Bộ Luật Hình sự: Không bỏ tội kinh doanh trái phép trên mạng

Bộ Tư pháp cho hay, xung quanh điều 292 Bộ Luật hình sự có nhiều ý kiến khác nhau.

Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, hiện nay kinh doanh trên mạng đang là một hướng phát triển có tiềm năng và ngày càng có nhiều người tham gia. Vì vậy, pháp luật cần có cơ chế thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển lĩnh vực kinh doanh này.

Việc Bộ Luật hình sự năm 2015 quy định tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông là nhằm góp phần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh trên mạng; bảo vệ những người làm ăn chân chính, đúng pháp luật, xử lý nghiêm những người cố tình vi phạm pháp luật và thu lời bất chính lớn từ việc vi phạm đó...

Tuy nhiên, quy định của Điều 292 của Bộ Luật hình sự năm 2015 có phạm vi tương đối rộng và các từ ngữ sử dụng trong điều luật chưa thật sự phù hợp với các quy định liên quan của pháp luật chuyên ngành. Do vậy, cần phải sửa đổi, bổ sung theo hướng thu hẹp một cách hợp lý phạm vi xử lý hình sự về tội danh này, đồng thời điều chỉnh các quy định cụ thể trong điều luật cho phù hợp.

Ý kiến thứ hai cho rằng cần loại bỏ hoàn toàn tội danh quy định tại Điều 292 của Bộ luật hình sự năm 2015 vì cho rằng, Bộ luật hình sự đã bỏ tội danh kinh doanh trái phép nhưng Điều 292 lại quy định tội "kinh doanh trái phép trên mạng". Như vậy là không phù hợp. Hơn nữa, trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện có đến 267 ngành nghề nhưng Điều 292 chỉ quy định xử lý hình sự đối với một số ngành nghề trong số đó.

Thêm vào đó, cũng những lĩnh vực kinh doanh nêu tại Điều 292 nếu thực hiện qua mạng thì bị xử lý hình sự còn nếu không thực hiện qua mạng thì không bị xử lý hình sự. Như vậy là có sự bất bình đẳng.

Loại ý kiến thứ hai này đã bị "bác bỏ", và Dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật này được thể hiện theo loại ý kiến thứ nhất. Có nghĩa, tiếp tục duy trì điều 292 nhưng sửa đổi một số nội dung.

Theo đó, dự thảo Luật sửa đổi Điều 292 theo 2 hướng. Một là thu hẹp phạm vi chịu trách nhiệm hình sự bằng cách nâng cao hơn mức định lượng thu lợi bất chính từ 50 triệu đồng lên 100 triệu động.

Hai là bỏ dấu hiệu định lượng doanh thu tại các cấu thành định tội và định khung tăng nặng để đảm bảo tính thống nhất của Bộ Luật hình sự không xem xét xử lý dựa trên dấu hiệu doanh thu của cá nhân, tổ chức. Bởi lẽ xét cho cùng thì dựa trên số doanh thu, cơ quan điều tra cũng phải tìm ra được người phạm tội thu lợi bất chính.

Nhìn chung, dự thảo sửa đổi điều 292 Bộ Luật hình sự năm 2015 có một chút thay đổi cơ bản so với trước. Đó là:

1. Sửa từ "không có giấy phép hoặc không đúng nội dung được cấp phép" thành "chưa được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật".

2. Chỉ xử lý khi thu lợi bất chính, bỏ xử lý khi có doanh thu.

3. Nâng mức thu lợi bất chính lên 100 triệu đồng, thay vì 50 triệu đồng như quy định trước đó.

Cụ thể dự thảo đưa ra các điểm cấu thành cơ bản của tội kinh doanh trái phép trên mạng máy tính như sau:

"Người nào cung cấp một trong các dịch vụ sau đây trên mạng máy tính, mạng viễn thông mà chưa được phép của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật và thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm:

a) Kinh doanh vàng miếng trên tài khoản;

b) Sàn giao dịch thương mại điện tử;

c) Kinh doanh đa cấp;

d) Trung gian thanh toán;

đ) Trò chơi điện tử trên mạng;

Còn điểm e khoản 1 điều 292 có 2 phương án được đưa ra. Ở Bộ Luật hình sự năm 2015, điểm e được quy định chung chung là "các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định của pháp luật". Nay ở dự thảo đang được lấy ý kiến, có 2 phương án được đưa ra. Một là liệt kê cụ thể các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông. Hai là bỏ quy định tại điểm này.

Trước đó, cộng đồng start up (khởi nghiệp) trong lĩnh vực cung cấp các dịch vụ trên mạng máy tính, viễn thông đã hết sức lo ngại khi Bộ Luật hình sự năm 2015 quy định về tội kinh doanh trái phép trên mạng máy tính, viễn thông. 

Bởi vì, với quy định của điều 292 Bộ Luật hình sự năm 2015, giới start up có thể bị vướng tội hình sự bất cứ lúc nào nếu cung cấp dịch vụ mà không có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền.