“Từ quan điểm kinh tế thuần túy, Nga có dư địa đáng kể để tiếp tục tiến hành chiến sự”, ông Hassan Malik, chiến lược gia vĩ mô toàn cầu và chuyên gia về Nga tại công ty quản lý đầu tư Loomis Sayles có trụ sở tại Boston, nói với Business Insider.
Nga đã tự bảo vệ mình khỏi các lệnh trừng phạt kể từ năm 2014, khi nước này phải hứng chịu một loạt hạn chế thương mại sau khi sáp nhập Crimea. Trên hết, Nga vẫn được hỗ trợ bởi doanh thu từ việc bán dầu.
Đây là cách Nga đã cố gắng giữ cho nền kinh tế vững mạnh ngay cả sau hai năm tiến hành chiến sự, ông Malik nhấn mạnh thêm.
Tiến hành chiến sự bên ngoài biên giới
Một lý do quan trọng khiến nền kinh tế Nga vẫn đang phát triển là do vị trí của cuộc chiến.
“Chiến sự đang diễn ra chủ yếu trên đất Ukraine và phá hủy phần lớn nhà cửa, cơ sở kinh doanh và trang trại của Ukraine, do đó tác động trực tiếp đến năng lực sản xuất và các hộ gia đình của Nga là tương đối hạn chế”, ông Malik cho hay.
Theo số liệu thống kê chính thức, năm 2022, năm đầu tiên của cuộc chiến, nền kinh tế Nga suy giảm 1,2%. Tới năm 2023, Tổng cục Thống kê Liên bang Nga ước tính tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này trong cả năm là 3,6%, cao hơn hầu hết các dự đoán trước đó.
Để so sánh, GDP của Ukraine đã giảm 29,1% vào năm 2022 và ngân hàng trung ương nước này dự báo nước này sẽ tăng trưởng 4,9% vào năm 2023. Ngân hàng này chưa công bố số liệu tăng trưởng chính thức.
“Trong kịch bản mà chiến tranh không diễn ra trên sân nhà của bạn, chiến tranh có thể đóng vai trò là một cú hích lớn về nhu cầu, đặc biệt là đối với nguồn cung cấp chiến tranh và nhân lực. Đó là điều đã xảy ra ở Nga: Chiến tranh đã thúc đẩy nền kinh tế”, ông Malik nói thêm.
Quân đội Nga cần nguồn cung cấp vũ khí, đạn dược và băng cứu thương. Nhu cầu tăng cao đã thúc đẩy các ngành sản xuất những hàng hóa đó, đặc biệt là trong nước, vì nhập khẩu vào Nga bị hạn chế do lệnh trừng phạt.
Nhu cầu về hàng hóa quân sự cao đến mức ngay cả một tiệm bánh ở miền trung nước Nga cũng được huy động để hỗ trợ các nỗ lực chiến sự.
Tự chủ về vũ khí và sản xuất hàng hóa
Nga là một nền kinh tế lớn toàn cầu, lớn thứ 8 thế giới vào năm 2022, một phần nhờ vào vị thế vững chắc của nước này là nhà sản xuất các mặt hàng như dầu, khí đốt tự nhiên, lúa mì và kim loại.
Tuy nhiên, không giống như nhiều quốc gia, Nga cũng có khả năng tự cung tự cấp trong sản xuất các mặt hàng quan trọng như dầu, khí đốt tự nhiên và lúa mì, điều này đã giúp nước này vượt qua nhiều năm trừng phạt.
“Mặc dù các biện pháp trừng phạt và hạn chế thương mại của phương Tây chắc chắn đã có một số tác động nhỏ đến nền kinh tế Nga, nhưng tác động này đặc biệt hạn chế đối với ngành công nghiệp quốc phòng Nga phần lớn đang tự cung tự cấp”, ông Malik cho biết.
Cũng theo ông Malik, là một trong những nhà xuất khẩu vũ khí hàng đầu thế giới, Nga cũng có thể tự cung cấp cho mình hầu hết các nhu cầu quốc phòng, ngay cả đối với các loại vũ khí phức tạp.
Điều này, cùng với các biện pháp mà Nga đã áp đặt để thúc đẩy nền kinh tế, bao gồm nhập khẩu song song, chuyển hướng sang các thị trường xuất khẩu thay thế như Trung Quốc và Ấn Độ, cũng như các chuỗi cung ứng mới - càng làm giảm tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với ngành công nghiệp quốc phòng và nền kinh tế thời chiến của Nga, vị chuyên gia nói thêm.
Kích thích và ổn định nền kinh tế bằng các khoản trợ cấp và chính sách
Chính phủ Nga đã triển khai các loại khoản vay trợ cấp khác nhau cho các doanh nghiệp, nhằm kích thích hơn nữa nhu cầu trong nền kinh tế.
