Bán bảo hiểm: Ngân hàng thu lợi nghìn tỷ, khách hàng nhiều bức xúc

Thắng đậm nhờ bán chéo bảo hiểm

Phân phối bảo hiểm qua ngân hàng (bancassurance) đang là kênh kinh doanh hấp dẫn, mang lại nguồn thu lớn cho cả bảo hiểm và ngân hàng.

Cục Quản lý, Giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) cho hay, hoạt động bán bảo hiểm qua hợp tác với ngân hàng (bancassurance) tại Việt Nam những năm gần đây phát triển một cách mạnh mẽ. Chỉ tính trong nửa đầu năm 2022, doanh thu phí bảo hiểm qua kênh bancassurance của doanh nghiệp bảo hiểm đã chiếm tới 41% tổng doanh thu khai thác mới, giúp ngành bảo hiểm duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định.

Doanh thu phí khai thác mới đến từ kênh bancassurance được dự báo sẽ sớm đạt được mức đóng góp 50% trong tổng doanh thu, có thể vượt qua các đại lý trở thành kênh kiếm tiền chủ lực cho các công ty bảo hiểm.

Các công ty bảo hiểm chi hoa hồng rất cao cho các ngân hàng. Lợi nhuận thu từ bán bảo hiểm của một số ngân hàng hiện chỉ đứng sau hoạt động chính là cho vay.

Trong năm 2022, dù gặp nhiều khó khăn nhưng lợi nhuận của nhiều ngân hàng vẫn tăng vọt nhờ kinh doanh bảo hiểm. Nhiều nhà băng thu về khoản lãi hàng nghìn tỷ đồng từ bảo hiểm.

MB là ngân hàng có doanh thu bảo hiểm lớn nhất hệ thống nhờ sở hữu hai công ty bảo hiểm là MIC và MB Ageas Life. Năm 2022, MB đạt doanh thu 10.185 tỷ đồng từ kinh doanh và dịch vụ bảo hiểm, chiếm tới 71,5% tổng doanh thu từ mảng dịch vụ.

Ngân hàng thứ hai thắng đậm nhờ bảo hiểm là VPBank. Năm 2022, doanh thu từ kinh doanh và dịch vụ bảo hiểm của VPBank đạt 3.353 nghìn tỷ đồng, chiếm 32% tổng thu nhập dịch vụ, tăng trưởng 42%.

Techcombank cũng có doanh thu hàng nghìn tỷ đồng từ bảo hiểm. Năm 2022, doanh thu từ dịch vụ hợp tác bảo hiểm của Techcombank đạt hơn 1.750 tỷ đồng, tăng 12,3%.

Thu nhập hoa hồng bảo hiểm năm 2022 tại VIB là 1.302 tỷ đồng, tăng gần 9% so với năm 2021.

Tại TPBank, thu từ dịch vụ kinh doanh, bảo hiểm và tư vấn năm 2022 là 876 nghìn tỷ đồng, giảm 8,2% so với năm 2021.

Tuy đã phát triển rất mạnh nhưng dư địa của mảng bancassurance vẫn còn rất lớn khi tỷ lệ khách hàng mua bảo hiểm tại ngân hàng mới chỉ chiếm 5-8%.

Nhiều doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận trả mức phí Upfront fee (phí trả trước) rất cao để thâm nhập vào danh mục khách hàng của các ngân hàng. Điều này cho thấy mảng bancassurance có sự hấp dẫn rất lớn.

Với nguồn thu hàng nghìn tỷ mỗi năm từ bảo hiểm, các ngân hàng khó có thể bỏ qua mối lợi này.

Hiện nay, hầu như ngân hàng lớn nào cũng đã tham gia vào kênh bancassurance. Giá trị các thương vụ độc quyền giữa hãng bảo hiểm và ngân hàng ít khi được tiết lộ công khai nhưng con số hàng trăm triệu USD là không hiếm.

Đơn cử, tháng 12/2020, Manulife Việt Nam và VietinBank chính thức ký kết thoả thuận hợp tác độc quyền 16 năm phân phối bảo hiểm nhân thọ. Cả hai bên đều không tiết lộ mức phí trả trước cho hợp đồng này. Nhưng theo Bloomberg, thỏa thuận bancassurance giữa VietinBank và Manulife có thể được định giá vài trăm triệu USD.

