Thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng: Khái niệm thiếu rõ ràng, tiềm ẩn sự lạm dụng

Bộ Tài nguyên và Môi trường đang lấy ý kiến Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi. Điều 70 của dự thảo Luật Đất đai quy định một trong 4 trường hợp nhà nước thu hồi đất là thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Bình luận về quy định này, PGS-TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó chủ tịch Hội đồng trường, Đại học Luật Hà Nội cho rằng thực tiễn thi hành Luật Đất đai năm 2013 cho thấy thu hồi đất vì mục đích công cộng không tạo ra sự chênh lệch về địa tô khi thay đổi mục đích sử dụng đất.

Ví dụ như thu hồi đất để xây dựng cầu, xây dựng đường giao thông, xây dựng công viên, nơi vui chơi giải trí công cộng, chợ, trường học…

Ngoài ra, thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng như thu hồi đất nông nghiệp để xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới… tạo ra sự chênh lệch về địa tô do sự thay đổi mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang đất ở hoặc đất phi nông nghiệp.

Trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng làm phát sinh chênh lệch về địa tô do sự thay đổi mục đích sử dụng đất thường phát sinh khiếu kiện, tranh chấp về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư kéo dài do người bị thu hồi đất không đồng thuận với phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

“Họ cho rằng giá bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thấp hơn giá đất thực tế trên thị trường. Mặt khác, việc thu hồi đất trong trường hợp này tiềm ẩn nguy cơ tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm do doanh nghiệp, chủ đầu tư muốn được nhận đất để thực hiện các dự án nhằm hưởng sự chênh lệch về địa tô do việc thay đổi mục đích tạo ra (chuyển từ đất nông nghiệp sang sử dụng vào các mục đích khác)”, ông Tuyến nói.

Do đó, ông Tuyến đề nghị giải thích chính thức khái niệm “thu hồi đất phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Lý do là khoản 35 của điều 3 dự thảo Luật Đất đai mới chỉ giải thích về khái niệm nhà nước thu hồi đất nói chung mà không đưa ra giải thích chính thức về trường hợp nhà nước thu hồi đất phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Vì vậy, trên thực tế có sự hiểu không thống nhất về khái niệm này giữa các địa phương hoặc giữa các cán bộ, công chức nhà nước làm nhiệm vụ quản lý đất đai.

“Điều này dẫn đến việc áp dụng tùy tiện, thiếu thống nhất quy định này và tiềm ẩn sự lạm dụng để thu hồi đất nói chung và thu hồi đất nông nghiệp nói riêng; lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực do sự không minh định, thiếu rõ ràng về nội hàm của khái niệm nhà nước thu hồi đất phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”, ông Tuyến nói.

Cũng theo ông Tuyến, dự thảo Luật Đất đai cần bổ sung quy định về các tiêu chí để xác định rõ ràng, cụ thể nhà nước thu hồi đất phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm tránh việc lợi dụng, tùy tiện thu hồi đất nông nghiệp tràn lan, kém hiệu quả làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp.