Mobile Money hết thời hạn thí điểm: Hàng triệu tài khoản có nên gia hạn?

Dịch vụ Mobile Money sau 3 năm thí điểm

Dịch vụ Mobile Money là một loại hình thanh toán thí điểm, bắt đầu từ năm 2021. Khác với các ví điện tử thông thường, Mobile Money cung cấp cho người dùng một tài khoản gắn liền với thuê bao di động mà không cần đến tài khoản ngân hàng.

Hiện chỉ có 3 doanh nghiệp viễn thông là các tập đoàn, Tổng công ty có vốn nhà nước, bao gồm Viettel, VNPT-Media và MobiFone cung ứng dịch vụ này.

Tính đến cuối tháng 9/2024, tổng số tài khoản Mobile Money đạt hơn 9,8 triệu tài khoản, trong đó, có tới gần 7,1 triệu tài khoản (tương đương 71,73%) thuộc các khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo. Số lượng đơn vị chấp nhận thanh toán Mobile-Money tăng mạnh qua các năm, lên tới hơn 275.000 đơn vị. Tổng giá trị giao dịch trong thời gian thí điểm đạt hơn 5.685 tỷ đồng với 159 triệu lượt giao dịch.

Theo báo cáo của NHNN, Viettel hiện dẫn đầu với hơn 7,2 triệu khách hàng, chiếm tỷ lệ 73,79%. Tổng số lượng giao dịch qua tài khoản Mobile Money của Viettel từ khi triển khai thí điểm đến cuối tháng 9/2024 (bao gồm giao dịch nạp/rút/chuyển tiền/thanh toán) là gần 148,71 triệu giao dịch với tổng giá trị giao dịch là hơn 3.330 tỷ đồng.

Cùng kỳ, tổng số khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ Mobile Money của VNPT-Media là hơn 2,1 triệu khách hàng. Tổng số lượng giao dịch thanh toán mua hàng hóa, dịch vụ tại đơn vị chấp nhận thanh toán bằng dịch vụ Mobile Money của VNPT-Media từ khi triển khai thí điểm đến cuối tháng 9/2024 đạt khoảng 3,7 triệu giao dịch với giá trị giao dịch đạt hơn 563 tỷ đồng.

Khác với Viettel và VNPT-Media, MobiFone bắt đầu cung ứng dịch vụ ra thị trường muộn hơn (từ tháng 6/2022). Tính đến cuối tháng 9/2024, tổng số khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ Mobile Money của MobiFone là 521.257 khách hàng.

Tổng số lượng giao dịch thanh toán mua hàng hóa, dịch vụ tại đơn vị chấp nhận thanh toán bằng dịch vụ Mobile Money của MobiFone từ khi triển khai thí điểm đến cuối tháng 9/2024 khoảng hơn 1,3 triệu giao dịch với giá trị hơn 111 tỷ đồng.

Cả 3 đơn vị cung cấp dịch vụ Mobile Money đều chưa ghi nhận các vấn đề bất thường, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ hay quyền lợi khách hàng kể từ khi triển khai dịch vụ này.

Đại diện NHNN cho biết, việc triển khai dịch vụ Mobile Money đã đạt được các kết quả khả quan và đảm bảo an toàn, góp phần vào thúc đẩy thanh toán không tiền mặt ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa theo định hướng của Chính phủ và NHNN.

Tuy nhiên, do dịch vụ này mới chỉ được triển khai thí điểm, chưa có hành lang pháp lý chính thức nên các tổ chức triển khai rất thận trọng, phần nào ảnh hưởng đến các quyết định đầu tư và mở rộng thị phần hoạt động.

Ngoài yêu cầu định danh khách hàng, dịch vụ Mobile Money hiện đang bị giới hạn bởi một số quy định như: người mở tài khoản phải là thuê bao đã sử dụng dịch vụ di động liên tục ít nhất 3 tháng, hạn mức giao dịch tối đa chỉ 10 triệu đồng mỗi tháng, và việc chuyển tiền chỉ được thực hiện giữa các thuê bao Mobile Money cùng một nhà mạng. Những yếu tố này phần nào làm giảm sự hấp dẫn và tính cạnh tranh của Mobile Money, đặc biệt khi so với những phương thức thanh toán khác linh hoạt hơn trên thị trường hiện nay.

Có nên gia hạn Mobile Money?

