Chân dung 'mẹ đẻ' vaccine Covid-19 AstraZeneca, người từ bỏ bằng sáng chế để cứu cả thế giới

Từ khi đại dịch Covid-19 bắt đầu bùng phát, Đại học Oxford và đối tác AstraZeneca đã cùng nghiên cứu, phát triển và công bố rất sớm loại vaccine AstraZeneca với hiệu quả được cam kết từ 70-90%.

Công bố này đã đặt bước đệm cho quá trình phê duyệt loại vaccine giúp thế giới đối phó với đại dịch Covid-19. Sau 8 tháng kể từ lần đầu được chính thức sử dụng, vaccine của Oxford/AstraZeneca đã được 121 quốc gia và vùng lãnh thổ cấp phép tiêm cho người dân.

Dù được sử dụng rộng rãi, công ty AstraZeneca đã hứa sẽ không thu lợi khi đại dịch đang diễn ra, giúp các nước đang phát triển và nước nghèo có thể tiếp cận vaccine. Do đó, một liều vaccine AstraZeneca hiện nay chỉ có giá 3 USD, trong khi vaccine do Pfizer và Moderna sản xuất đang được bán với giá gần 20 USD/liều.

Người góp phần đưa ra quyết định nói trên là giáo sư tại Đại học Oxford, "mẹ đẻ" của vaccine AstraZeneca, bà Sarah Gilbert.

Sau khi thử nghiệm thuốc thành công, nhóm nghiên cứu của bà Gilbert đứng trước cơ hội kiếm hàng triệu USD. Tuy nhiên, bà Gilbert chọn từ bỏ bằng sáng chế để có thể cứu sống hàng chục triệu người trên thế giới.

Bà Gilbert chia sẻ: "Ngay từ đầu, chúng tôi coi đây là một cuộc chạy đua với virus chứ không phải một cuộc chạy đua với các nhà phát triển vaccine khác. Chúng tôi là trường đại học và chúng tôi không làm việc này để kiếm tiền".

"Là người đã phát minh ra loại vaccine này, tôi có thể kiếm được một khoản lợi nhuận khổng lồ. Nhưng tôi từ chối nhận bằng sáng chế. Tôi không muốn độc quyền sáng chế vì tôi muốn chia sẻ công nghệ này để mọi người có thể sản xuất vaccine", tờ The Star Malaysia dẫn lời bà Gilbert.

Sinh năm 1962 tại hạt Northamptonshire của nước Anh, bà Gilbert theo học ngành sinh học tại Đại học East Anglia rồi sau đó học lên tiến sĩ hóa sinh chuyên ngành di truyền học tại Đại học Hull.

Lấy bằng tiến sĩ, bà làm việc tại trung tâm nghiên cứu bia và tập trung vào cách kiểm soát men bia rồi mới chuyển sang làm việc trong lĩnh vực liên quan đến sức khỏe con người. Bà Gilbert cho biết bản thân chưa từng có ý định trở thành chuyên gia về vaccine nhưng những cơ hội nghiên cứu luôn đến với bà.

Giữa những năm 1990, bà đã nghiên cứu về bệnh sốt rét tại Đại học Oxford và bắt tay với giám đốc Viện nghiên cứu Jenner, giáo sư Adrian Hill, để tìm ra vaccine cho bệnh này.

Tiếp tục sự nghiệp của mình, tiến sĩ Gilbert học lên giáo sư tại Viện Jenner danh giá của Đại học Oxford. Sau đó, bà thành lập một nhóm nghiên cứu riêng để nỗ lực tạo ra một loại vaccine có hiệu quả với mọi chủng virus cúm.

Đến năm 2014, giáo sư Gilbert là người dẫn dắt cuộc thử nghiệm vaccine đầu tiên ngừa Ebola. Khi dịch MERS-CoV (hội chứng hô hấp Trung Đông) bùng phát, bà Gilbert lập tức đến Ả Rập Xê Út để phát triển vaccine chống lại virus này.

Đầu năm 2020, khi vaccine MERS thử nghiệm lần thứ 2, đại dịch Covid-19 bùng phát. Bà Gilbert nhận ra rằng mình có thể tạo ra vaccine Covid-19 tương tự cách đã làm với MERS.

Theo đó, chỉ trong một tuần sau khi các nhà khoa học Trung Quốc công bố cấu trúc di truyền của loại virus mới, nhóm của bà Gilbert đã thiết kế xong vaccine Covid-19. Ba người con của bà Gilbert, đều theo học ngành hoá sinh, cũng đã ủng hộ và tin tưởng mẹ khi đăng ký thử nghiệm tiêm vaccine này.

Sau nhiều lần thử nghiệm thành công vaccine Covid-19, nhóm nghiên cứu của bà Gilbert đã đạt được thỏa thuận phát triển, sản xuất và phân phối vắc xin trên toàn cầu với công ty dược Anh/Thụy Điển AstraZeneca.

Với quyết định không thu lợi nhuận từ vaccine trong đại dịch, công việc của bà Gilbert và nhóm nghiên cứu của bà đã giúp các nước nghèo, các nước đang phát triển có cơ hội sở hữu công cụ để chống lại dịch bệnh này.

Xem thêm >> Không tiêm vaccine Covid-19, nhân viên hãng hàng không Mỹ phải nộp 200 USD mỗi tháng