Kiểm toán Nhà nước ‘lấy lại’ 56 năm đóng phí BOT cho người dân

Kết quả kiểm toán 9 dự án BOT trong năm 2019 của Kiểm toán Nhà nước đã chỉ ra hàng loạt thiếu sót, vi phạm của cơ quan quản lý nhà nước và nhà đầu tư.

Cụ thể, trong số 9 dự án BOT, có dự án được Bộ Giao thông vận tải cho phép lập dự án trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương dự án; không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án BOT; phê duyệt dự án trước khi có báo cáo đánh giá tác động môi trường. Điển hình cho sai sót này là dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT.

Có dự án lại không công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư (dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn). Và hầu hết các dự án BOT được kiểm toán đều được chỉ định nhà thầu thi công.

Đáng chú ý, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra khá nhiều dự án xác định sai, làm tăng tổng mức đầu tư như: dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn thành phố Hải Phòng và 9 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình theo hình thức đối tác công tư (sai tăng 45,4 tỷ đồng); dự án đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 theo hình thức BOT - kiểm toán đợt 2 sai tăng 61,9 tỷ đồng; dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT sai tăng 7,7 tỷ đồng…

Công tác thu xếp vốn tín dụng của nhà đầu tư tại một số dự án cũng bị xác định là chưa đảm bảo quy định hợp đồng BOT, ví dụ như: dự án cao tốc Trung Lương Mỹ Thuận giai đoạn 1 - kiểm toán đợt 1; dự án cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn đoạn Km 45+100 Km108+500, kết hợp tăng cường QL1 đoạn Km1+800 - Km106+500 tỉnh Bắc Giang và tỉnh Lạng Sơn theo hình thức hợp đồng BOT (dự án thành phần 2 chưa ký kết được hợp đồng tín dụng).

Một số dự án khác chưa đảm bảo tiến độ thực hiện dự án (dự án ĐTXD tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn thành phố Hải Phòng và 09 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình theo hình thức đối tác công tư) hay góp vốn chủ sở hữu chậm (dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT);

Xác định chi phí sửa chữa, duy tu trong phương án tài chính chưa đủ cơ sở và căn cứ pháp lý (dự án đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 theo hình thức hợp đồng BOT - kiểm toán đợt 1, đợt 2);  chưa cập nhật chi phí sử dụng trạm thu phí không dừng theo hướng dẫn của Bộ Giao thông vận tải và Chính phủ (dự án cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn đoạn Km 45+100 Km108+500, kết hợp tăng cường QL1 đoạn Km1+800 - Km106+500 tỉnh Bắc Giang và tỉnh Lạng Sơn theo hình thức hợp đồng BOT).

Nghiêm trọng hơn, có dự án lại sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục không thuộc dự án. Điển hình là dự án BOT An Sương - An Lạc sử dụng nguồn vốn thu phí BOT để hoàn vốn cho hạng mục cầu Tân Kỳ Tân Quý không thuộc trên tuyến đường dự án với tổng mức đầu tư 312 tỷ đồng. Tính đến ngày 31/12/2018, chi phí đầu tư đã thanh toán cho hạng mục này 91 tỷ đồng, tổng vốn thanh toán 103 tỷ đồng.

Tại một số dự án khác, Kiểm toán Nhà nước phát hiện ra sai sót trong việc lập thiết kế - dự toán.

Cụ thể: dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn theo hình thức BOT sai 22,186 tỷ đồng;

Dự án ĐTXD đoạn qua thị xã Ninh Hòa (km0 - Km2+897, cải tạo nâng cấp tuyến QL26 đoạn km 3+411 km 15+350 (tỉnh Khánh Hòa), đoạn km84+300 - Km88+383, km 91+383 - Km98+800, Km101+800 - Km112+800 (tỉnh Đắk Lắk) và thảm BTN một số đoạn tuyến QL26 cũ trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa và tỉnh Đắk Lắk theo hình thức hợp đồng BOT sai 1,063 tỷ đồng;

Dự án cải tạo nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT sai 3,8 tỷ đồng; dự án cao tốc Trung Lương Mỹ Thuận giai đoạn 1 (kiểm toán đợt 1 sai dự toán 36,7 tỷ đồng, kiểm toán đợt 2 sai dự toán 21,3 tỷ đồng).

Một số dự án khác lại chậm tiến độ so với kế hoạch, chẳng hạn như: dự án đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn 1 theo hình thức hợp đồng BOT chậm 5 tháng; dự án ĐTXD đoạn qua thị xã Ninh Hòa (km0 – Km2+897, cải tạo nâng cấp tuyến QL26 đoạn km 3+411 km 15+350 (tỉnh Khánh Hòa), đoạn km84+300 – Km88+383, km 91+383 – Km98+800, Km101+800 - Km112+800 (tỉnh Đắk Lắk) và thảm BTN một số đoạn tuyến QL26 cũ trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa và tỉnh Đắk Lắk theo hình thức hợp đồng BOT chậm 2 tháng; dự án cải tạo, nâng cấp QL1A đoạn An Sương - An Lạc chậm 5 tháng (dự án thời kỳ I).

Công tác nghiệm thu, thanh toán cũng bị chỉ ra nhiều sai sót. Theo đó, kết quả kiểm toán các dự án BOT trong năm 2019 đã giảm trừ chi phí đầu tư thực hiện 665,8 tỷ đồng, gồm: sai khối lượng 74,5 tỷ đồng, sai đơn giá 186,9 tỷ đồng, sai khác 404,3 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý 925 tỷ đồng; giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 7/9 dự án 56,4 năm so với phương án ban đầu.

Các dự án bị đề nghị giảm thời gian thu phí gồm: dự án cầu Hoà Trung (15,8 năm), dự án cầu Chà Là (13,9 năm); dự án ĐTXD tuyến đường bộ ven biển đoạn qua địa bàn thành phố Hải Phòng và 09 km trên địa bàn tỉnh Thái Bình theo hình thức đối tác công tư (1 năm);

Dự án ĐTXD và nâng cấp mở rộng 04 đoạn tuyến Quốc lộ 60 nối cầu Rạch Miễu đến cầu Cổ Chiên thuộc địa bàn tỉnh Bến Tre theo hình thức hợp đồng BOT (7 năm); dự án ĐTXD công trình cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu đường sắt Bình Lợi tới cảng Bến Súc theo hình thức hợp đồng BOT (7,5 năm);

Dự án BOT cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 1A đoạn An Sương - An Lạc (6,3 năm); dự án ĐTXD đoạn thị xã Ninh Hòa và cải tạo QL26 tỉnh Khánh Hòa (4,9 năm).