Nhân lực thiếu, vốn mỏng cản trở nông nghiệp xanh

Loạt rào cản, điểm nghẽn

Các chuyên gia nhận định, nền nông nghiệp Việt Nam sở hữu dư địa phát triển rất lớn. Theo xu hướng chung của thị trường thế giới, nông nghiệp Việt Nam đang dần chú trọng thu hút đầu tư vào các giải pháp sản xuất nông nghiệp xanh, sạch, an toàn và bền vững xuyên suốt quy trình sản xuất nhằm thực hiện mục tiêu giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu cũng như từng bước khẳng định diện mạo mới trên kỷ nguyên kinh tế xanh.

Theo ông Ngô Xuân Chinh - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp, nông nghiệp Việt Nam đang dần chuyển đổi mô hình sản xuất để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng và tiêu dùng xanh. Tuy nhiên, quá trình này đang gặp không ít khó khăn và thách thức.

Ông Chinh chỉ ra, nông nghiệp xanh vẫn vướng mắc “điểm nghẽn” là chưa có quy hoạch cụ thể về việc sản xuất hữu cơ, chưa có các cơ chế, chính sách riêng hỗ trợ cho hoạt động sản xuất mà chủ yếu lồng ghép trong các chương trình khác như chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, hỗ trợ liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng… Liên quan đến vấn đề quy mô, sản xuất nhỏ lẻ vẫn đang là “rào cản” cho việc áp dụng hình thức sản xuất khép kín, tập trung với diện tích canh tác lớn.

Quan trọng hơn, vị chuyên gia nhấn mạnh bên cạnh năng lực tiếp cận khoa học và công nghệ còn nhiều hạn chế, người tiêu dùng vẫn chưa thực sự tin tưởng và chưa có kinh nghiệm phân biệt giữa sản phẩm nông nghiệp xanh và các sản phẩm thông thường khác.

Chia sẻ tại một hội thảo, bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư cho nhấn mạnh một trong những thách thức lớn trong đổi mới sáng tạo xanh ngành nông nghiệp chính là nguồn nhân lực. Theo đó, ngành này vẫn thiếu nhân lực chất lượng cao, đội ngũ chuyên gia có thể làm chủ công nghệ, kỹ thuật cao còn hạn chế. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các công nghệ xanh, giống cây trồng mới và nguồn vốn đầu tư chưa thực sự cho thấy hiệu quả.

Cũng theo bà Ngọc, các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp xanh còn gặp khó khăn trong việc kết nối với các chuyên gia, tiếp cận thị trường và mở rộng quy mô sản xuất. Thiếu hụt cơ sở hạ tầng và nguồn lực cũng là một rào cản lớn cần được giải quyết để thúc đẩy sự phát triển các doanh nghiệp này.

Trong vai trò là doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Ngà - Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Mebi Farm cũng cho biết, gần đây, mô hình nông nghiệp xanh được nhiều ngành, nhiều giới quan tâm xúc tiến để phát triển nền nông nghiệp bền vững. Tuy nhiên, khi triển khai vào thực tiễn vẫn còn nhiều thách thức, trong đó thách thức lớn nhất là công nghệ và vốn đầu tư.

Cần cơ chế đột phá

Đưa ra kiến nghị, ông Ngà cho hay muốn tháo gỡ các điểm nghẽn, trước tiên các đơn vị, doanh nghiệp cần quan tâm đến các sản phẩm nông nghiệp sử dụng ít tài nguyên mà vẫn đạt năng suất cao, phẩm chất nông sản tốt.

Cụ thể, cần đầu tư vào công tác giống, quy trình công nghệ canh tác và công nghệ sơ chế, chế biến sau thu hoạch.

“Để phát triển nông nghiệp xanh và bền vững thì phải đầu tư ứng dụng công nghệ canh tác, nuôi trồng theo quy trình nông nghiệp tuần hoàn, giảm lượng chất thải gây ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí. Muốn đầu tư ứng dụng công nghệ thì phải có vốn cho nông nghiệp xanh”, đại diện Mebi Farm nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, ông Lê Minh Dũng - Chủ tịch Hội nông dân TP. HCM cho rằng, muốn đầu tư phát triển nông nghiệp trước tiên cần quan tâm đến nguồn vốn đầu tư. Ngành nông nghiệp cần chú trọng huy động các nguồn lực xã hội, nhất là từ doanh nghiệp. Ngoài ra, cần tăng cường hợp tác quốc tế để kêu gọi hỗ trợ về tài chính và chuyển giao công nghệ.

Cũng theo ông Dũng, các địa phương cũng cần tạo dựng những vùng sản xuất chuyên canh quy mô lớn, được chuẩn hóa với những quy trình canh tác chặt chẽ, đồng thời chuyển đổi số để khớp nối thông tin giữa sản xuất và tiêu thụ, qua đó truy xuất được nguồn gốc sản phẩm.

Kinh nghiệm triển khai từ Australia, ông Todd Sanderson - Giám đốc chương trình nghiên cứu các hệ thống xã hội của Trung tâm nghiên cứu nông nghiệp quốc tế của Chính phủ Australia cho hay cơ chế thị trường đóng vai trò quan trọng thiết yếu trong việc thực hiện đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp. Bởi việc này sẽ giúp thực hiện hiệu quả hơn, tăng năng suất, giảm khí thải. Nếu không thể thiết lập được một thị trường công bằng và hiệu quả thì sẽ ảnh hưởng hết sức nghiêm trọng đến quyền lợi, các đơn vị kinh doanh nhỏ và người nông dân.

Liên quan đến việc làm nông nghiệp xanh trên không gian đô thị, theo ông Lại Thành Nam, đại diện Liên hiệp Khoa học công nghệ xanh Việt Nam, trong bối cảnh đô thị hóa gia tăng, việc tìm kiếm các giải pháp để cải thiện chất lượng cuộc sống đô thị trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Một trong những giải pháp tiềm năng chính là phát triển nông nghiệp đô thị xanh - mô hình sản xuất nông nghiệp kết hợp với bảo vệ môi trường sống đô thị, được thực hiện trong khu vực đô thị hoặc vùng ven đô. Với mục tiêu sản xuất thực phẩm bền vững, thân thiện với môi trường và góp phần cải thiện chất lượng sống của cư dân đô thị, mô hình này không chỉ tập trung vào việc cung cấp thực phẩm sạch mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện cảnh quan đô thị, giảm ô nhiễm môi trường và tăng cường ý thức bảo vệ thiên nhiên.

Theo ông Nam, khi áp dụng mô hình nông nghiệp đô thị xanh, lúc đó môi trường sống được cải thiện, giúp làm giảm nhiệt độ, lọc không khí và giảm tiếng ồn. Bên cạnh đó, với mô hình nông nghiệp đô thị xanh còn góp phần đảm bảo an ninh lương thực vì cung cấp nguồn thực phẩm tươi ngon, an toàn ngay tại nơi cư trú, giảm phụ thuộc nguồn cung từ xa.