Vào tháng 9/2017, Manulife Việt Nam và Techcombank ký kết thỏa thuận 15 năm hợp tác bancassurance. Trong năm 2022, phí hoa hồng từ các hợp đồng bảo hiểm mà Techcombank được nhận từ Manulife là 1.750 tỷ đồng, tăng 12,34% so với năm 2021.

Tháng 9/2015, Manulife Việt Nam trở thành đối tác độc quyền phân phối bảo hiểm qua hệ thống mạng lưới của Ngân hàng SCB.

Vietcombank cũng ký hợp đồng bancassurance độc quyền thời hạn 15 năm với FWD và khoản phí trả trước đạt khoảng 9.000 tỷ đồng. MSB cũng đã ký thỏa thuận hợp tác độc quyền có thời hạn 15 năm với Prudential. Sacombank và Dai-ichi Life cũng đã tái đàm phán và ký hợp đồng độc quyền mới vào năm 2021. Tương tự, VPBank và AIA cũng đã tái đàm phán vào năm 2021 với phí độc quyền cao hơn.

Bức xúc vì ngân hàng ép "bia kèm lạc"

Đa dạng hóa nguồn thu là hướng đi đúng của các ngân hàng. Song thời gian qua, không ít ngân hàng bị khách hàng phản ứng vì bán "bia kèm lạc", gian dối trong tư vấn bảo hiểm.

Tại không ít ngân hàng, nhân viên tín dụng từng ra điều kiện khách hàng phải mua gói bảo hiểm nhân thọ để được nhanh chóng giải ngân khoản vay. Nhiều nhân viên ngân hàng còn mời khách gửi tiền mua bảo hiểm nhân thọ để được hưởng lãi suất cao hơn. Nhiều người chấp nhận móc ví mua bảo hiểm cho xong việc, mua mà không bao giờ dùng đến.

Công ty Chứng khoán SSI Research cho biết, từ 2020 đến nay, đã có nhiều người lên tiếng về hiện tượng các ngân hàng thương mại yêu cầu khách vay phải mua bảo hiểm thì được ưu tiên giải ngân khoản vay sớm, nhanh hơn.

Sự việc gây sự chú ý gần đây khi một số người dân gửi đơn tố giác lên Cục Quản lý, Giám sát bảo hiểm về việc gửi tiền tiết kiệm tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) bị “hô biến” thành hợp đồng bảo hiểm nhân thọ.

Theo đơn tố cáo của nhóm nhà đầu tư, nhân viên SCB tư vấn lập lờ, không nói rõ đây là hợp đồng bảo hiểm mà nói là sản phẩm đầu tư do ngân hàng kết hợp với Manulife và gói bảo hiểm là quà tặng kèm. Do tư vấn mập mờ, hợp đồng nhiều sai sót, nhóm nhà đầu tư đề nghị tuyên hợp đồng vô hiệu, công ty bảo hiểm phải hoàn trả tiền cho nhà đầu tư.

Cục Quản lý, Giám sát bảo hiểm đã chuyển đơn tới Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (Bộ Công an) để được xem xét, giải quyết, điều tra theo đúng thẩm quyền.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, bảo hiểm nhân thọ là một sản phẩm mang lại nhiều lợi ích cho người dùng nhưng không phải ai cũng có nhu cầu. Việc tư vấn bảo hiểm phải công khai, minh bạch, tránh rủi ro đạo đức. Đồng thời, việc bổ sung hành lang pháp lý về nghiệp vụ bancassurance rất quan trọng.

Vào cuối năm ngoái, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các ngân hàng cần rà soát toàn bộ mạng lưới của mình, xử lý nghiêm những trường hợp “ép” khách hàng phải mua các loại bảo hiểm không thực sự cần thiết.

Luật Kinh doanh Bảo hiểm sửa đổi có hiệu lực từ ngày 01/1/2023 đã bổ sung một số quy định đối với hoạt động của đại lý bảo hiểm tổ chức, bao gồm các tổ chức tín dụng. Luật cũng đã sửa đổi và bổ sung những quy định về hoạt động bán bảo hiểm dành cho doanh nghiệp bảo hiểm và ngân hàng.

Các chuyên gia SSI Research nhận định, phân phối sản phẩm bảo hiểm qua ngân hàng từ năm 2023 trở đi sẽ không còn "dễ ăn" như trước nữa. Dự báo, tổng doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ sẽ tăng 16-18% so với cùng kỳ, cao hơn kết quả năm 2022 nhưng thấp hơn 26% so với mức trung bình lịch sử giai đoạn 2012-2021.