Được thiên nhiên ưu ái, Maldives từ lâu đã trở thành điểm du lịch nổi tiếng với hàng triệu lượt khách ghé qua mỗi năm. Tuy nhiên, ít ai biết được rằng, ngoài du lịch, Maldives gần đây còn nổi lên với vai trò “người trung gian” giúp các chuyến hàng chất bán dẫn, chip của Mỹ “lách luật” để đến Nga.
Một năm sau chiến tranh Nga – Ukraine, khoảng 400.000 linh kiện chất bán dẫn do Mỹ sản xuất với trị giá 53,6 triệu USD đã được chuyển đến Nga từ Maldives, theo dữ liệu hải quan Nga và công ty nghiên cứu Export Genius của Ấn Độ.
Đáng chú ý là trước khi căng thẳng Nga – Ukraine nổ ra, không có một lô chất bán dẫn nào được xuất khẩu từ Maldives sang Nga. Tuy nhiên, Maldives hiện chỉ đứng sau Trung Quốc (bao gồm cả Hong Kong) về lượng xuất khẩu linh kiện chất bán dẫn sang Nga.
Theo thống kê của Liên hợp quốc, tổng kim ngạch xuất khẩu của Maldives trong năm 2021 là khoảng 280 USD (không bao gồm dịch vụ). Giá trị của các lô hàng chất bán dẫn Mỹ được Maldives xuất sang Nga vào năm 2022 tương đương với 20% tổng kim ngạch xuất khẩu của quần đảo này trong năm 2021. Theo dữ liệu thông quan của Nga, Maldives là quốc gia tái xuất khẩu chất bán dẫn hàng đầu đến Nga.
Các chuyến hàng tăng mạnh từ tháng 5/2022, cùng thời điểm hãng hàng không Aeroflot của Nga nối lại chuyến bay giữa Maldives và Nga.
Giám đốc tư vấn cao cấp của công ty Omdia Akira Minamikawa cho hay trên thực tế thị trường chất bán dẫn của Maldives không tồn tại. Trong tất cả 14 nhà xuất khẩu chất bán dẫn từ Maldives đến Nga, không có công ty nào có trụ sở đặt tại quần đảo Ấn Độ Dương này.
Vào tháng 4/2023, tờ Financial Times đưa tin công ty Mykines Corp có trụ sở tại Anh đã xuất khẩu những lô thiết bị điện tử trị giá khoảng 1,2 tỷ USD đến Nga thông qua Maldives. Đứng ở vị trí thứ 2 trong danh sách là công ty Pixel Devices có trụ sở tại Hong Kong, Trung Quốc.
Vậy làm sao các lô hàng chất bán dẫn của Mỹ có thể được vận chuyển sang Nga mà không vi phạm các luật trừng phạt của phương Tây?
Trên thực tế, hàng hóa vận chuyển quốc tế thông qua bên trung gian thường sẽ được xử lý theo 1 trong 2 cách sau. Cách thứ nhất là “tái xuất”, nghĩa là khi hàng hóa được dỡ xuống ở cảng hoặc sân bay, làm thủ tục hải quan rồi được chất lên tàu hoặc máy bay để vận chuyển đến quốc gia khác.
Cách thứ hai là “trung chuyển”, theo đó, hàng hóa được vận chuyển sang nước khác nhưng không thông quan tại nước trung gian. Với hai cách này, nhiều công ty đã “tận dụng” bán đảo Maldives để bán chất bán dẫn, chip Mỹ cho Nga.
Một số chuyên gia về quan hệ quốc tế và thương mại cho biết Maldives có lịch sử kết giao thân thiện với Trung Quốc và Nga. Với Trung Quốc, quần đảo này là trung tâm vận chuyển quan trọng trong sáng kiến “Vành đai – Con đường”.
Chuyên gia về chính trị Nam Á Srikanth Kondapalli cho hay: “Maldives có vị trí chiến lược với Nga và Trung Quốc. Việc hợp tác với Maldives có thể mang lại lợi ích lâu dài cho cả hai quốc gia này”.
Không chỉ Nga và Trung Quốc, Maldives cũng đang dần chứng tỏ được tầm quan trọng của mình trong mắt các “ông lớn” khác như Mỹ và Ấn Độ.
Tập đoàn Tata của Ấn Độ hiện đang đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng nhà ở trên đảo nhân tạo Hulhumale, gần đảo chính Male của Maldives. Ngoài ra, Ấn Độ còn đang rót vốn tài trợ xây nhiều cây cầu hữu nghị cho Maldives, nối Male với các đảo lân cận.
Trong khi đó, Mỹ và Maldives đã ký thỏa thuận hợp tác quốc phòng vào năm 2020 và đã tiến hành nhiều buổi tập trận chung để chống cướp biển, buôn lậu và cứu hộ thiên tai.
Chuyên gia Amit Ranjan từ đại học quốc gia Singapore nhận định có rất ít động lực để Maldives đứng hẳn về phía phương Tây và dừng các giao dịch chất bán dẫn, chip liên quan đến Nga bởi lẽ quốc đảo này đã thu được khoản tiền không nhỏ từ hoạt động này.
