Năm 2025 chứng kiến nhiều biến động sâu rộng về địa chính trị, tài chính và kinh tế toàn cầu với hàng loạt sự kiện định hình lại cục diện quan hệ quốc tế và thị trường. Từ việc Mỹ thay đổi chính sách thương mại, căng thẳng khu vực leo thang, đến những dịch chuyển mạnh mẽ trên thị trường hàng hoá và công nghệ, tạo ra một năm đầy biến động và tái cấu trúc sâu rộng.

Cùng VietnamFinance nhìn lại 10 sự kiện kinh tế nổi bật năm 2025 cùng những tác động kinh tế quan trọng mà các sự kiện này đem lại:

Sự kiện Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại Nhà Trắng đầu năm 2025 kéo theo nhiều thay đổi lớn trong chính sách thương mại của Mỹ, nổi bật là việc khởi động làn sóng thuế quan với quy mô lớn và tác động mạnh đến kinh tế toàn cầu.

Ngay sau khi nhậm chức, chính quyền của Tổng thống Trump đã công bố mức thuế cơ bản 10% đối với hầu hết hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Bên cạnh mức thuế tối thiểu này, Washington đồng thời giới thiệu cơ chế “thuế đối ứng”, tức áp dụng mức thuế cao hơn với những quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ.

Theo các thông báo ban đầu, Trung Quốc đối mặt với mức thuế 34%, Liên minh châu Âu (EU) 20%, Nhật Bản 24%, Hàn Quốc 25%, Ấn Độ 26%, trong khi các nền kinh tế Đông Nam Á cũng chịu mức thuế cao hơn đáng kể, như Việt Nam 46%, Thái Lan 36% và Campuchia 49%.

Với một số mặt hàng chiến lược, Mỹ còn áp dụng thuế suất đặc biệt cao như 25% với ô tô, cùng một số sản phẩm công nghiệp, và thậm chí lên tới 100% với một số dược phẩm và hàng hóa chuyên biệt.

Làn sóng thuế quan này nhanh chóng vấp phải phản ứng mạnh từ cộng đồng quốc tế. Nhiều đối tác cảnh báo khả năng trả đũa thương mại, đồng thời bày tỏ lo ngại về nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu và chi phí giao thương gia tăng.

Tính đến tháng 12/2025, sau nhiều vòng đàm phán song phương và đa phương, Mỹ đã điều chỉnh một phần chính sách thuế đối ứng, theo đó mức thuế với EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều nền kinh tế ASEAN được giảm và ổn định hơn, phổ biến trong khoảng 10–20%, thay vì mức rất cao như công bố ban đầu.

Tuy nhiên, Trung Quốc và Ấn Độ vẫn nằm trong nhóm chịu thuế cao hơn do chưa đạt được thỏa thuận toàn diện. Các mặt hàng chiến lược như ô tô, một số sản phẩm công nghiệp và dược phẩm tiếp tục bị áp thuế riêng biệt ở mức cao.

Năm 2025 đánh dấu sự leo thang trở lại của căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc. Căng thẳng bắt nguồn từ chính sách thuế đối ứng của Mỹ với hàng hóa Trung Quốc. Mức thuế đối ứng 34%, áp chồng lên các sắc thuế hiện hành, bao gồm thuế cơ bản khoảng 10%, thuế bổ sung theo Mục 301 khoảng 25%, cùng các loại thuế liên quan đến an ninh quốc gia, chuỗi cung ứng và một số lĩnh vực nhạy cảm như dược phẩm.

Đáp lại, Bắc Kinh không chỉ phản đối mạnh mẽ về mặt ngoại giao mà còn kết hợp với các biện pháp kiểm soát thương mại và xuất khẩu chiến lược như đất hiếm và một số nguyên liệu then chốt vốn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là các ngành công nghệ cao, xe điện và bán dẫn.

Trong bối cảnh trả đũa qua lại, mức thuế đối ứng này từng được nâng mạnh trong thời gian ngắn, có thời điểm lên tới 84% tới 125% trước khi giảm lại theo các thỏa thuận.

Tính đến tháng 12/2025, dù hai bên đã có những nỗ lực đàm phán nhằm “hạ nhiệt” căng thẳng trong ngắn hạn, phần lớn các biện pháp thuế quan chủ chốt vẫn được duy trì.

Về tác động kinh tế, Trung Quốc là bên chịu ảnh hưởng rõ rệt khi xuất khẩu sang Mỹ suy giảm, trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu yếu và tiêu dùng nội địa chưa phục hồi mạnh. Áp lực thương mại khiến triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc bị điều chỉnh theo hướng thận trọng hơn, đồng thời làm gia tăng tâm lý dè dặt của nhà đầu tư nước ngoài.

Với Mỹ, thuế quan mang lại nguồn thu ngân sách và hỗ trợ một số ngành sản xuất nội địa, song cũng kéo theo chi phí nhập khẩu tăng, đẩy giá hàng tiêu dùng và gây áp lực lạm phát, làm phức tạp thêm bài toán điều hành kinh tế vĩ mô.

Ở quy mô toàn cầu, căng thẳng Mỹ – Trung tiếp tục phủ bóng lên triển vọng thương mại, đầu tư và tăng trưởng kinh tế thế giới.

Năm 2025, các cường quốc phương Tây tiếp tục siết chặt trừng phạt kinh tế nhằm gây sức ép tài chính lên Nga trong bối cảnh chiến sự Ukraine tiếp tục kéo dài.

Liên minh châu Âu (EU) thông qua gói trừng phạt mới với Nga nhắm trực diện vào mạng lưới tàu chở dầu "bóng đêm". Gói trừng phạt bao gồm việc đóng băng tài sản, hạn chế đi lại và cấm giao dịch đối với hàng chục cá nhân, công ty cũng như tàu vận tải liên quan đến hoạt động vận chuyển dầu Nga.

Theo các đại diện EU, việc siết chặt kiểm soát các tuyến vận tải là bước đi then chốt nhằm thu hẹp nguồn thu ngân sách từ xuất khẩu năng lượng, trụ cột tài chính quan trọng của Moscow trong bối cảnh xung đột kéo dài.

Trong khi đó, vấn đề khí đốt và LNG của Nga cũng tiếp tục là chủ đề gây tranh luận nội bộ tại châu Âu. EU hiện chưa ban hành lệnh cấm nhập khẩu LNG của Nga, song đã thống nhất về mặt nguyên tắc lộ trình giảm dần và tiến tới chấm dứt phụ thuộc vào khí đốt Nga trong những năm tiếp theo. Các biện pháp này củng cố an ninh năng lượng dài hạn của khối, đồng thời hạn chế khả năng Nga sử dụng năng lượng như một công cụ địa chính trị.

Về phía Mỹ, Washington tiếp tục duy trì các biện pháp trừng phạt hiện hành và mở rộng giám sát các giao dịch tài chính, bảo hiểm và vận tải liên quan đến dầu Nga, dù chưa có thông báo chính thức về các lệnh cấm mới toàn diện đối với những tập đoàn năng lượng lớn nhất của nước này.

Chuỗi trừng phạt trong năm 2025 cho thấy phương Tây đang chuyển trọng tâm từ các biện pháp mang tính biểu tượng sang việc bịt kín các “khe hở” trong chuỗi cung ứng năng lượng, qua đó gia tăng áp lực dài hạn lên nền kinh tế Nga.

Trung Đông tiếp tục là điểm nóng địa chính trị trong năm 2025 khi căng thẳng giữa Israel và Iran, cùng các lực lượng vũ trang tại Yemen làm gia tăng rủi ro đối với thị trường năng lượng và thương mại toàn cầu.

Một trong những lo ngại lớn nhất của thị trường là nguy cơ đóng cửa Eo biển Hormuz, tuyến trung chuyển khoảng 18 – 19 triệu thùng dầu mỗi ngày, tương đương gần 20% lượng dầu tiêu thụ toàn cầu.

Những cảnh báo về nguy cơ phong tỏa, dù mới dừng ở mức kịch bản, đã đủ để khiến giá dầu bị ảnh hưởng. Trong các giai đoạn căng thẳng, giá dầu Brent có thời điểm tăng mạnh trong ngắn hạn, dao động quanh vùng 75 – 80 USD/thùng trước khi hạ nhiệt khi chưa xuất hiện cú sốc nguồn cung thực sự. Các tổ chức tài chính quốc tế cảnh báo, trong kịch bản cực đoan nếu Hormuz bị gián đoạn nghiêm trọng, giá dầu có thể vượt mốc 100 USD/thùng.

