'Việt Nam chưa thể thay thế Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu'

Việt Nam đứng trước áp lực thuế quan

Ngay sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố một loạt các mức thuế quan cao hơn nhằm vào các đối tác thương mại quan trọng là Canada, Mexico và Trung Quốc, đánh dấu sự trở lại của những chính sách thương mại cứng rắn.

Mới đây nhất, vào hồi tháng 2/2025, Tổng thống Trump còn ký một sắc lệnh yêu cầu các cơ quan chức năng nghiên cứu tiến hành áp dụng chính sách thuế đối ứng (Reciprocal Tax Policy) với các đối tác thương mại của Mỹ. Chính sách thuế đối ứng yêu cầu các nước áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Mỹ ở mức nào thì Mỹ sẽ áp thuế tương tự đối với hàng hóa của các nước đó khi xuất khẩu vào Mỹ. Đây được xem là một phần quan trọng trong chính sách thương mại “Nước Mỹ trên hết” (America First) của ông Trump.

Việt Nam, với vị thế là quốc gia xuất khẩu lớn thứ ba vào Mỹ sau Mexico và Trung Quốc, cũng đang đứng trước nguy cơ phải đối mặt với áp lực thuế quan ngày càng gia tăng.

Phát biểu tại Hội thảo ""Made in Vietnam" có phải là "Made in China" mới?", ông Sandeep Roy, Giám đốc Điều hành Cấp cao, khối Phân tích & Tư vấn Thị trường, FiinGroup, nhận định Việt Nam đã hưởng lợi đáng kể từ làn sóng “Trung Quốc +1”, tuy nhiên, là nước xuất khẩu lớn thứ 3 vào Mỹ, Việt Nam có khả năng sẽ sớm phải đối mặt với áp lực thuế quan từ Mỹ.

Theo ông Sandeep Roy, ở kịch bản cơ sở, Mỹ có thể tăng thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam từ 2,2% lên 5,1%. Điều này sẽ khiến các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam phải chịu thêm chi phí thuế, dẫn đến tổng số thuế phát sinh tăng thêm 4 tỷ USD. Kịch bản này làm giảm lợi thế cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam tại thị trường Mỹ do giá thành tăng.

Trường hợp ngược lại, nếu Việt Nam quyết định giảm thuế quan đối với hàng hóa Mỹ để giảm căng thẳng thương mại hoặc hỗ trợ cân bằng cán cân thương mại, điều này sẽ khiến chính phủ Việt Nam mất đi một khoản thu ngân sách ước tính khoảng 0,53 tỷ USD.

“Cả hai kịch bản đều cho thấy những rủi ro mà Việt Nam phải đối mặt khi tham gia vào các cuộc xung đột thương mại liên quan đến thuế quan. Việc Mỹ áp thuế cao hơn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu của Việt Nam, trong khi việc giảm thuế đối với hàng Mỹ nhập khẩu cũng làm giảm nguồn thu ngân sách của Việt Nam”, ông nói.

Tuy nhiên, theo Giám đốc Điều hành Cấp cao của FiinGroup, trong bối cảnh thương mại quốc tế có nhiều biến động, Việt Nam vẫn có những lợi thế nhất định.

“Các doanh nghiệp sản xuất có thể mở rộng sang các thị trường đang tìm kiếm nguồn cung thay thế trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phân hóa. Bên cạnh đó, ngành sản xuất tại Việt Nam đang đứng trước những cơ hội chiến lược đầy triển vọng nhờ làn sóng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ngày càng mạnh mẽ. Sự bùng nổ xuất khẩu không chỉ thúc đẩy nhu cầu mở rộng sản xuất mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cấp hạ tầng logistics, từ đó tạo ra cơ hội cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics khai thác và phát triển”, ông nói.

Bên cạnh đó, xu hướng thu hút các hoạt động sản xuất có giá trị cao tại Việt Nam không chỉ thúc đẩy quá trình nâng cao tay nghề lao động mà còn tạo ra cơ hội phát triển các chương trình đào tạo chuyên môn và xây dựng mô hình bán hàng phù hợp với thị trường. Đây là cơ hội lớn cho lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, đào tạo kỹ năng, và các chuyên gia tư vấn hỗ trợ kinh doanh.

Đồng thời, với mức độ kết nối số cao, Việt Nam đang chứng kiến sự bùng nổ về công nghệ. Số người dùng Internet đã đạt 87 triệu vào năm 2024 và dự kiến sẽ vượt mốc 100 triệu vào năm 2029. Điều này mở ra không gian phát triển mạnh mẽ cho các nền tảng thương mại điện tử B2B, tiếp thị trực tuyến và kỹ năng số, trở thành những yếu tố thiết yếu trong hoạt động sản xuất.

