Tiếng kêu từ doanh nghiệp: Chi cục trưởng ký văn bản sai thẩm quyền, Cục Thú y đòi giấy tờ 'vô lý'

Ngày 17/10, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng dẫn đầu Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ kiểm tra các Bộ Y tế, Lao động – Thương binh và Xã hội, Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp - Phát triển nông thôn, Tư pháp về cắt giảm các thủ tục kiểm tra chuyên ngành với hàng hóa xuất nhập khẩu, cắt giảm các điều kiện kinh doanh.

Tại cuộc làm việc, khá nhiều tiếng nói từ các Hiệp hội, đại diện cho các doanh nghiệp đã nêu lên những bất cập trong hoạt động kiểm tra chuyên ngành cũng như điều kiện kinh doanh liên quan các Bộ nêu trên.

Chi cục trưởng ký văn bản khiến nhiều doanh nghiệp khốn đốn

Liên quan đến hoạt động kiểm tra chuyên ngành và điều kiện kinh doanh của các Bộ Y tế và Nông nghiệp – Phát triển nông thôn, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho hay trước đây, theo quy định của Luật An toàn thực phẩm, 100% lô hàng thực phẩm nhập khẩu về Việt Nam phải được kiểm tra chuyên ngành, điều này gây bức xúc trong cộng đồng doanh nghiệp.

Theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng, Bộ sau đó đã xây dựng Nghị định 15 cải cách theo nguyên tắc chuyển tối đa từ tiền kiểm sang hậu kiểm, quản lý rủi ro; đồng thời, cải cách hành chính triệt để, thay vì doanh nghiệp phải đến các cơ quan quản lý để đăng ký thì nay doanh nghiệp tự công bố sản phẩm, Bộ chỉ hậu kiểm và xử lý vi phạm.

Trước đây, có 3 Bộ: Công Thương, Nông nghiệp – Phát triển nông thôn, Y tế thực hiện kiểm tra thực phẩm nhập khẩu nhưng nay đã chuyển sang hậu kiểm, chỉ giao Hải quan kiểm tra xác suất ngẫu nhiên tổng số 5% lô hàng và rất ít mặt hàng phải kiểm tra chặt. Hải quan chỉ kiểm tra chặt khi có cảnh báo của các cơ quan quốc tế, các cơ quan an toàn thực phẩm Việt Nam.

Chủ tịch Hiệp hội Lương thực thực phẩm TP. HCM Lý Kim Chi cũng đánh giá Nghị định 38 (quy định chi tiết thi hành Luật An toàn thực phẩm) được thay thế bằng Nghị định 15 là nỗ lực rất lớn của Chính phủ, cụ thể là Bộ Y tế. Những cải cách này góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, bà Chi cho biết liên quan kiến nghị của doanh nghiệp thời gian qua về sửa đổi quy định bổ sung muối i-ốt và sắt, kẽm vào bột mì trong sản xuất đến nay vẫn chưa có thông tin chính thức. Hiện các doanh nghiệp vẫn phải dùng tạm công văn công bố của Bộ Y tế về việc tạm dừng không áp dụng quy định này nhưng như vậy không đủ cơ sở pháp lý cho doanh nghiệp chế biến thực phẩm. Bà đề nghị Bộ sớm hoàn tất việc sửa đổi quy định này bởi có những lô hàng phải xuất ra nước ngoài, quy trình pháp chế phải đầy đủ.

Bà Chi cũng nêu lên một vấn đề đang khiến các doanh nghiệp khốn đốn là nhiều doanh nghiệp nhập khẩu lúa mì rất lo lắng trước thông báo của Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng I (Cục Bảo vệ thực vật). Theo đó, bắt đầu từ ngày 1/11 các lô vật thể thuộc diện kiểm dịch thực vật bị nhiễm cỏ dại Cirsium Arvense (cây kế đồng theo tên gọi Việt Nam) sẽ bị xử lý theo hình thức tái xuất.

“Các anh nói việc này ảnh hưởng môi trường, trong khi mấy chục năm nay vẫn nhập khẩu. Rất nhiều con tàu đang trên đường chuẩn bị cập cảng thì vẫn phải tái xuất, mà đây là lệnh của Cục chứ không phải của Bộ trưởng. Từ nửa tháng nay, các đàm phán quốc tế về bột mì đều dừng lại”, bà Chi nói.

Cũng theo bà, rất may sau khi gửi thư kêu cứu, đề nghị xin lùi thời gian áp dụng thì ngay hôm sau, bà nhận được tin nhắn của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho biết đang xử lý.

Ngay sau khi nghe bà Chi trình bày, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng đặt vấn đề về thẩm quyền ban hành văn bản. “Chắc chắn sai thẩm quyền, Cục không có thẩm quyền ban hành văn bản như vậy. Thứ hai, chưa xét đúng sai, nhưng khi ban hành văn bản như vậy tác động rất nhiều đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp”, Bộ trưởng nói.

Cũng theo Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, trước khi ban hành văn bản phải tham khảo ý kiến các đối tượng tác động, đồng thời hiệu lực văn bản phải có độ trễ, “không thể chặt đứt như vậy”, trong khi tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng là không cho phép hồi tố.

Sau khi tìm hiểu thêm thông tin, Bộ trưởng nhấn mạnh xét về tính pháp lý thì hoàn toàn không đúng thẩm quyền, Cục không đúng, Chi cục càng không đúng. Việc này tác động rất lớn tới các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm nguyên liệu từ bột mì như bánh, kẹo, mì tôm…

Bà Nguyễn Kim Anh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có mặt tại cuộc họp cho biết đã gọi điện cho Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật và được biết Cục đã họp bàn với doanh nghiệp về tác động của văn bản trên. “Chúng tôi sẽ báo cáo lãnh đạo Bộ xử lý ngay vấn đề này”, bà Kim Anh nói.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết Văn phòng Chính phủ sẽ đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trước hết thu hồi văn bản nói trên, đồng thời tiếp tục đánh giá về tác động toàn diện từ việc tạm dừng nhập khẩu lúa mì để có giải pháp phù hợp.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh vấn đề thẩm quyền khi ban hành các văn bản là rất quan trọng, đồng thời khẳng định kông thể chấp nhận việc chi cục trưởng ký văn bản như vậy.

“Tắc” kiểm dịch chỉ vì nhãn dán, doanh nghiệp mất 600 triệu

Một câu chuyện khác đến từ phía Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP). Góp ý về các điều kiện kinh doanh của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó tổng thư ký hiệp hội, đánh giá Bộ đã có những chuyển biến trong rà soát các điều kiện kinh doanh, thủ tục kiểm tra chuyên ngành, song ông cho biết hai 2 tháng qua, các doanh nghiệp ngành thuỷ sản khá bức xúc liên quan tới việc ghi nhãn hàng hóa.

Theo ông Nam, trên thế giới hiện có 3 công ty lớn khai thác cá đại dương đăng ký với các tổ chức quốc tế kiểm soát. Các công ty này có văn phòng đại diện ở 10 -15 quốc gia, có đội tàu lớn. Doanh nghiệp thủy sản nhập nguyên liệu để sản xuất và xuất khẩu, lượng tiêu thụ trong nước chưa tới 10%. Nhập khẩu cá dưới 2 hình thức: tàu trung chuyển thu gom của 3 công ty, lấy cá từ các tàu khai thác chuyển sang cho Việt Nam, mà trên tàu khai thác thì không thể có nhãn mác.

Câu chuyện cũng bắt đầu từ chiếc nhãn. Cục Thú y giữ hàng ngoài cảng không cho kiểm dịch. Lý do ngưng kiểm dịch là hàng không có nhãn. Việc hàng ách tắc tại cảng không được kiểm dịch, theo ông Nam, đã gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp. Sơ bộ 3 đơn vị nhập cá tàu thiệt hại khoảng 600 triệu đồng, trong đó có một doanh nghiệp thiệt hại 250 triệu đồng.

Nhưng ông Nam cho rằng điều vô lý là cơ quan quản lý đòi doanh nghiệp nhập khẩu cá phải cung cấp chứng thư kiểm dịch, loại giấy mà thông lệ quốc tế chưa bao giờ có. Ngày 15/10, Cục Thú y ra văn bản đồng ý kiểm dịch từ ngày 16/10. Tuy nhiên, hiện một số doanh nghiệp bị thiệt hại đang muốn kiện hành chính vì thông báo ngừng kiểm dịch của các cơ quan trên không có thời gian chuyển tiếp và không dựa trên cơ sở pháp lý nào.

Qua sự việc này, ông Nguyễn Hoài Nam cho rằng, không có điểm tựa pháp lý đủ mạnh, đang tồn tại "bất ổn trong thực thi chính sách", ảnh hưởng thiệt hại kinh tế cho doanh nghiệp khá lớn.

Không được cài cắm câu chữ, làm khó doanh nghiệp

Lắng nghe các ý kiến về vấn đề này, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho rằng quy định về điều kiện kinh doanh chỉ được quy định trong luật và nghị định. Quy định của lãnh đạo Đảng, nhà nước là cắt giảm điều kiện kinh doanh là phải thực chất nhưng thực tế vẫn có tình trạng lách câu chữ, không đưa vào nghị định mà đưa vào các thông tư bằng các quy chuẩn, tiêu chuẩn mà quy chuẩn, tiêu chuẩn này không phải là kỹ thuật đơn thuần mà bắt buộc phải có.

“Nói là quy chuẩn nhưng thực chất là điều kiện bắt buộc”, ông Dũng nói và cho rằng đây là lợi dụng để lách luật, tạo ra những thu nhập không chính đáng, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Lãnh đạo Bộ rất quyết liệt nhưng để cấp cục lộng hành là không ổn. Ông cho biết sẽ kiểm tra lại, “nghe hai tai”, nếu có vi phạm sẽ yêu cầu thu hồi văn bản và công bố công khai với báo giới.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nêu rõ ngày 30/10 là thời hạn cuối cùng để các bộ trình Chính phủ ban hành xong các nghị định cắt giảm điều kiện kinh doanh. Các bộ đều có quyết tâm mạnh mẽ, vào cuộc quyết liệt, nhưng để hoàn thành nhiệm vụ thì cần đẩy nhanh hơn nữa. Với các dự thảo các bộ đã trình, các vụ của Văn phòng Chính phủ cần xử lý ngay.

Sau ngày 30/10, Văn phòng Chính phủ sẽ phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá cụ thể về những mặt được, chưa được trong đợt cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục, điều kiện này, nhìn nhận rõ việc cắt giảm có thực chất hay không, các điều kiện được cắt giảm có “lẩn chữ”, “núp bóng” trong thông tư của Bộ không…

“Việc cải cách sẽ được tiếp tục trong năm 2019 và những năm tiếp theo, vì quá trình phát triển đòi hỏi phải liên tục thay đổi cho phù hợp, tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là như vậy”, ông Dũng nhấn mạnh.