Trung Quốc dùng khoáng sản làm 'vũ khí kinh tế’, gia tăng áp lực lên Mỹ

Ngày 3/12, Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố sẽ cấm xuất khẩu một số khoáng sản và kim loại sang Mỹ.

Các mặt hàng bị cấm bao gồm gali, germani và antimon, được xem là các mặt hàng có mục đích sử dụng kép, có thể được sử dụng trong sản xuất chất bán dẫn và cũng có thể dùng cho nhiều ứng dụng quân sự và công nghệ.

Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết quyết định tăng cường kiểm soát xuất khẩu các mặt hàng có mục đích sử dụng kép sang Mỹ là "để bảo vệ an ninh quốc gia".

Đòn đáp trả qua lại

Động thái của Trung Quốc là phản ứng trực tiếp đối với lệnh kiểm soát xuất khẩu mà Mỹ áp đặt lên Bắc Kinh trước đó 1 ngày.

Chỉ hơn một tháng trước khi rời nhiệm sở, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 2/12 đã áp dụng biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với 140 công ty, bao gồm các công ty chuyên về lĩnh vực chip như Naura, Piotech, ACM Research và SiCarrier Technology.

Lệnh hạn chế mới sẽ giới hạn lô hàng chip bộ nhớ băng thông cao được vận chuyển sang Trung Quốc - loại chip thiết yếu cho các ứng dụng trí tuệ nhân tạo; đồng thời hạn chế xuất khẩu đối với 24 công cụ sản xuất chip bổ sung và 3 phần mềm.

Các quan chức Bộ Thương mại Mỹ cho biết mục tiêu của các biện pháp kiểm soát mới là làm chậm quá trình phát triển các công cụ AI tiên tiến có thể được sử dụng trong chiến tranh của Trung Quốc và làm suy yếu ngành công nghiệp bán dẫn trong nước, đe dọa đến an ninh quốc gia của Mỹ và các đồng minh.

Các hành động của Mỹ và Trung Quốc là những phản ứng mới nhất trong cuộc cạnh tranh chiến lược của hai nước, với trọng tâm gần đây chủ yếu xoay quanh thương mại, sản xuất công nghệ quân sự và phát triển trí tuệ nhân tạo.

Bà Claire Reade, cố vấn cấp cao của công ty luật Arnold & Porter tại Washington, DC, đồng thời là chuyên gia về quan hệ thương mại Mỹ - Trung, nói với DW: "Đây là sự cứng rắn và phòng thủ từ cả phía Trung Quốc và Mỹ, và đây không phải là hiện tượng mới đối với cả hai quốc gia".

Phản ứng của Trung Quốc không chỉ giới hạn ở việc hạn chế một số kim loại và khoáng sản quan trọng. Bốn hiệp hội công nghiệp chính của nước này, bao gồm các ngành bán dẫn, internet, ô tô và truyền thông, đã yêu cầu các thành viên của họ giảm mua chip của Mỹ, với cáo buộc "các sản phẩm chip của Mỹ không còn an toàn hoặc đáng tin cậy nữa".

Mỹ bị ảnh hưởng ra sao?

Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ cho biết họ vẫn đang đánh giá động thái mới nhất từ ​​Trung Quốc. Các quan chức "nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường nỗ lực của chúng tôi với các quốc gia khác để giảm thiểu rủi ro và đa dạng hóa chuỗi cung ứng quan trọng khỏi Trung Quốc”.

Gali và germani là hai trong số những sản phẩm mà Trung Quốc đã cấm xuất khẩu sang Mỹ, đồng thời đã áp dụng biện pháp kiểm soát xuất khẩu vào năm 2023.

Chúng có nhiều ứng dụng đặc biệt, trong đó gali đặc biệt cần thiết cho các chất bán dẫn cao cấp, cũng như cho các tấm pin mặt trời và thiết bị radar. Germani có một số ứng dụng, bao gồm sản xuất sợi quang và vệ tinh.

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một tổ chức nghiên cứu của Mỹ, cho biết "các chất bán dẫn gốc gali rất quan trọng đối với ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ, đặc biệt là trong các hệ thống phòng thủ tên lửa và radar thế hệ tiếp theo, cũng như thiết bị tác chiến điện tử và thông tin liên lạc".

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Trung Quốc đã sản xuất 98% nguồn cung gali thô của thế giới vào năm 2023. Dữ liệu về khai thác và sản xuất germani không có sẵn nhưng Trung Quốc cũng kiểm soát phần lớn nguồn cung toàn cầu.

Mỹ nhập khẩu cả hai sản phẩm từ Trung Quốc nhưng cũng giao dịch với các nước như Canada, Đức và Nhật Bản. Tuy nhiên, kể từ khi Trung Quốc bắt đầu áp dụng các hạn chế vào năm ngoái, giá các mặt hàng này đã tăng đáng kể trên thị trường toàn cầu.

Rủi ro gián đoạn nguồn cung là điều ai cũng biết. Vào tháng 11/2024, Cục Khảo sát Địa chất Mỹ cho biết GDP của Mỹ có thể giảm 3,4 tỷ USD nếu Trung Quốc thực hiện lệnh cấm hoàn toàn việc xuất khẩu gali và germani.

Tuy nhiên, sự thống trị của Trung Quốc không có nghĩa là Mỹ không có lựa chọn nào khác. Thứ nhất, Mỹ có những nhà sản xuất khác, và thứ hai, nước này có thể tăng sản lượng không phải của Trung Quốc.

Gali chủ yếu có nguồn gốc từ sản phẩm phụ của quá trình chế biến bauxite, loại quặng chính để sản xuất nhôm. Mặc dù đầu tư vào khai thác gali ở Mỹ và các quốc gia khác sẽ tốn kém, nhưng vẫn có thể thực hiện được.

Những diễn biến mới nhất diễn ra chỉ hơn một tháng trước khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai của ông Donald Trump với tư cách là tổng thống đắc cử Mỹ. Ông Trump đã tuyên bố sẽ áp thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, sau khi bắt đầu cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.

Theo bà Claire Reade, mặc dù khả năng đàm phán trong tương lai với ông Trump có thể ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định của Trung Quốc, nhưng phản ứng mới nhất của Trung Quốc cho thấy nước này đang trở nên quyết đoán hơn trong nỗ lực thoát khỏi sự phụ thuộc vào phương Tây.

Bà cho biết: "Đây sẽ là một bước tiến nữa trên con đường mà Trung Quốc hy vọng sẽ không gây hại cho Trung Quốc và sẽ gửi thông điệp đến phần còn lại của thế giới về việc Trung Quốc không muốn ngồi yên nếu sự phát triển kinh tế và an ninh quốc gia của nước này bằng cách nào đó bị xâm phạm hoặc bị đe dọa".