Giá dầu tăng kéo theo chi phí vận tải toàn cầu tăng vọt, ảnh hưởng trực tiếp tới logistics hàng hóa. Nhiều hãng vận tải biển đã buộc phải điều chỉnh tuyến đường, một số tránh Biển Đỏ và chọn vòng qua mũi Hảo Vọng khiến thời gian vận chuyển kéo dài và chi phí logistics gia tăng. Phí bảo hiểm chiến tranh đối với vận tải biển cũng tăng do rủi ro địa chính trị.

Tác động lan tỏa ra toàn cầu khi các nền kinh tế phụ thuộc nhập khẩu năng lượng phải đối mặt với áp lực lạm phát cao hơn, trong khi thị trường tài chính trở nên nhạy cảm trước các cú sốc địa chính trị, thúc đẩy dòng tiền tìm đến các tài sản an toàn.

Năm 2025, việc BRICS tiếp tục mở rộng thành viên được xem là một trong những diễn biến quốc tế đáng chú ý, phản ánh xu hướng gia tăng hợp tác giữa các nền kinh tế mới nổi và nỗ lực đa dạng hóa quan hệ kinh tế, tài chính, qua đó giảm mức độ phụ thuộc vào các trung tâm kinh tế phương Tây.

Tổ chức này chính thức ghi nhận 10 quốc gia thành viên, bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi, Ai Cập, Ethiopia, Iran, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Indonesia. Song song với các thành viên chính thức, nhiều quốc gia đã được công nhận là “đối tác” hoặc công khai bày tỏ mong muốn gia nhập, cho thấy sức hút ngày càng gia tăng của BRICS như một nền tảng hợp tác và điều phối mới.

Không chỉ mở rộng về quy mô, BRICS còn tăng cường hiện diện thông qua các Hội nghị Thượng đỉnh BRICS mở rộng và hàng loạt cuộc họp chuyên đề về kinh tế, năng lượng, phát triển bền vững và quản trị toàn cầu.

Với khoảng 45% dân số thế giới, hơn 35% GDP toàn cầu theo PPP và 30% sản lượng dầu mỏ, BRICS sở hữu nền tảng vật chất và nguồn lực kinh tế đủ lớn để tham gia định hình các chuẩn mực mới trong hợp tác quốc tế, đồng thời thúc đẩy những sáng kiến ngoài quỹ đạo phương Tây.

Thông qua mô hình “tiểu đa phương kết nối”, BRICS mở rộng hợp tác linh hoạt trong nhiều lĩnh vực then chốt như an ninh năng lượng, y tế, biến đổi khí hậu, phát triển bền vững và chuyển giao công nghệ.

Cách tiếp cận này cho thấy BRICS đang trở thành không gian chiến lược để các quốc gia Nam Bán cầu tìm kiếm tiếng nói, nguồn lực và vai trò lớn hơn trong quản trị toàn cầu.

Năm 2025, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ghi nhận tốc độ tiêu thụ các kim loại chiến lược tăng nhanh trên phạm vi toàn cầu. Sự phát triển mạnh mẽ của xe điện, hệ thống lưu trữ năng lượng và mạng lưới điện thông minh đang kéo theo nhu cầu ngày càng cao đối với các nguyên liệu then chốt như lithium, đồng, nickel, cobalt và đất hiếm.

Xu hướng này qua đó thúc đẩy cuộc cạnh tranh ngày càng quyết liệt giữa các quốc gia nhằm giành lợi thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một minh chứng rõ nét cho xu hướng này là thị trường lithium carbonate tại Trung Quốc, nơi giá hợp đồng giao dịch tại Sàn Hàng hóa Quảng Châu có lúc chạm mức 109.860 nhân dân tệ/tấn trong tháng 12/2025 do lo ngại về thắt chặt nguồn cung sau động thái thu hồi giấy phép mỏ tại khu vực Jiangxi.

Trong khi đó, giá đồng ghi nhận neo ở mức cao trong năm, phản ánh áp lực cung hạn chế và nhu cầu mạnh từ các ngành năng lượng tái tạo và sản xuất. Đồng thời, Trung Quốc đã mở rộng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu với đất hiếm và các vật liệu liên quan, bổ sung các nguyên tố và yêu cầu giấy phép rộng hơn đối với các sản phẩm chứa đất hiếm, làm nổi bật vai trò chiến lược của nước này trong chuỗi cung cấp toàn cầu.

