiên” với thỏa thuận này: “Tôi bất ngờ khi họ sẵn sàng chia 10% công ty trước khi nó được xây dựng xong. Nhưng cũng phải nói, đó là một nước đi thông minh.”

Thỏa thuận cũng giúp OpenAI tránh bị xem là “độc quyền hợp tác” với Nvidia, điều có thể dẫn đến rủi ro pháp lý về chống độc quyền. CEO Sam Altman của OpenAI cho biết trên mạng xã hội rằng việc mua chip AMD chỉ là bổ sung, không thay thế chip Nvidia, và nhấn mạnh “thế giới cần thêm nhiều năng lực tính toán hơn nữa.”

Trong cuộc đối đầu Nvidia và AMD, yếu tố không thể thiếu trong bài toán AI là vấn đề Trung Quốc.

Cả Nvidia và AMD đều đang gặp rào cản xuất khẩu sang Trung Quốc, quốc gia được xem là trung tâm nghiên cứu AI lớn thứ hai thế giới.

Dưới lệnh cấm của Mỹ, hai hãng buộc phải phát triển phiên bản chip riêng cho thị trường Trung Quốc, có hiệu năng thấp hơn để đáp ứng yêu cầu pháp lý.

Trump dự kiến sẽ gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) cuối tháng này. Một số nguồn tin cho biết Trung Quốc có thể đầu tư tới 1.000 tỷ USD vào Mỹ, trong đó các chip AI cao cấp có thể là phần của thỏa thuận.