Ngành chuyển phát nhanh cạnh tranh gay gắt, triển vọng nào cho Viettel Post?

Trong báo cáo phân tích công bố mới đây, Công ty Chứng khoán SSI bày tỏ "rất bất ngờ" trước kết quả kinh doanh năm 2020 của Tổng công ty Bưu chính Viettel (Viettel Post, UPCoM: VTP).

Cụ thể, 2020 là năm đầu tiên kể từ năm 2012, Viettel Post ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận trước thuế một chữ số, với mức tăng chỉ 1%.

Phân tích sâu hơn, tăng trưởng lợi nhuận trước thuế vẫn đạt 26% so với cùng kỳ trong quý I/2020 và 16,5% so với cùng kỳ trong quý II/2020 (khi có 1 tháng giãn cách trên phạm vi cả nước).

Tăng trưởng lợi nhuận giảm xuống chỉ còn 5% so với cùng kỳ từ quý III/2020  và chạm đáy với mức giảm 31,8% so với cùng kỳ trong quý IV/2020.

SSI đưa ra một số lý giải cho sự thụt lùi rõ rệt này.

Thứ nhất là do cơ chế giá mới cho dịch vụ chuyển phát nhanh được áp dụng từ tháng 8/2020.

SSI ước tính giá dịch vụ trung bình đã giảm khoảng 10%-15% so với cùng kỳ do Viettel Post phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ về giá từ các công ty mới gia nhập thị trường như BEST và J&T Express trong giai đoạn 2018-2019.

Đồng thời, Viettel Post hiện cung cấp dịch vụ COD (thanh toán tiền mặt khi giao hàng) miễn phí cho tất cả khách hàng của mình, được tính bằng 1% tổng giá trị hàng hóa (GMV) theo cơ chế giá trước đây. Thông thường, chi phí dịch vụ giao hàng dao động từ 9% -10% GMV và khoảng 90% đơn hàng tại Việt Nam được giao bằng COD. Điều này có nghĩa là dịch vụ COD miễn phí sẽ khiến Viettel Post mất khoảng 10% doanh thu cốt lõi của họ.

Tổng cộng, SSI ước tính giá bán bình quân hiện tại của Viettel Post đã giảm khoảng 20% -25% so với mức trước đây.

Thứ hai, chi phí nhân viên quý IV/2020 tăng 25% so với quý trước, khi Viettel Post tăng mức thưởng thêm 20% so với cùng kỳ.

Theo dữ liệu lịch sử, chi phí lao động chiếm tỷ trọng khoảng 45-55% trong các năm trước và quý IV/2020 vẫn chưa vượt ra khỏi phạm vi này (49%), nếu chỉ nhìn vào giai đoạn 2019-2020, tỷ trọng này cao hơn. Vì vậy, SSI không chắc chắn liệu chi phí nhân viên trong các quý tiếp theo có thể giảm được hay không.

Thứ ba, tỷ lệ chuyển phát nhanh liên tỉnh (đường dài) thấp hơn do thu nhập ở vùng nông thôn giảm.

Theo quan điểm của phía Viettel Post, đại dịch Covid-19 đã khiến thất nghiệp trầm trọng hơn và giảm thu nhập ở các vùng nông thôn nhiều hơn so với các thành phố, dẫn đến nhu cầu vận chuyển đường dài giảm. Thông thường, vận chuyển đường dài mang lại doanh thu và tỷ suất lợi nhuận cao hơn.

Đây là những lý do chính khiến doanh thu chuyển phát nhanh của Viettel Post đi ngang so với cùng kỳ và tỷ suất lợi nhuận giảm 5 điểm phần trăm trong quý IV/2020. Mặc dù thực tế là tổng sản lượng do Viettel Post xử lý trong quý IV/2020 đã tăng 27% so với cùng kỳ, theo lộ trình tăng trưởng thương mại điện tử điển hình của Việt Nam.

Nhìn chung, SSI ước tính Viettel Post đang sở hữu 26% thị phần chuyển phát nhanh thương mại điện tử B2C ở Việt Nam trong năm 2020, giảm 2% so với năm 2019 do cạnh tranh gay gắt hơn và các công ty mới gia nhập thị trường.

Câu hỏi đặt ra là kết quả kinh doanh của Viettel Post sẽ được cải thiện như thế nào trong giai đoạn 2021-2022?