“Sự dịch chuyển này sẽ tiếp tục thúc đẩy nhu cầu nhân lực chất lượng cao và tạo cơ hội lớn cho các doanh nghiệp hỗ trợ thương mại điện tử, logistics, và kinh doanh số”, đại diện FiinGroup nhấn mạnh.

Việt Nam có thể thành “công xưởng của thế giới”?

Nhắc đến làn sóng “Trung Quốc +1”, ông Nguyễn Hữu Hiệu, Tổng Giám đốc FiinGroup, nhận định rằng, xu hướng dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc đang diễn ra mạnh mẽ theo hai hướng rõ nét: một là sự dịch chuyển của chính các doanh nghiệp Trung Quốc, và hai là sự chuyển dịch của các công ty đến từ các quốc gia khác.

Theo ông Hiệu, các công ty Trung Quốc đang dịch chuyển một phần sản xuất sang các quốc gia khác như một cách giải quyết vấn đề về xuất xứ hàng hóa gán mác “Made in China” nhằm tránh rủi ro thương mại khi xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu. Dòng vốn FDI từ Trung Quốc cũng thường tập trung vào các ngành công nghiệp gây phát thải cao, như nhiệt điện, nhuộm dệt và thép. Ngoài ra, vốn FDI từ Trung Quốc còn được chuyển hướng qua các quốc gia khác, như Singapore, và đôi khi được ngụy trang dưới hình thức chuyển giao máy móc hoặc thiết bị thay vì tiền mặt.

Trong khi đó, các quốc gia khác cũng đang tiếp tục xu hướng dịch chuyển và đa dạng hóa chuỗi giá trị toàn cầu. Nhiều tập đoàn quốc tế lựa chọn Việt Nam để thực hiện sản xuất theo hợp đồng, tận dụng thế mạnh của Việt Nam trong các lĩnh vực như điện tử, phụ tùng ô tô, may mặc và thực phẩm nông sản. Điều này giúp Việt Nam trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời tạo thêm nhiều cơ hội cho sản xuất và xuất khẩu trong nước, Tổng giám đốc FiinGroup nhận định.

Trước làn sóng dịch chuyển sản xuất toàn cầu, Việt Nam được kỳ vọng sẽ trở thành “công xưởng mới” của thế giới, thay thế vị trí của Trung Quốc. Tuy nhiên, trả lời Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance, ông Jack Nguyễn, Giám đốc Điều hành InCorp Vietnam, cho rằng Việt Nam hiện vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn vai trò của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông cho biết: “Phải thừa nhận rằng Việt Nam đang có nhiều lợi thế cạnh tranh như môi trường chính trị ổn định, hạ tầng phát triển, mạng lưới hiệp định thương mại rộng khắp và chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho ngành sản xuất và xuất khẩu. Đặc biệt, việc Chính phủ Việt Nam đặt cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 cũng đã thúc đẩy các chính sách sản xuất xanh, phát triển bền vững”.

Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn giữ vai trò công xưởng sản xuất lớn nhất thế giới nhờ đi trước hơn hai thập kỷ và sở hữu chuỗi giá trị sản xuất toàn diện, từ nghiên cứu & phát triển (R&D), thiết kế, quản lý chuỗi cung ứng, sản xuất, phân phối, cho đến dịch vụ hậu mãi.

Ngành sản xuất của Việt Nam, dù đang trên đà phát triển mạnh mẽ và thu hút nhiều sự quan tâm nhờ lợi thế chi phí cạnh tranh và vị trí địa lý thuận lợi, nhưng vẫn chưa hoàn toàn sẵn sàng để trở thành lựa chọn thay thế toàn diện cho nhãn "Made in China". Những thách thức về quy mô sản xuất, chuỗi cung ứng, cơ sở hạ tầng và trình độ công nghệ hiện tại cho thấy Việt Nam cần thêm thời gian và nguồn lực để thực sự cạnh tranh với vị thế sản xuất hàng đầu mà Trung Quốc đã xây dựng qua nhiều thập kỷ, Giám đốc Điều hành InCorp Vietnam cho biết.

Để "Made in Vietnam" có thể vươn lên trở thành biểu tượng sản xuất toàn cầu, thậm chí là thay thế "Made in China", các chuyên gia cho rằng Việt Nam không chỉ cần tận dụng tối đa các lợi thế sẵn có mà còn phải tiếp tục cải thiện và phát triển mạnh mẽ.

Điều này đòi hỏi việc nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư vào công nghệ tiên tiến, và xây dựng một chuỗi cung ứng hiện đại, bền vững. Chỉ khi hội tụ đủ các yếu tố này, "Made in Vietnam" mới có thể vươn tầm và dần trở thành lựa chọn thay thế đáng tin cậy cho nhãn "Made in China" trên thị trường quốc tế.