Theo Nghị quyết số 192/NQ-CP ngày 18/11/2023 của Chính phủ, việc thí điểm dịch vụ Mobile Money sẽ chính thức hiết hiệu lực kể từ ngày 31/12/2024. Đến nay, NHNN đã có 2 tờ trình gửi Chính phủ về việc đề xuất gia hạn thời gian thực hiện thí điểm dịch vụ Mobile-Money (Tờ trình số 155/TTr-NHNN ngày 08/11/2024 và Tờ trình số 176/TTr-NHNN ngày 11/12/2024), tuy nhiên hiện vẫn chưa có thông tin thêm về việc có tiếp tục gia hạn hay không.

Liên quan đến vấn đề này, NHNN đã đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định quy định về dịch vụ Mobile-Money trong quý IV/2025. Các doanh nghiệp thực hiện thí điểm cũng kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước xây dựng, ban hành hành lang pháp lý chính thức đối với dịch vụ này.

Trong khi đó, Bộ Công an cho rằng cần thiết xây dựng, ban hành Nghị định quy định về dịch vụ Mobile Money, tạo điều kiện cho dịch vụ Mobile Money hoạt động, phát triển, tiếp cận người dân ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo.

Trên thực tế, trước Việt Nam, Mobile Money đã được triển khai tại nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt thành công tại các nước đang phát triển, nơi hạ tầng ngân hàng còn hạn chế.

Châu Phi được xem là cái nôi của Mobile Money, với Kenya là ví dụ điển hình thông qua dịch vụ M-Pesa, ra mắt từ năm 2007. M-Pesa nhanh chóng trở thành công cụ tài chính phổ biến, cho phép người dùng thực hiện các giao dịch như gửi tiền, thanh toán, và tiếp cận tín dụng mà không cần tài khoản ngân hàng, đáp ứng nhu cầu tài chính của người dân nông thôn và vùng xa. Từ Kenya, mô hình này lan rộng sang các nước khác trong khu vực như Tanzania, Uganda, và Ghana, nơi Mobile Money đã chiếm ưu thế trong các giao dịch hàng ngày nhờ hạ tầng viễn thông mạnh mẽ.

Ở châu Á, Mobile Money cũng ghi nhận nhiều thành công đáng kể. Philippines là một trong những quốc gia đầu tiên áp dụng, với các dịch vụ như GCash và Smart Money, phục vụ hiệu quả cho người lao động nhận kiều hối và những người không tiếp cận được ngân hàng truyền thống.

Từ những ví dụ trên, có thể thấy rằng Mobile Money, với ưu điểm không cần tài khoản ngân hàng, đã và đang mở ra cơ hội tiếp cận tài chính cho người dân ở những khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa - nơi các dịch vụ ngân hàng truyền thống chưa thể vươn tới.

Do đó, việc gia hạn thí điểm sẽ giúp khai thác triệt để tiềm năng này, đồng thời cung cấp thêm thời gian để các nhà cung cấp dịch vụ, cơ quan quản lý, và người dân thích nghi và hoàn thiện mô hình. Tuy nhiên, việc có nên gia hạn Mobile Money hay không cần được xem xét trên cả khía cạnh lợi ích thực tế và tiềm năng phát triển dài hạn.

Qua quá trình triển khai thí điểm, NHNN nhận được một số phản ánh về những vướng mắc, khó khăn và đề xuất, kiến nghị của các doanh nghiệp cung ứng dịch vụ Mobile Money. Cụ thể, Viettel, VNPT-Media đề xuất về việc xem xét, có cơ chế cho phép liên thông giữa các tài khoản Mobile-Money của các doanh nghiệp thực hiện thí điểm để khách hàng có thể chuyển tiền giữa các tài khoản Mobile-Money của doanh nghiệp thí điểm này với doanh nghiệp thí điểm khác.

Các doanh nghiệp thực hiện thí điểm đề xuất tăng hạn mức giao dịch lớn hơn 10 triệu đồng/tháng/tài khoản Mobile Money cho tổng các giao dịch rút tiền, chuyển tiền và thanh toán. Đồng thời đề xuất mở rộng đối tượng khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ Mobile-Money (không bị giới hạn bởi điều kiện số thuê bao di động phải có thời gian kích hoạt và sử dụng liên tục trong ít nhất 3 tháng liền kề tính đến thời điểm đăng ký mở và sử dụng dịch vụ Mobile-Money).