Chân dung GS Phan Đình Diệu, người mở đường đưa Internet vào Việt Nam

GS Phan Đình Diệu là một trong những người đầu tiên xây dựng và phát triển ngành tin học tại Việt Nam. Trong cuộc đời mình, ông nổi tiếng với sự chính trực và có những đóng góp tâm huyết về chính sách phát triển khoa học giáo dục nước nhà.

GS Phan Đình Diệu sinh năm 1936, tại huyện Can Lộc, Hà Tĩnh. Kinh tế gia đình khó khăn, ông học trường Đại học Sư phạm Khoa học với một lý do đơn giản là để có học bổng. Tuy nhiên, ở đây ông lại tìm thấy niềm say mê với ngành Toán học. Năm 1957, ông tốt nghiệp thủ khoa và được giữ lại trường giảng dạy.

Năm 1962, ông Phan Đình Diệu được cử đi Liên Xô làm nghiên cứu sinh tại Khoa Toán học tính toán và Điều khiển học, Đại học Tổng hợp quốc gia Moskva mang tên Lomonosov.

Mùa hè năm 1965, sau khi hoàn thành luận án tiến sĩ, ông được đề nghị ở lại làm tiếp luận án tiến sĩ khoa học. Đến năm 1967, ông về nước với học vị Tiến sĩ khoa học.

Ông được đề nghị làm Trưởng phòng Toán học tính toán của Uỷ ban Khoa học Nhà nước vào năm 1971, thời điểm cả nước chỉ có một giàn máy tính được đặt tại đây, đòi hỏi phải được nghiên cứu để sử dụng và đào tạo cán bộ.

Năm 1975, trong một chuyến thực tập tại Pháp, ông đã được tiếp xúc với nhiều thành tựu hiện đại của ngành tin học trên thế giới. Từ đó, ông đã say mê tìm hiểu hai hướng phát triển mà ông cho là có triển vọng nhất và có thể ứng dụng và phát triển ở Việt Nam là vi tin học (trên cơ sở kỹ thuật vi xử lý và máy vi tính) và viễn tin học (trên cơ sở công nghệ viễn thông và mạng máy tính).

Đầu năm 1977, Viện Khoa học tính toán và điều khiển được chính thức thành lập, ông được phân công làm Viện trưởng. Là người dự thảo kế hoạch và cũng là người quản lý, từ năm 1977 - 1985, ông đã đưa viện vượt qua nhiều khó khăn, trở ngại của buổi đầu hoạt động, xây dựng được một số hướng nghiên cứu chính về tin học.

Sau đó, ông Phan Đình Diệu làm Phó viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam (nay là Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam), Phó trưởng thường trực Ban chỉ đạo Chương trình quốc gia về công nghệ thông tin (1993-1997), Thành viên Hội đồng Chính sách khoa học và công nghệ quốc gia Việt Nam (từ năm 1992).

Ông cũng là người sáng lập và Chủ tịch đầu tiên Hội Tin học Việt Nam.

Không chỉ là một nhà khoa học tài năng, GS Phan Đình Diệu còn là một người thầy tận tình nhưng rất nghiêm khắc với học trò của mình. Ông có thời gian làm cán bộ giảng dạy cho sinh viên và học viên sau đại học tại Khoa Công nghệ thông tin (nay là Đại học Công nghệ thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội) và là chuyên gia cao cấp của trường trong nhiều năm.

Ông cũng là Ủy viên của Đoàn chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn về khoa học giáo dục.

GS.TS khoa học Phan Đình Diệu có ba người con. Các con trai, gái, dâu, rể của ông đều nối tiếp truyền thống của gia đình, theo đuổi sự nghiệp khoa học - giáo dục và có nhiều thành công trong nghiên cứu, giảng dạy.

Trong đó, PGS.TS Phan Thị Hà Dương (con gái), PGS.TS Lê Minh Hà (con rể), GS Phan Dương Hiệu (con trai) là những nhà toán học sớm đạt được nhiều thành tựu.