Intel: 'Nhà vua' bị lật đổ

Thành lập năm 1968, Intel được gây dựng bởi những nhà tiên phong trong lĩnh vực bán dẫn như Gordon Moore, Robert Noyce, Arthur Rock, dưới sự lãnh đạo tài tình của Andrew Grove. Intel được coi là là một yếu tố then chốt trong việc định hình Thung lũng Silicon như một trung tâm công nghệ cao của Mỹ cũng như thế giới.

Ban đầu, Intel là nhà sản xuất bộ nhớ SRAM, DRAM - nền tảng đầu tiên cho các nhà sản xuất chip bộ nhớ sau này. Intel cũng là đơn vị tạo ra chip vi xử lý thương mại đầu tiên trên thế giới vào năm 1971, đưa sản phẩm này thành mảng kinh doanh chính của hãng sau sự phát triển của máy tính cá nhân (PC).

Cách đây khoảng 2-3 thập kỷ, Microsoft và Intel đều đứng đầu thế giới công nghệ. Họ không phải đơn thuần là đối thủ cạnh tranh hay khách hàng quan trọng của nhau, mà là “những người bổ sung” cho nhau.

Microsoft đã xây dựng hệ điều hành Windows mang lại lợi nhuận khổng lồ trong nhiều năm để hoạt động trên các máy tính sử dụng chip của Intel, trong khi Intel đã thiết kế các chip mới để chạy trên hệ điều hành Windows (do đó là “Wintel”). Nhờ đó, Bill Gates của Microsoft đã trở thành một tỷ phú nổi tiếng và Giám đốc điều hành Intel Andy Grove là được Tạp chí Time vinh danh là Nhân vật của năm 1997.

“Cú sảy chân" mang tên Apple

Năm 2006, Intel - lúc đó vẫn là ông vua chip máy tính toàn cầu, nhận được lời đề nghị từ Steve Jobs về việc tạo ra một loại chip khác cho một sản phẩm thậm chí còn chưa tồn tại, được gọi là iPhone. Và Paul Otellini, lúc đó là giám đốc điều hành của Intel, đã thẳng thừng từ chối “cha đẻ" iPhone. Ông Otellini biết chip dành cho điện thoại và máy tính bảng là xu hướng lớn tiếp theo, nhưng Intel phải dành nguồn vốn đáng kể và những bộ óc tốt nhất của mình cho hoạt động kinh doanh có lợi nhuận khủng mà họ đang sở hữu. Ngoài ra, “không ai biết iPhone sẽ làm được những gì,” ông nói với tờ The Atlantic vào thời điểm trước khi từ chức CEO Intel.

Ông Otellini, người đã qua đời vào năm 2017, là một CEO rất thành công về nhiều mặt của Intel. Nhưng nếu “ông vua" chip không từ chối Apple, Intel có thể đã trở thành gã khổng lồ về chip của thời kỳ hậu PC. Thay vào đó, họ đã từ bỏ chip điện thoại vào năm 2016 sau khi lỗ hàng tỷ USD.

Tất nhiên, việc từ chối Steve Jobs và Apple không phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến sự suy thoái của Intel, nhưng đó là một nguyên nhân quan trọng. Intel đã cố gắng đa dạng hóa hoạt động kinh doanh của mình trong hơn một thập kỷ qua, nhưng nhiều nỗ lực trong số này đã thất bại hoặc vẫn đang được tiến hành.

Intel đã thử và thất bại trong việc phát triển GPU (bộ xử lý đồ họa) - cũng chính là loại chip được sử dụng trong phát triển AI và do Nvidia thiết kế. Những nỗ lực khác như lái xe tự động với Mobileye hay hoạt động kinh doanh xưởng đúc đều chưa cho kết quả khả quan.

Một tác nhân khác cũng khiến Intel bị ảnh hưởng, đặc biệt là về mặt lợi nhuận, là sự thay đổi vị thế dẫn đầu về công nghệ trong nửa thập kỷ qua. Điều này rõ ràng nhất dẫn đến việc Intel mất thị phần, vì chip của công ty trở nên kém cạnh tranh hơn. Cụ thể, Intel đã chậm trễ đáng kể ở cả 3 quy trình chip (14nm, 10nm/Intel 7 và 7nm/Intel 4) do các vấn đề về năng suất và bị các đối thủ vượt xa.

Vương miện rơi vào tay Nvidia

Trong số những câu chuyện thành công trong kinh doanh, sự trỗi dậy đáng kinh ngạc của Nvidia trong lĩnh vực sản xuất chip phục vụ ngành trí tuệ nhân tạo (AI), thậm chí vượt qua Microsoft và trở thành công ty có giá trị nhất thế giới, là một trong những câu chuyện đã “tốn nhiều giấy mực".

Nhưng chỉ khi đặt Nvidia - được coi là hiện tại và tương lai của ngành chip, cùng Intel - “ông vua" của ngành từ vài thập kỷ trước, người ta mới nhìn rõ hơn rằng Nvidia đã đi nhanh thế nào, hay Intel đã “tụt hậu" ra sao.