Đà cạnh tranh này đang tạo ra ảnh hưởng lan tỏa tới kinh tế – tài chính thế giới. Giá nguyên liệu đầu vào cao hơn gây áp lực chi phí cho ngành sản xuất pin, ô tô điện và điện tử, trong khi dòng vốn đầu tư dịch chuyển mạnh vào cổ phiếu khai khoáng, quỹ ETF kim loại và các dự án chế biến sâu nhằm phòng ngừa rủi ro chuỗi cung ứng.

Sự phụ thuộc vào nguồn cung tập trung ở một số quốc gia cũng thúc đẩy các nền kinh tế lớn tăng tốc đầu tư vào tinh luyện và tái chế để giảm rủi ro chiến lược trong dài hạn.

Năm 2025 đánh dấu giai đoạn bứt phá mạnh của thị trường kim loại quý khi giá vàng và bạc đồng loạt lập các mức cao kỷ lục, phản ánh xu hướng phòng thủ của dòng vốn toàn cầu trong bối cảnh kinh tế và địa chính trị nhiều bất định.

Giá vàng thế giới ghi nhận mức tăng mạnh, liên tục thiết lập các đỉnh mới và có thời điểm vượt các ngưỡng cao chưa từng có trong lịch sử giao dịch. Theo các thống kê, giá vàng đã tăng khoảng 50 – 60% so với đầu năm.

Đà tăng diễn ra tương đối bền bỉ với các nhịp tăng mạnh tập trung vào nửa cuối năm, khi thị trường toàn cầu đối mặt với hàng loạt cú sốc từ căng thẳng thương mại, căng thẳng địa chính trị và triển vọng tăng trưởng suy yếu tại nhiều nền kinh tế lớn.

Động lực chính thúc đẩy giá vàng đến từ nhu cầu trú ẩn an toàn, trong bối cảnh niềm tin vào các tài sản rủi ro suy giảm. Kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) bước vào chu kỳ cắt giảm lãi suất cũng kích hoạt dòng tiền đầu tư mạnh mẽ.

Không kém phần ấn tượng, giá bạc năm 2025 thậm chí còn tăng mạnh hơn vàng, với mức tăng trên 100% và lập đỉnh lịch sử quanh 66 – 67 USD/ounce vào cuối năm.

Khác với vàng, bạc không chỉ hưởng lợi từ vai trò tài sản trú ẩn mà còn từ nhu cầu công nghiệp gia tăng mạnh, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, xe điện, điện tử và trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo.

Việc bạc ngày càng được xem là kim loại chiến lược trong chuỗi cung ứng công nghệ cao đã khiến cán cân cung – cầu trở nên căng thẳng. Trong bối cảnh nguồn cung toàn cầu hạn chế, dòng tiền đầu cơ và đầu tư dài hạn đã đẩy giá bạc tăng nhanh hơn và biến động mạnh hơn so với vàng.

Thị trường tiền số chứng kiến một trong những sự kiện chấn động nhất trong năm 2025. Cú sập thị trường đêm 10/10/2025, được xem là một trong những biến cố nghiêm trọng nhất trong lịch sử ngành crypto, không chỉ bởi quy mô thiệt hại tài chính khổng lồ mà còn bởi tác động sâu sắc và kéo dài tới tâm lý nhà đầu tư.

Chỉ trong vòng vài giờ, thị trường toàn cầu chứng kiến làn sóng bán tháo dữ dội sau khi xuất hiện cú sốc vĩ mô liên quan đến căng thẳng thương mại và chính sách kinh tế, khiến khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư sụt giảm đột ngột.

Hệ quả của sự kiện là hơn 19 tỷ USD giá trị vị thế bị thanh lý chỉ trong 24 giờ, hơn 1,6 triệu tài khoản giao dịch bị xóa sổ, trong khi vốn hóa toàn thị trường “bốc hơi” hàng trăm tỷ USD.

Bitcoin, tài sản dẫn dắt thị trường, giảm mạnh từ vùng đỉnh trên 120.000 USD xuống dưới 105.000 USD, kéo theo sự lao dốc của hầu hết altcoin lớn. Sự kiện này nhanh chóng được giới quan sát gọi là sự kiện thanh lý lớn nhất lịch sử tiền số, phơi bày tính mong manh của thị trường khi phụ thuộc nặng vào dòng tiền đầu cơ ngắn hạn.

