'Bão' sa thải ập đến: Biết cách tự bảo vệ mình trong thời bất định

Làn sóng sa thải không chừa một ai

Những năm gần đây, thế giới kinh doanh chứng kiến làn sóng thay đổi chưa từng có. Từ bất ổn kinh tế toàn cầu, tốc độ phát triển công nghệ chóng mặt đến sự biến động không ngừng của thị trường – tất cả đã khiến các doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh chiến lược và tái cấu trúc. Cùng với đó, hàng loạt nhân sự từ nhân viên văn phòng đến lãnh đạo cấp trung, thậm chí cấp cao, rơi vào cảnh mất việc.

Chia sẻ với Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance, ông Nguyễn Việt Phú (43 tuổi), quê Nghệ An, hiện sinh sống tại Hà Nội, cho biết bản thân không thể ngờ sẽ rơi vào cảnh bị sa thải khi đang làm việc trong ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG).

Ông Phú kể, sau đại dịch Covid-19, doanh nghiệp nơi ông làm việc bắt đầu đối mặt với nhiều khó khăn trong việc mở rộng thị trường và cạnh tranh gay gắt với các đối thủ, kéo theo doanh thu sụt giảm rõ rệt. Từ giữa năm 2023, công ty buộc phải thu hẹp hoạt động kinh doanh và tiến hành cắt giảm nhân sự.

Là trưởng phòng, ông cùng một số nhân viên chủ chốt vẫn trụ lại được một thời gian, nhưng đến đầu năm 2025, ông cũng không tránh khỏi làn sóng sa thải khi vừa bước sang tuổi 43.

“Hơn 40 tuổi, rất khó để tìm được công việc mới – lương thưởng thấp, môi trường làm việc thay đổi, mình cũng khó hòa nhập. Giờ tôi tạm ở nhà phụ vợ bán hàng online và đi giao hàng trong nhóm cư dân chung cư,” ông Phú chia sẻ.

Tương tự, chị Ngô Thu Thảo (38 tuổi), trợ lý kinh doanh (Sales Admin) tại một công ty tài chính ở Hà Nội, là một ví dụ điển hình cho tình trạng người lao động bị công nghệ và AI dần thay thế.

Theo chị Thảo, khoảng hai năm gần đây, công ty liên tục triển khai các phần mềm quản trị và công cụ hỗ trợ kinh doanh, khiến công việc của chị ngày càng trở nên mờ nhạt, cuối cùng bị điều chuyển sang bộ phận khác. “Tôi không nghĩ có ngày công nghệ và AI lại thay thế con người nhanh đến vậy. Còn bản thân mình thì thay đổi quá chậm,” chị Thảo thừa nhận.

Theo dữ liệu từ Intellizence và CNN, hơn 5.700 công ty đã tiến hành sa thải hàng loạt trong năm 2024 và trên 190 công ty khác tiếp bước trong đầu năm 2025. Các đợt cắt giảm này diễn ra trong mọi lĩnh vực, từ công nghệ, truyền thông, tài chính, sản xuất, bán lẻ đến năng lượng. Diễn đàn Kinh tế Thế giới cảnh báo: AI và tự động hóa có thể thay thế hơn 85 triệu việc làm vào năm 2025.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp công nghệ, ngân hàng, thương mại điện tử, startup đang thắt chặt chi phí, thu hẹp quy mô. Cụ thể, theo báo cáo tài chính, số lượng nhân sự tại LPBank tính đến hết quý I/2025 là 9.570 người, giảm 1.619 người so với thời điểm cuối năm 2024. Trong khi đó, số lượng nhân sự Sacombank tại thời điểm báo cáo là 16.128 người, giảm 930 người trong 3 tháng đầu năm. Ngân hàng VIB hiện có quy mô nhân sự là 10,828 người, giảm 495 người trong cùng khoảng thời gian.

Đặc biệt, theo tính toán của cơ quan chức năng, việc sắp xếp bộ máy hành chính ở Trung ương dự kiến có hơn 100.000 cán bộ, công chức, viên chức, người lao động khu vực công rời bộ máy nhà nước. Trong khi đó, chủ trương sáp nhập tỉnh, tổ chức chính quyền 2 cấp mới cũng sẽ giảm tới hơn 110.000 biên chế cấp xã. Đây là con số lớn chưa từng có trong lịch sử cải cách bộ máy nhà nước.