Các nhà hoạch định chính sách Nga cũng nhanh chóng vào cuộc để ổn định thị trường và nền kinh tế sau khi Moscow tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Họ đã thực hiện các bước bao gồm đóng cửa Sở giao dịch Moscow trong nhiều tuần, áp đặt các biện pháp kiểm soát vốn và quản lý chính sách tiền tệ.
Ông Sergei Guriev, cựu kinh tế trưởng tại Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu, cho biết trong một cuộc nói chuyện vào tháng trước: "Việc đó được thực hiện khá nhanh chóng. Rất nhiều công cụ tài chính của Nga đã bị vô hiệu hóa".
Giữ nợ nước ngoài ở mức thấp và xuất khẩu mạnh
Nga bước vào cuộc chiến với ít nợ nước ngoài và tài khoản vãng lai của nước này thặng dư một phần nhờ tác động của chiến sự lên giá cả hàng hóa.
Theo ông Malik, những diễn biến như vậy đã bù đắp rất nhiều cho các động thái của phương Tây như đóng băng dự trữ của ngân hàng trung ương ”.
Nga đã cố gắng phân bổ gần 1/3 ngân sách năm 2024 của mình cho chi tiêu quốc phòng, bất chấp mọi lệnh trừng phạt mà nước này phải gánh chịu.
Ông Malik không phải là người duy nhất nghĩ rằng Nga có cơ hội tiến hành cuộc chiến lâu hơn.
Trong năm qua, các chuyên gia, trong đó có một cựu thứ trưởng Bộ tài chính Nga đang sống lưu vong và một số nhà kinh tế, đều cho rằng Nga có đủ tiền để tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine trong vài năm.
Ông Alex Iskov, chuyên gia kinh tế tại Bloomberg Economics, cho biết trong một báo cáo ngày 17/1 rằng tài sản lưu động của quỹ tài sản quốc gia Nga sẽ tồn tại thêm một hoặc hai năm nữa nếu giá xuất khẩu dầu của nước này giảm xuống dưới 50 USD/thùng.
Giá trung bình của dầu thô Urals hàng đầu của Nga là khoảng 63 USD/thùng vào năm 2023.
“Bộ ba bất khả thi” kinh tế
Mặc dù Nga đã tránh được thảm họa kinh tế sau khi tiến hành chiến sự tại Ukraine vào năm 2022 và hứng chịu các lệnh trừng phạt sâu rộng của phương Tây, nhưng điều đó không có nghĩa là mọi chuyện đều suôn sẻ.
Bất chấp sự bùng nổ của nền kinh tế, Tổng thống Nga Putin đang cố gắng giải quyết "bộ ba bất khả thi" kinh tế, một cựu quan chức ngân hàng trung ương Nga cho biết gần đây.
“Thách thức của ông Putin tăng gấp ba lần: ông ấy phải tài trợ cho cuộc chiến đang diễn ra chống lại Ukraine, duy trì mức sống của người dân và bảo vệ sự ổn định kinh tế vĩ mô”, bà Alexandra Prokopenko viết trên tạp chí Chính sách đối ngoại vào tháng 1.
“Việc đạt được mục tiêu thứ nhất và thứ hai sẽ đòi hỏi chi tiêu cao hơn, điều này sẽ thúc đẩy lạm phát và do đó cản trở việc đạt được mục tiêu thứ ba”, bà Alexandra Prokopenko nhận định.
Xét cho cùng, chỉ riêng số liệu GDP màu hồng không phải là thước đo tốt về hiệu quả kinh tế trong thời chiến, ông Guriev nói.
“Bạn sản xuất vũ khí và đạn dược, bạn trả tiền từ ngân sách, nhưng những vũ khí và đạn dược này không góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, không góp phần vào tăng trưởng kinh tế trong tương lai. Chúng được chuyển đến Ukraine và bị tiêu hủy ở đó", ông Guriev nói.
Theo một báo cáo tháng 1 của Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna, sự đóng góp của Nga từ cuộc chiến đang thúc đẩy nền kinh tế của nước này nhiều đến mức có nguy cơ trì trệ, hoặc thậm chí là "khủng hoảng hoàn toàn", một khi xung đột kết thúc .
Các nhà kinh tế tại tổ chức tư vấn Áo cho hay: “Chiến tranh càng kéo dài, nền kinh tế sẽ càng nghiện chi tiêu quân sự”.
Xem thêm >> Bất chấp loạt lệnh cấm vận, Nga xuất khẩu hơn 30 tỷ USD năng lượng sang châu Âu