Không chỉ gây tổn thất tài chính, sự kiện còn để lại vết hằn sâu trong tâm lý nhà đầu tư, khiến dòng tiền trở nên thận trọng và phòng thủ hơn. Nhiều tổ chức cũng buộc phải rà soát và điều chỉnh lại chiến lược quản trị rủi ro, trong khi niềm tin vào tiền số như một tài sản “trú ẩn” tiếp tục bị đặt dấu hỏi.

Trí tuệ nhân tạo (AI) chính thức bước vào giai đoạn tăng trưởng bùng nổ, chuyển từ thử nghiệm công nghệ sang ứng dụng quy mô lớn trong nền kinh tế. Sự trưởng thành của các mô hình ngôn ngữ lớn, AI đa phương thức và hạ tầng tính toán hiệu năng cao đã giúp AI thâm nhập sâu vào sản xuất, dịch vụ, tài chính và quản trị công.

Trong y tế và khoa học, AI được ứng dụng mạnh trong chẩn đoán hình ảnh, dự báo cấu trúc protein và rút ngắn thời gian nghiên cứu dược phẩm. Trong doanh nghiệp, AI hỗ trợ phân tích dữ liệu, chăm sóc khách hàng, soạn thảo hợp đồng và tối ưu chuỗi cung ứng, góp phần cải thiện năng suất rõ rệt.

Theo PwC, AI có thể đóng góp thêm tới 15% GDP toàn cầu trong thập niên tới nếu được triển khai rộng rãi, tương đương hàng nghìn tỷ USD giá trị gia tăng. Các báo cáo của McKinsey và OECD cũng cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp ứng dụng AI trong năm 2025 tăng mạnh, kéo theo làn sóng đầu tư lớn vào trung tâm dữ liệu, chip bán dẫn và hạ tầng điện toán đám mây.

Xét về vị thế quốc gia, Mỹ tiếp tục dẫn đầu về số lượng mô hình AI tiên tiến, hệ sinh thái startup và dòng vốn đầu tư, trong khi Trung Quốc nổi lên với tốc độ thương mại hóa nhanh và lợi thế thị trường nội địa lớn.

Châu Âu tập trung vào AI công nghiệp và khung pháp lý, còn nhiều nền kinh tế châu Á như Ấn Độ, Singapore đang nổi lên nhờ tốc độ triển khai nhanh. Theo nhận định của nhiều chuyên gia, AI vì thế không chỉ là cuộc đua công nghệ, mà đang trở thành trụ cột mới của tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Năm 2025 đánh dấu bước ngoặt trong cuộc chiến chống các trung tâm lừa đảo trực tuyến, khi hàng loạt “scam hub” quy mô lớn tại Đông Nam Á bị triệt phá dưới sức ép ngày càng gia tăng từ cộng đồng quốc tế.

Tâm điểm của các chiến dịch này là khu vực biên giới Myanmar – Thái Lan, nơi tồn tại nhiều khu phức hợp lừa đảo khét tiếng như Shwe Kokko và KK Park. Trong năm 2025, chính quyền Myanmar thông báo phá dỡ hoặc đóng cửa gần 150 tòa nhà tại các khu phức hợp này, đồng thời bắt giữ và tạm giữ hàng nghìn người, phần lớn là lao động nước ngoài bị cưỡng ép tham gia lừa đảo.

Theo các báo cáo, các trung tâm lừa đảo trực tuyến tại Đông Nam Á được ước tính gây thiệt hại từ 30 đến 40 tỷ USD mỗi năm trên phạm vi toàn cầu. Các hình thức phổ biến bao gồm lừa đảo đầu tư tiền số, lừa đảo tình cảm và giả danh cơ quan chức năng.

Tại Philippines, nhiều cuộc đột kích vào các căn hộ và văn phòng trá hình đã dẫn tới hàng trăm vụ bắt giữ. Một số nhân vật cầm đầu, trong đó có doanh nhân người Trung Quốc She Zhijiang, bị cáo buộc đứng sau mạng lưới Shwe Kokko, tiếp tục bị giam giữ và xử lý pháp lý. Dù vậy, giới chuyên gia cảnh báo các đường dây lừa đảo có xu hướng dịch chuyển địa bàn và tinh vi hóa, khiến cuộc chiến này còn lâu mới kết thúc.