Trong động thái bất ngờ, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump hôm 2/12 điện đàm với lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn. Cuộc điện đàm kéo dài 10 phút vẫn còn gây chấn động cho tới giờ phút này, khiến Trung Quốc choáng váng.
"Trong cuộc nói chuyện, họ nhấn mạnh quan hệ kinh tế, chính trị và an ninh gắn bó mật thiết" giữa Đài Loan và Mỹ, văn phòng của ông Trump thông báo. Tổng thống đắc cử Trump cũng chúc mừng bà Thái đã trở thành lãnh đạo Đài Loan trong năm nay.
Chưa dừng lại ở đó, ông Trump lại tiếp tục đi một nước cờ mới khi hôm 4/12 lên Twitter chỉ trích Trung Quốc như sau: "Trung Quốc có hỏi ý chúng ta xem chuyện phá giá đồng tiền của họ (khiến các công ty của chúng ta khó cạnh tranh), xem việc đánh thuế nặng nề lên hàng hóa của chúng ta ở đất nước họ (Mỹ thì không đánh thuế họ) hay xây dựng một khu phức hợp quân sự khổng lồ giữa Biển Đông là có ổn không? Tôi không nghĩ thế".
Hãng truyền thông CNN gọi đây là một cú đấm nữa của ông Trump về phía Trung Quốc.
Việc ông Trump nói chuyện với bà Thái hôm 2/12 đã phá vỡ nguyên tắc ngoại giao của Mỹ trong nhiều thập niên qua. Từ khi Mỹ cắt đứt quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan vào năm 1979 và công nhận nguyên tắc "Một Trung Quốc", không có tổng thống hoặc tổng thống đắc cử nào của Mỹ trò chuyện trực tiếp với lãnh đạo Đài Loan, dù Washington vẫn bán vũ khí cho Đài Bắc.
Một số chuyên gia nhận định hành động "bắt máy" của ông Trump là sự thiếu suy nghĩ của một người hoàn toàn không có kinh nghiệm ngoại giao. Một số chuyên gia khác cho đây là dấu hiệu cho thấy cách tiếp cận mới và cứng rắn hơn của chính quyền ông Trump với Trung Quốc.
Chính phủ Trung Quốc luôn xem Đài Loan là một tỉnh ly khai và phản đối các quốc gia khác có trao đổi, liên hệ với vùng lãnh thổ này. Bắc Kinh cũng không loại trừ khả năng sử dụng vũ lực để giành lại Đài Loan.
Trung Quốc ngày 3/12 đã gửi công hàm phản đối cuộc điện đàm giữa ông Trump và bà Thái, gọi đây là "thủ đoạn tầm thường" của Đài Bắc.
Báo Daily Beast bình luận Trung Quốc đã cực kỳ thành công trong gần 4 thập niên qua trong vấn đề Đài Loan, bao gồm cả việc đe dọa sẽ sử dụng vũ lực để gây áp lực với các bên. Nhưng chỉ với cuộc điện đàm vỏn vẹn 10 phút với bà Thái, ông Trump đã làm "bốc hơi" hết toàn bộ thành công gần 40 năm đó, theo Daily Beast.
Theo báo này, bằng việc gọi bà Thái là "Tổng thống Đài Loan", ông Trump đã bày tỏ quan điểm rõ ràng về việc công nhận chủ quyền Đài Loan - lãnh thổ mà Trung Quốc gọi là một tỉnh của nước này.
Washington Post dẫn lời những người có liên quan cho biết quá trình chuẩn bị chiến lược về Đài Loan thậm chí đã bắt đầu trước khi ông Trump chính thức nhận đề cử của đảng Cộng hòa để ra tranh cử tổng thống.
Vì thế, cuộc điện đàm vừa qua là một động thái "khiêu khích" có chủ ý để tách ông Trump ra khỏi chính sách truyền thống của các tổng thống Mỹ trước đây.
Việc bà Thái gọi điện cho ông Trump được chuẩn bị trước vài tuần từ cả hai phía. Ngay sau khi Trump đắc cử hôm 8/11, các cộng sự của ông đã chuẩn một bị một danh sách những người sẽ gọi điện cho tổng thống tân cử Mỹ.
"Đài Loan có trong danh sách đó từ rất sớm", Stephen Yates, cựu nhân viên an ninh quốc gia dưới thời tổng thống George W. Bush và là một chuyên gia về vấn đề Trung Quốc - Đài Loan, tiết lộ.
"Sau khi cuộc điện đàm được lên lịch, tôi nghe kể rằng ông Trump đã được thông báo tường tận về mọi thứ. Họ biết rõ về những phản ứng và nguy cơ sau cuộc điện đàm", ông Yates nói thêm.
