Thị trường sơ khai nhưng tiềm năng lớn
Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ thuộc nhóm nhanh nhất châu Á. Theo UNFPA, hiện cả nước có khoảng 16,1 triệu người cao tuổi, chiếm 16% dân số, dự kiến tăng lên gần 18 triệu người vào năm 2030. TP. HCM là địa phương già hóa nhanh nhất với 1,3 triệu người trên 60 tuổi, chiếm 12,5% dân số.
Đại biểu Tạ Văn Hạ, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, nhận định Việt Nam chỉ mất 17 - 20 năm để chuyển từ giai đoạn già hóa sang dân số già, nhanh hơn nhiều nước phát triển. Đến 2050, nước ta sẽ bước vào xã hội siêu già, tạo áp lực lớn lên hệ thống an sinh và dịch vụ chăm sóc dài hạn.
Hệ thống chăm sóc người cao tuổi hiện nay còn yếu. Cả nước chỉ có khoảng 200 viện dưỡng lão công lập và 400 cơ sở tư nhân, nhiều tỉnh phía Bắc chưa có viện dưỡng lão, khu vực phía Nam và Tây Nguyên chỉ ở mức cầm chừng.
Dù nhu cầu chăm sóc tại nhà chiếm tới 80%, chỉ 30% xã, phường có câu lạc bộ hoặc nhóm hỗ trợ người cao tuổi. Cả nước có dưới 100 trung tâm chăm sóc chuyên biệt và chỉ 3.000 nhân viên công tác xã hội được đào tạo bài bản, trong khi nhu cầu thực tế cần ít nhất 10.000 người.
Thiếu nhân lực, cơ sở vật chất và mô hình vận hành khiến thị trường dịch vụ chăm sóc người cao tuổi mới chỉ ở giai đoạn sơ khai. Nhiều dự án dưỡng lão gặp khó về vốn đầu tư, mô hình hoạt động và khả năng duy trì nguồn thu bền vững.
Ông Lê Quốc Huân, Phó tổng Giám đốc WeCare247, nhận định thách thức lớn nhất là xây dựng hệ thống kết nối bất động sản - y tế - phục hồi chức năng - dịch vụ xã hội. Nếu thiếu nhân lực và hạ tầng, bất động sản dưỡng lão chỉ là tòa nhà, chứ chưa phải mô hình chăm sóc thực sự.
Các “ông lớn” nhập cuộc và dư địa tăng trưởng
Sự tham gia của các tập đoàn lớn giúp thị trường trở nên sôi động. Vingroup giới thiệu mô hình đô thị hưu trí đầu tiên tại huyện Cần Giờ, TP. HCM, quy mô 20 - 50ha mỗi khu, đồng thời hợp tác với tập đoàn y tế Nhật Bản xây trung tâm chăm sóc sức khỏe cao cấp tại Hưng Yên.
Sun Group phát triển mô hình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi trong dự án đại đô thị 420ha tại Hà Nam. Novaland từng triển khai khu nghỉ dưỡng hưu trí tại Phan Thiết (Lâm Đồng) với đối tác nước ngoài, tập trung dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Một dự án ở Long An đã khởi động từ năm 2018, quy mô đầu tư khoảng 2.000 tỷ đồng, hướng tới mô hình khu dân cư tích hợp viện dưỡng lão.
Việt Nam dự kiến trở thành nước có dân số già vào năm 2038, tỷ lệ người trên 60 tuổi chiếm hơn 20% tổng dân số, khoảng 25% vào năm 2050. Báo cáo Savills dự báo quy mô thị trường bất động sản dưỡng lão tăng từ 2,3 tỷ USD năm 2024 lên 3,6 tỷ USD năm 2032, tương ứng mức tăng trưởng kép 5,81%/năm. Các mô hình phát triển mạnh gồm khu nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe, nhà ở tích hợp dịch vụ y tế, cơ sở dưỡng lão tiêu chuẩn quốc tế và khu đô thị dành riêng cho người trên 55 tuổi.
Kinh nghiệm quốc tế cũng là hướng đi tham khảo. Singapore áp dụng mô hình “vertical village”, tích hợp nhà ở người cao tuổi vào dự án đa chức năng, tối ưu đất và tạo môi trường cộng đồng. Nhật Bản áp dụng mô hình chăm sóc tích hợp, kết hợp bệnh viện phục hồi chức năng, dịch vụ lưu trú và chăm sóc dài hạn, đồng thời đào tạo nhân lực chuyên sâu.
Để thị trường bất động sản dưỡng lão phát triển bền vững, cần đồng bộ ba yếu tố cốt lõi.
Thứ nhất, khung pháp lý rõ ràng giúp định hình tiêu chuẩn và điều kiện hoạt động của nhà dưỡng lão, bảo vệ người cao tuổi, đồng thời khuyến khích mô hình hợp tác công - tư và thu hút vốn tư nhân.
Thứ hai, chính sách hỗ trợ gồm thuế, khoản vay ưu đãi, quỹ đất phù hợp cho doanh nghiệp trong nước và nhà đầu tư nước ngoài. Hệ thống bảo hiểm dài hạn tách biệt với bảo hiểm y tế giúp người cao tuổi tiếp cận dịch vụ với chi phí hợp lý, đồng thời tạo động lực cho doanh nghiệp mở rộng mô hình chuyên nghiệp.
Thứ ba, mô hình vận hành chuyên nghiệp là yếu tố quyết định. Cần đầu tư đào tạo nhân lực, quản lý vận hành bài bản và chuẩn dịch vụ minh bạch. Dự án cần tích hợp dịch vụ y tế, phục hồi chức năng, hỗ trợ xã hội, tập trung vào tổ chức điều hành thay vì chỉ xây dựng tòa nhà.
GS.TS Huỳnh Văn Sơn nhấn mạnh mô hình dưỡng lão không chỉ là câu chuyện y tế hay phúc lợi xã hội, mà còn là thước đo mức độ văn minh của quốc gia. Việt Nam cần chuyển từ tư duy trợ giúp sang trao quyền và hỗ trợ sống độc lập cho người cao tuổi.
Nếu ba yếu tố trên được thực hiện đồng bộ, Việt Nam có thể hình thành ngành công nghiệp dưỡng lão trị giá hàng tỷ USD, cung cấp dịch vụ hiện đại, nhân văn, phù hợp đặc thù văn hóa - xã hội, đồng thời mở ra cơ hội lớn cho các tập đoàn bất động sản khai phá thị trường mới đầy tiềm năng.