Thị trường chứng khoán tháng đầu năm trải qua 2 giai đoạn rõ rệt. Giai đoạn 1 là khoảng thời gian trước kỳ nghỉ Tết nguyên đán, chỉ số tích lũy đi lên và giai đoạn 2 giảm điểm nhanh, lấy đi toàn bộ giá trị tích lũy cả năm trước đó do ảnh hưởng của dịch corona.
Giai đoạn trước kỳ nghỉ lễ, có 3 nhân tố chính hỗ trợ VN-Index tăng điểm bao gồm: thông tin tích cực của nhóm Ngân hàng; dòng vốn khối ngoại và kết quả kinh doanh quý IV/2019.
Trong nhóm Ngân hàng, BID, CTG, VPB tăng điểm mạnh và nằm trong top các cổ phiếu hỗ trợ lớn nhất cho VN-Index.
Cùng với đó, nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) chuyển sang mua ròng sau 5 tháng bán ròng trên sàn HoSE. Nhóm này mua ròng tới 2,1 nghìn tỷ đồng trong giai đoạn 1/01 đến 22/1. Xét riêng với dòng vốn ETF, VFMVN30 là quỹ tích cực tăng vốn nhất trong giai đoạn đầu năm. Giá trị mua ròng trong tháng 1 của VFMVN30 đạt gần 264 tỷ đồng.
Ngoài ra, kết quả kinh doanh quý IV/2019 nhìn chung tích cực với tổng lợi nhuận sau thuế quý IV/2019 trên HoSE tăng 20,66% so với cùng kỳ năm 2018, kéo tăng trưởng cả năm lên 12,1%. Riêng lợi nhuận sau thuế của hai lĩnh vực vốn hóa lớn nhất thị trường là Ngân hàng và Bất động sản tăng lần lượt 29,8% và 32,6%.
Giai đoạn sau kỳ nghỉ lễ, chỉ số giảm mạnh do một nguyên nhân duy nhất là Corona. 3 phiên đầu năm chứng kiến chỉ số VN-Index giảm rất mạnh. Dù các thị trường quốc tế đã hồi phục lại tương đối nhanh, VN-Index vẫn đang bị tụt lại phía sau. Tổng mức giảm của VN-Index tính từ ngày 22/1/2020 đến 12/2/2020 là 5.,% trong khi chỉ số MSCI EM Index giảm 3% và S&P 500 tăng 1%.
Theo nhận định của Công ty Chứng khoán SSI, dịch corona đã làm đảo lộn mọi dự báo, thị trường chứng khoán (TTCK) quý I rơi vào trầm lắng, ảnh hưởng đến cả năm 2020.
Nếu không có Corona, SSI cho rằng TTCK quý I rất có thể đã khởi sắc nhờ thỏa thuận Mỹ - Trung và dòng vốn nước ngoài. Cho đến giữa tháng 1/2020, các nhà quản lý quỹ trên toàn cầu vẫn tỏ ra lạc quan với tỷ trọng đầu tư cổ phiếu trong danh mục đạt mức cao nhất 17 tháng. Dòng vốn vào các thị trường mới nổi liên tục tăng và cũng với đó là đà mua ròng của NĐTNN tại TTCK Việt Nam.
Kể từ cuối tháng 1, xu hướng dòng vốn trên toàn cầu bắt đầu đảo chiều. Dịch corona làm giảm mạnh dự báo tăng trưởng của các nước Đông Á, đẩy các nhà quản lý quỹ phải thay đổi chiến lược.
Nhóm các thị trường mới nổi ở khu vực Châu Á bị rút vốn mạnh do có mức độ liên thông về sản xuất và tiêu dùng lớn với Trung Quốc. Giá trị rút vốn khỏi các quỹ đầu tư cổ phiếu ở khu vực này vào tuần đầu tháng 2 đã tăng lên mức cao nhất 19 tuần. Triển vọng thu hút vốn nước ngoài cho TTCK trong tháng 2 và kể cả các tháng tiếp theo của Việt Nam vì vậy đã giảm xuống mức thấp.
Diễn biến phức tạp của dịch bệnh có thể khiến thời gian phong tỏa ở Trung Quốc kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi sản xuất của các doanh nghiệp Việt Nam. Đây sẽ là đợt tác động tiêu cực thứ 2 sau đợt 1 là sụt giảm du lịch và tiêu dùng.
"Tiếng “kêu cứu” của các doanh nghiệp hay hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam sẽ ngày một lớn và cho dù tiếng nói đó có cơ sở hay không thì tâm lý của thị trường chắc chắn cũng sẽ bị ảnh hưởng", chuyên gia của SSI nhấn mạnh.
Theo SSI, nhân tố cơ bản, dòng vốn và tâm lý thị trường đều yếu sẽ triệt tiêu sức bật của TTCK Việt Nam trong quý I.
Ở kịch bản tích cực, việc khống chế dịch bệnh đạt thành công ngay trong tháng 2, cùng với đó sức cầu tiêu dùng và chuỗi sản xuất ít bị ảnh hưởng sẽ mang lại diễn biến khả quan hơn cho thị trường.
Điểm thuận lợi trong đợt dịch năm nay đó là mức độ công bố thông tin và sự quyết tâm kiểm soát dịch bệnh của các Chính phủ. Minh bạch thông tin có thể khiến tâm lý chịu sức ép ở giai đoạn đầu, tuy nhiên khi dịch bệnh được kiểm soát, tâm lý cũng sẽ được phục hồi nhanh.
Trong các năm trước, sóng đầu năm luôn là sự khởi đầu thuận lợi cho TTCK Việt Nam, để lại dư âm tích cực cho các tháng tiếp theo.
"Năm 2020 nếu không có sóng đầu năm, sức nóng của thị trường sẽ cần thêm rất nhiều thời gian để tích lũy. Với dự báo tăng trưởng kinh tế giảm và tác động tiêu cực từ dịch bệnh chưa thể tính toán đầy đủ, sự trầm lắng của quý I có thể kéo dài sang quý II, thậm chí cả nửa cuối năm nếu như không có những diễn biến mới giúp thay đổi cục diện kinh tế và TTCK", chuyên gia của SSI nêu quan điểm.
Hiện tại có 2 diễn biến mà các nhà đầu tư có thể trông đợi. Thứ nhất là làn sóng kích thích kinh tế, hạ lãi suất tại hàng loạt các quốc gia. Ở Việt Nam, đó là tích cực giải ngân đầu tư công và hạ lãi suất cho vay. SSI cho rằng, dịch bệnh sẽ là một động lực rất lớn để gia tăng quyết tâm tái cơ cấu, từ đó mang lại sức bật mạnh cho kinh tế Việt Nam cả ngắn hạn cũng như dài hạn.
Thứ hai là kết quả xếp hạng thị trường, với một khả năng nhất định Việt Nam được FTSE cân nhắc nâng hạng. "Dù khả năng thứ hai không lớn nhưng những nỗ lực vừa qua của Việt Nam chắc chắn sẽ được ghi nhận, từ đó mang lại tâm lý tích cực cho thị trường", chuyên gia của SSI bình luận.