Về phía Nvidia, ban đầu chủ yếu là một công ty GPU. Tuy nhiên, với sự ra đời của kỷ nguyên AI hiện đại kể từ năm 2012, công ty đã bắt đầu đầu tư vào chip dành riêng cho thị trường này. Đáng chú ý nhất là hoạt động kinh doanh GPU của công ty bắt đầu chứng kiến sự gia tăng ban đầu vào khoảng năm 2017, với sự xuất hiện của hàng loạt chip mới. Công ty cũng biết cách “giữ lửa" khi không ngừng tối ưu hoá sản phẩm và khiến cả thế giới phải trông chờ vào những con chip mới, điển hình là trường hợp chip Blackwell dự kiến ra mắt đầu năm sau.

Nvidia chứng kiến mức tăng trưởng doanh thu lớn trong suốt thời kỳ COVID-19, nhưng doanh thu bắt đầu tăng đột biến từ quý II/2023 khi các mô hình ngôn ngữ lớn (“LLM”) trở thành xu hướng, với doanh thu quý hiện vượt quá 20 tỷ USD, mức tăng doanh thu khoảng 4 tỷ USD mỗi quý. Biên lợi nhuận và dòng tiền tự do cũng tăng mạnh, do đó mức tăng EPS đã vượt xa (khoảng gấp đôi) mức tăng trưởng doanh thu. Giá cổ phiếu đã tăng 165% tính từ đầu năm tới nay, và thị giá của công ty là hơn 3.100 tỷ USD.

Với Intel, công ty có 3 mảng kinh doanh chính, chủ yếu dựa trên CPU truyền thống, hiện đều có dấu hiệu không mấy khả quan và sụt giảm rõ từ sau đại dịch COVID-19. Intel đã thông báo rằng họ dự kiến sẽ lỗ đỉnh điểm trong năm nay. Trong quý II, khoản lỗ hoạt động của Intel Foundry là 2,8 tỷ USD. Báo cáo mới nhất cũng không cho thấy sự phục hồi về nhu cầu, với doanh thu hiện tại (4,3 tỷ USD) ở mức thấp hơn nhiều so với trước COVID. Intel cũng không có đối thủ GPU nào cạnh tranh với bộ tăng tốc AI của Nvidia, ngoài một con chip AI có tên là Gaudi 3 - một loại chip quy trình 5nm mà Intel phải thuê xưởng đúc ngoài.

Cổ phiếu công ty tính từ đầu năm tới nay đã giảm hơn 55%, là cổ phiếu công nghệ có hiệu suất kém nhất trong S&P 500 năm nay. Mức vốn hoá thị trường hiện chỉ là 90 tỷ USD.

Còn cơ may “đông sơn tái khởi"?

Với những vấn đề đã tồn tại hàng thập kỷ, CEO công ty hiện tại là ông Pat Gelsinger vẫn lựa chọn thu hẹp khoảng cách với các đối thủ. “Nhiệm vụ số một là đẩy nhanh nỗ lực của chúng tôi để thu hẹp khoảng cách công nghệ đã được tạo ra bởi hơn một thập kỷ đầu tư không đủ”, ông Gelsinger nói với các nhà đầu tư sau báo cáo thu nhập đáng thất vọng của quý II.

Thông qua chiến lược IDM 2.0 (viết tắt của Integrated Device Manufacturer, thuật ngữ dành cho các công ty bán dẫn vừa thiết kế vừa sản xuất chip), ông Gelsinger vạch ba thành phần chính cho “công nghệ và vị thế dẫn đầu về sản phẩm”: một là mở rộng năng lực sản xuất của Intel với công nghệ quy trình hàng đầu trong ngành; hai là mở rộng việc sử dụng năng lực đúc của bên thứ ba để đáp ứng nhu cầu nội bộ của Intel; ba là trở thành một xưởng đúc đẳng cấp thế giới.

Nằm trong các mục tiêu cấp cao này là lời hứa sẽ cung cấp quy trình “bốn nút trong 5 năm" để giành lại vị thế dẫn đầu về công nghệ quy trình của Intel và mở rộng năng lực nhà máy với chi phí ước tính là 100 tỷ USD thông qua cả việc mở rộng tại các nhà máy hiện có và sáu nhà máy mới ở Arizona, Ohio và Đức.

Nếu suôn sẻ, Intel cho biết công ty sẽ bắt kịp TSMC vào năm 2026. Vào thời điểm đó, TSMC sẽ xuất chip 2nm, còn Intel cho biết họ sẽ bắt đầu sản xuất quy trình chip “18A”, tương đương với 2nm, vào năm 2025.

Khoản lỗ hoạt động cực lớn trong báo cáo tài chính mới nhất cho thấy Intel đang không tiếc rót tiền vào R&D nhằm tìm lại hào quang, nhưng công ty này liệu có “đông sơn tái khởi" được hay không vẫn còn là ẩn số.

Bởi lẽ, không ai có thể chắc chắn những khoản đầu tư nghiên cứu có thể đi tới thành công cuối cùng. Hoặc giả dụ, nỗ lực của công ty thành công, thì liệu Intel có tạo được lợi thế về giá trong ngành, khi hầu hết các công ty bán dẫn đã chuyển sang mô hình kinh doanh không có nhà máy hoặc thuê các xưởng đúc bán dẫn để hoàn thiện khâu lắp ráp?