Xu hướng tập đoàn tài chính: Phải bắt đầu từ hành lang pháp lý cho ngân hàng đầu tư

Xu hướng hình thành tập đoàn tài chính

Tại phiên thảo luận về thị trường tài chính trong khuôn khổ Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2026, các chuyên gia nhận định xu hướng hình thành tập đoàn tài chính tại Việt Nam đang dần rõ nét, đặc biệt trong khối ngân hàng thương mại cổ phần định hướng hoạt động xuyên quốc gia.

Ông Quản Trọng Thành, Giám đốc Khối Phân tích, Maybank Securities Vietnam, cho biết mô hình này đã xuất hiện từ đầu những năm 2000 tại các thị trường như Đài Loan, Hàn Quốc, Hong Kong, và nay đang được các ngân hàng Việt Nam tiếp cận. Nhiều ngân hàng trong nước đã hình thành hệ sinh thái dịch vụ gồm ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, quản lý quỹ, và sắp tới có thể mở rộng sang lĩnh vực tài sản số. Theo ông Thành, động lực hình thành tập đoàn tài chính xuất phát từ nhu cầu của thị trường và khách hàng.

Ở góc nhìn cá nhân, ông Thành cho rằng khi tài sản tích lũy đạt đến một mức nhất định, nhà đầu tư sẽ có nhu cầu đa dạng hóa danh mục – từ gửi tiết kiệm, đầu tư bất động sản, trái phiếu đến tài sản số. Khi đó, ngân hàng với lợi thế vốn và nhân lực là tổ chức có thể cung cấp trọn gói các dịch vụ tài chính này.

Ở cấp độ doanh nghiệp, các khách hàng từ giai đoạn SME đến khi lớn mạnh đều cần những dịch vụ nâng cao hơn như private banking và wealth management. Muốn đáp ứng nhu cầu này, các ngân hàng buộc phải chuyển mình thành tập đoàn tài chính đa năng, cung cấp đầy đủ các giải pháp đầu tư, tư vấn và quản lý tài sản.

Ông Thành nhấn mạnh, khi các loại tài sản truyền thống như bất động sản, cổ phiếu, trái phiếu ngày càng đòi hỏi chuyên môn cao, thì việc mở rộng sang tài sản số càng cần đội ngũ tư vấn chuyên sâu.

“Private banking hiện rất khó tuyển nhân sự có năng lực. Đây là bài toán lớn mà ngân hàng nào cũng phải đối mặt nếu muốn phát triển theo hướng tập đoàn tài chính”, ông Thành nói, đồng thời cho biết nhiều ngân hàng trước đây không có công ty chứng khoán hoặc bảo hiểm, nay buộc phải tự xây dựng để hoàn thiện hệ sinh thái.

Từ góc độ vĩ mô, TS. Nguyễn Minh Cường, chuyên gia kinh tế, nhìn nhận xu hướng phát triển tập đoàn tài chính gắn liền với cấu trúc của nền kinh tế thực. Ông cho rằng hệ thống tài chính phản chiếu chính xác cấu trúc của nền kinh tế: Việt Nam hiện có phần lớn là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể, khiến nhu cầu vốn vẫn ở mức cơ bản, trong khi việc tiếp cận vốn ngân hàng còn phức tạp.

“Thực chất, câu chuyện thay đổi cấu trúc hệ sinh thái tài chính chính là thay đổi cấu trúc của nền kinh tế Việt Nam”, ông Cường nói, đồng thời nhấn mạnh vai trò trung tâm của ngân hàng trong việc dẫn vốn cho nền kinh tế. Theo ông, phát triển tập đoàn tài chính là xu hướng tất yếu khi các ngân hàng tích tụ đủ vốn và năng lực. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là khuôn khổ quản lý nhà nước liệu có theo kịp sự phát triển này hay không.

“Sẽ có một độ 'vênh' rất lớn khi đặt sự phát triển tập đoàn tài chính trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam vẫn chưa trưởng thành, bởi ngân hàng phát triển nhanh hơn nhiều so với nền kinh tế thực”, TS Cường cho biết.

Theo ông, cần xác định rõ liệu thị trường đang trong giai đoạn “financial deregulation”, tức là nhà nước nên giảm dần vai trò can thiệp, hướng tới tự do hóa tài chính, hay vẫn cần tiếp tục ban hành các nghị định để quản lý chặt các tập đoàn tài chính đa ngành? Đây là vấn đề lớn, bởi khó có thể dung hòa giữa một bên là các tập đoàn tài chính phát triển mạnh, đa ngành, và một bên là năng lực quản lý của Nhà nước vốn có giới hạn.

Cốt lõi nằm ở pháp lý cho ngân hàng đầu tư

Ở góc nhìn pháp lý, TS. Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Nghiên cứu Chính sách Trường Đại học VinUni, cho rằng việc hình thành các tập đoàn tài chính là cần thiết, nhưng quan trọng là quy mô của các đơn vị này.

Theo ông, hệ thống ngân hàng hiện nay chủ yếu cung cấp vốn ngắn và trung hạn, trong khi nền kinh tế lại cần nguồn vốn dài hạn cho các dự án lớn. “Chúng ta cần một mắt xích bắc cầu giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn – đó chính là ngân hàng đầu tư”, ông Tú Anh nói.

Tuy nhiên, Việt Nam hiện chưa có luật về ngân hàng đầu tư, tạo ra khoảng trống pháp lý tiềm ẩn rủi ro cho cả ngân hàng và nền kinh tế. Nếu được luật hóa, ngân hàng đầu tư có thể chứng khoán hóa các khoản vay dài hạn, giúp ngân hàng thu hồi vốn sớm và tái đầu tư vào các dự án mới, tạo ra sự kết nối hiệu quả giữa hai thị trường.

Ngoài ra, ông cũng cho rằng cần cho phép ngân hàng đầu tư vào doanh nghiệp – đặc biệt là những doanh nghiệp lớn, có tác động lan tỏa đến nền kinh tế – như một hình thức “đồng hành và cam kết dài hạn”.

“Chúng ta cần một hành lang pháp lý rõ ràng để ngân hàng có thể đầu tư, đồng thời kiểm soát rủi ro ở mức hệ thống. Khi ngân hàng đồng hành cùng doanh nghiệp, họ không chỉ là người cho vay mà còn là người cùng chia sẻ rủi ro và lợi ích,” ông Tú Anh nhấn mạnh.

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân cũng đồng tình, cho rằng việc hình thành ngân hàng đầu tư là yêu cầu cấp thiết. Thực tế, nhiều công ty chứng khoán tại Việt Nam đã vận hành theo mô hình “lai” của ngân hàng đầu tư, với các phòng investment banking, nhưng thiếu cơ chế pháp lý để công nhận và giám sát chính thức.

TS. Tú Anh cảnh báo, nếu không sớm có luật cho ngân hàng đầu tư, rủi ro trong hệ thống tài chính sẽ tiếp tục tích tụ. Khi đó, ngân hàng vẫn có thể chứng khoán hóa các khoản vay mà không chịu sự kiểm soát, đẩy rủi ro sang toàn nền kinh tế.

“Đây là lý do Việt Nam cần tách bạch mô hình ngân hàng thương mại và ngân hàng đầu tư, như Mỹ đã từng phải làm lại luật để tách bạch hai mô hình này. Có luật cho ngân hàng đầu tư, chúng ta mới có thể phát triển hệ thống tài chính một cách lành mạnh hơn, từ đó hình thành các tập đoàn tài chính", ông kết luận.