Chống giả mạo khuôn mặt và cuộc đua bảo mật sinh trắc học cho ví điện tử

Từ ngày 1/7/2025, ví điện tử chính thức được phép hoạt động tương đương tài khoản ngân hàng, cho phép người dùng nhận lương, chuyển tiền và thanh toán trực tiếp mà không cần qua ngân hàng trung gian. Đây là bước tiến quan trọng trong tiến trình số hóa tài chính, nhưng đồng thời cũng đặt ra yêu cầu khắt khe về xác thực người dùng để phòng chống gian lận, bảo vệ tài sản của hàng chục triệu người dùng.

Trong bối cảnh các hình thức lừa đảo, giả mạo danh tính và tấn công công nghệ cao ngày càng tinh vi – đặc biệt với sự xuất hiện của AI tạo sinh (deepfake) – việc xác thực bằng sinh trắc học “thực thể sống” trở thành rào chắn bảo mật quan trọng nhất.

MoMo, hệ sinh thái tài chính số toàn diện với hơn 30 triệu người dùng, đã tiên phong hợp tác cùng iProov, công ty công nghệ hàng đầu thế giới trong lĩnh vực xác thực khuôn mặt và phát hiện vật thể sống, để đưa công nghệ Dynamic Liveness vào hệ thống xác thực.

Phóng viên VietnamFinance đã có cuộc phỏng vấn ông Phạm Kim Long – Trưởng bộ phận Nghiên cứu và Phát triển AI & Big Data tại MoMo về chiến lược mật sinh trắc học cho hàng triệu người dùng.

Cân bằng giữa bảo mật và trải nghiệm

- Xin ông cho biết, động lực nào đã thúc đẩy MoMo quyết định hợp tác với iProov vào thời điểm này?

Ông Phạm Kim Long: Hiện nay các cơ chế tấn công, lừa đảo người dùng ngày càng tinh vi, nhất là khi các công cụ AI tạo sinh mới nhất được sử dụng để qua mặt các hệ thống kiểm soát bằng sinh trắc học.

Chúng tôi chọn iProov vì giải pháp kiểm tra thực thể sống (liveness detection) Dynamic Liveness tiên tiến và có độ tin cậy cao. Việc bổ sung iProov bên cạnh các giải pháp phát hiện và phòng chống gian lận tự xây dựng tuân thủ kiến trúc bảo mật nhiều lớp của chúng tôi nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn bảo mật khắt khe, đối phó với các hình thức tấn công ngày một tinh vi, nhưng không vì thế làm ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng.

- MoMo sẽ tích hợp công nghệ sinh trắc học của iProov vào những dịch vụ và tính năng nào? Người dùng sẽ nhận thấy những thay đổi gì trong trải nghiệm hằng ngày, thưa ông?

Ông Phạm Kim Long: Giải pháp kiểm tra sinh trắc học của MoMo sử dụng công nghệ Dynamic Liveness của iProov được áp dụng trong ba tính năng chính, bao gồm: xác thực người dùng mới đăng ký tài khoản MoMo; kiểm tra, xác thực người dùng đăng nhập trên một thiết bị mới; và xác thực sinh trắc học với giao dịch chuyển khoản, thanh toán có giá trị lớn được quy định trong Quyết Định 2345 của Ngân hàng Nhà nước.

Người dùng sẽ nhận thấy sự thay đổi rõ nhất là khi đăng nhập trên điện thoại mới. Khi đó người dùng sẽ phải xác thực bằng khuôn mặt, thay vì cơ chế OTP (mật khẩu dùng một lần qua SMS hoặc cuộc gọi) như trước đây. Màn hình điện thoại sẽ đổi màu liên tục để hệ thống kiểm tra phản xạ màu từ khuôn mặt của người dùng. Cơ chế xác thực khuôn mặt như vậy vừa đảm bảo chặt chẽ, vừa đem đến trải nghiệm tiện lợi và ổn định hơn so với cơ chế OTP. Đây cũng là cách xác thực sinh trắc học khi người dùng thực hiện giao dịch giá trị lớn.