Đơn cử như đầu năm 2025, việc Đài truyền hình VTC dừng phát sóng 13 kênh truyền hình đã khiến gần 1.000 người mất việc chỉ trong một đêm.

Cách tự bảo vệ mình trong thời đại biến động

Chia sẻ với Tạp chí Đầu tư Tài chính, bà Nguyễn Thị Quỳnh Trang, Cố vấn tài chính tại Công ty Cổ phần Đầu tư và Quản lý gia sản FIDT, cho rằng trong thời đại VUCA (Biến động - Bất định - Phức tạp - Mơ hồ), bất kỳ ai cũng có thể bị sa thải, không phân biệt khu vực công – tư, vị trí nhân viên hay lãnh đạo. Do đó, mỗi cá nhân cần chủ động có kế hoạch cho bản thân để “chống sốc tài chính” khi bão sa thải ập đến.

Thứ nhất, không ngừng học hỏi, nâng cao chuyên môn, đầu tư bản thân và mở rộng kết nối. Việc nâng cao chuyên môn giúp gia tăng hiệu suất làm việc, mở rộng cơ hội thăng tiến, hoặc linh hoạt chuyển đổi nghề nghiệp bất đắc dĩ. Trong bối cảnh nghề nghiệp thay đổi nhanh chóng, ai cập nhật nhanh, người đó sống sót.

Ngoài ra, mở rộng mạng lưới quan hệ mang lại lợi ích kép cả về cơ hội nghề nghiệp lẫn hỗ trợ tinh thần khi gặp biến cố. Một lời giới thiệu uy tín, một cuộc hẹn cà phê đúng lúc có thể giúp bạn tái khởi đầu nhanh hơn mong đợi.

Thứ hai, chủ động phát triển nhiều nguồn thu nhập, đặc biệt là thu nhập thụ động. Rủi ro lớn nhất đối với nhiều người trong xã hội hiện nay là chỉ sống bằng một nguồn thu duy nhất. Khi công việc chính gặp biến cố (giảm lương hoặc mất hẳn việc làm), sẽ không còn nguồn tài chính dự phòng. Vì vậy, bên cạnh công việc chính, cần xây dựng thêm các nguồn phụ: công việc tự do, kinh doanh nhỏ, đầu tư tài chính, cho thuê tài sản... Dần dần, cần dịch chuyển từ thu nhập chủ động (làm rồi mới có tiền) sang thu nhập thụ động (tiền tự sinh ra) để tạo nền tảng tài chính bền vững.

Thứ ba, học tập kiến thức về tài chính cá nhân, biết cách quản lý chi tiêu chặt chẽ và tạo ra thặng dư. Nguyên tắc 50-30-20 (50% nhu cầu thiết yếu – 30% mong muốn – 20% tiết kiệm/đầu tư) nên được áp dụng triệt để. “Tiết kiệm trước – Chi tiêu sau” và tách bạch chi tiêu thiết yếu – chi tiêu hưởng thụ là cách quản lý chi tiêu cần nắm rõ. Khi đã có dư, nên phân bổ vào các lớp tài sản phù hợp với hồ sơ rủi ro của bản thân (khẩu vị và khả năng chịu đựng rủi ro) và quan trọng là đầu tư đúng chu kỳ kinh tế.

Thứ tư, thiết lập quỹ dự phòng và bảo vệ bằng bảo hiểm để chủ động trước các rủi ro tài chính. Một quỹ dự phòng 3 - 6 tháng chi phí sinh hoạt là phao cứu sinh tài chính nếu bị mất việc, tuy nhiên, có những rủi ro nằm ngoài tầm kiểm soát (tai nạn, bệnh tật nghiêm trọng, tử vong…), lúc này, quỹ dự phòng thôi là chưa đủ, bảo hiểm trở thành “lá chắn” giúp bảo vệ tài sản và sức khoẻ khi biến cố xảy đến.

Theo bà Quỳnh Trang, thất nghiệp không còn là nỗi sợ xa vời mà đã hiện hữu, len lỏi trong từng góc văn phòng, từ các tập đoàn đa quốc gia đến cơ quan hành chính sự nghiệp, đặc biệt là với nhóm trung niên ngoài 40 tuổi khi cơ hội tìm kiếm một việc làm mới trở nên khó khăn.

“Trong cơn bão ấy, người sống sót không phải là người mạnh nhất, mà là người biết chuẩn bị và thích nghi tốt nhất”, vị cố vấn tài chính kết luận.