Theo chuyên gia của SSI, các nền tảng thương mại điện tử đang chiếm thị phần từ những người bán không dùng nền tảng (thương mại điện tử trên mạng xã hội, thương mại điện tử trên trang web độc lập...), khi các tên tuổi lớn như Tiki, Shopee, Sendo và Lazada đã tích cực phát triển tệp khách hàng của họ bằng cách tập trung xuất hiện trong nhiều kênh quảng cáo (như ti vi, nền tảng mạng xã hội…) và cải thiện trải nghiệm người dùng khi mua sắm trực tuyến.

Cụ thể, các nền tảng hiện tập trung vào việc cá nhân hóa trải nghiệm mua sắm để tăng cơ hội bán hàng, đi kèm với nhiều ngày mua sắm đặc biệt (như các ngày khuyến mại Shopee 9.9, 10.10, 11.11, 12.12 giảm giá mạnh nhiều sản phẩm) để thu hút sự tương tác của khách hàng và khiến doanh số bán hàng tăng mạnh hơn.

Do đó, các công ty chuyển phát nhanh lớn như Viettel Post hay VNPost bắt đầu tập trung hơn vào việc phục vụ khối lượng ngày càng tăng mạnh của các nền tảng này, mặc dù giá có thể thấp hơn đối với loại khách hàng này, vì họ có khả năng thương lượng cao hơn.

Tuy nhiên, tỷ suất lợi nhuận tổng thể không nhất thiết thấp hơn về dài hạn nếu chúng ta nhìn vào trường hợp của Giao hàng Tiết kiệm (GHTK), một công ty chuyển phát nhanh chưa niêm yết, phục vụ phần lớn cho Shopee.

Tổng doanh thu của GHTK là 4,6 nghìn tỷ đồng trong năm 2019 (thấp hơn 40% so với Viettel Post), nhưng tỷ suất lợi nhuận gộp là 17% (Viettel Post chỉ đạt 9,6% trong năm 2020).

Chuyên gia của SSI cho hay vì GHTK và Shopee có cùng một công ty mẹ (Garena) nên không chắc liệu mức tỷ suất lợi nhuận gộp này có phản ánh động lực kinh tế thực tế hay không. Tuy nhiên, điều này thể hiện tính kinh tế có quy mô khối lượng lớn có thể bù đắp mức giá thấp hơn khi vận hành một nền tảng thương mại điện tử.

Năm 2021, SSI cho rằng với chiến lược giá và mục tiêu thị trường mới, Viettel Post có thể sẽ giành được thêm 2% thị phần trong năm 2021, nhưng với tỷ suất lợi nhuận gộp thấp hơn là 9% (so với 9,6% trong năm 2020).

Thị trường thương mại điện tử dự kiến sẽ tăng 25% so với cùng kỳ trong năm 2021 (với một số phục hồi từ mức thấp trong quý II và quý III/2020), đạt quy mô thị trường 15 tỷ USD. Tuy nhiên, doanh thu chuyển phát nhanh/tổng giá trị hàng hóa có thể giảm do cạnh tranh trên thị trường.

Do đó, SSI ước tính năm 2021, doanh thu mảng chuyển phát nhanh và logistics của Viettel Post sẽ đạt 8,2 nghìn tỷ đồng (tăng trưởng 22%) và lợi nhuận gộp đạt 741 tỷ đồng (tăng trưởng 16,5%).

Lợi nhuận trước thuế của Viettel Post trong năm 2021 dự báo đạt 519 tỷ đồng, tăng trưởng 8% so với năm 2020.

Với năm 2022, SSI kỳ vọng thị trường thương mại điện tử sẽ trở lại tốc độ tăng trưởng bình thường trong dài hạn là 20% so với cùng kỳ và đạt 17,9 tỷ USD về quy mô thị trường, đồng thời tin rằng Viettel Post sẽ giữ được 28% thị phần do doanh thu chuyển phát nhanh đạt 10 nghìn tỷ đồng. Tỷ suất lợi nhuận gộp có thể cải thiện lên 9,5%, khi Viettel Post đạt được quy mô kinh tế lớn hơn tại thời điểm thị phần ổn định hơn.

Tựu trung, năm 2022, SSI ước tính tổng doanh thu của Viettel Post sẽ đạt 24,3 nghìn tỷ đồng (tăng trưởng 10%), lợi nhuận trước thuế ước đạt 656 tỷ đồng (tăng trưởng 26%).