Ngoài ra, chúng tôi sẽ liên tục mở rộng các kịch bản ứng dụng công nghệ này tại các điểm chạm yêu cầu mức độ xác thực cao nhất theo quy định của cơ quan quản lý và yêu cầu kinh doanh đặc thù, giúp cho khách hàng thật có thể nhanh chóng hoàn thành thao tác của mình thuận tiện và an toàn.

- Việc áp dụng sinh trắc học có làm chậm trải nghiệm giao dịch tài chính số không? làm sao cân bằng giữa bảo mật và sự tiện lợi như thế nào, thưa ông?

Ông Phạm Kim Long: Trong đa số trường hợp, việc xác thực sinh trắc học (bằng khuôn mặt) có thể thực hiện nhanh chóng trong 2-3 giây, không gây nhiều trở ngại khi thực hiện giao dịch. Chỉ trong một số trường hợp đặc biệt khi điều kiện ánh sáng không thuận lợi (quá tối, hoặc quá chói) thì người dùng có thể phải thực hiện vài lần mới thành công.

Chiến lược "bảo mật từ thiết kế" bảo vệ 31 triệu người dùng

- Nhiều người dùng Việt Nam vẫn còn e ngại chia sẻ dữ liệu sinh trắc học. Theo ông, cần có những chiến lược gì để xây dựng niềm tin và nâng cao nhận thức cộng đồng?

Ông Phạm Kim Long: Việc áp dụng xác thực bằng sinh trắc học là một chủ trương lớn của Ngân hàng Nhà nước đổi với các tổ chức tài chính, trung gian thanh toán. Tuy nhiên việc đảm bảo an toàn tuyệt đối cho dữ liệu sinh trắc học cũng là một thách thức không nhỏ trong quá trình triển khai.

Để thực hiện việc này, MoMo đã áp dụng chiến lược bảo mật từ khâu thiết kế (secure by design), theo đó các hệ thống được thiết kế với các yêu cầu bảo mật cụ thể. Trong bài toán eKYC, các yêu cầu đó bao gồm: chỉ thu thập các thông tin tối thiểu cho quá trình xác thực, dữ liệu được mã hóa và lưu trữ tại nguồn, không chia sẻ dữ liệu cá nhân cho bên thứ 3.

Cụ thể hơn, trong kịch bản sử dụng iProov, chỉ những dữ liệu dùng cho quá trình kiểm tra vật thể sống được thu thập, và mã hóa tại thiết bị của khách hàng trước khi gửi đi. MoMo tin rằng với khả năng tự chủ các công nghệ phức tạp, kiểm soát trọn vẹn đường đi của dữ liệu, giải pháp được thiết kế bảo mật ngay từ đầu, sẽ giúp cho số đông người dùng dễ dàng tiếp cận với các giải pháp tài chính có tiêu chuẩn bảo mật cao cấp, từ đó sẽ góp phần tạo ra niềm tin và nâng cao nhận thức cộng đồng.

- Với hơn 31 triệu người dùng, MoMo nhìn nhận thách thức lớn nhất trong việc triển khai xác thực sinh trắc học trên diện rộng là gì, thưa ông?

Ông Phạm Kim Long: MoMo đã có nhiều kinh nghiệm phát triển, vận hành sản phẩm ở quy mô lớn, với hàng chục triệu người dùng. Vì thế chúng tôi không có nhiều khó khăn kỹ thuật hay hạ tầng khi triển khai xác thực sinh trắc học ở quy mô lớn.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất nằm ở việc đảm bảo và cân bằng các mục tiêu có thể mâu thuẫn nhau: an toàn bảo mật, đồng thời không gây ra bất tiện cho người dùng. Các thao tác cài đặt và xác thực sinh trắc học là việc mới mẻ với phần đông người dùng.

Khó khăn nhất là việc xây dựng tính năng thiết lập thông tin sinh trắc học bằng cách quét căn cước công dân gắn chip dùng sóng NFC (Near Field Communication) trên hàng trăm mẫu điện thoại khác nhau. Chúng tôi đã phải thử, cải tiến sản phẩm nhiều lần để giúp người dùng thực hiện việc này dễ dàng, có tỷ lệ thành công cao.

Các dịch vụ của MoMo hay của các đối tác khi thực hiện trên nền tảng ứng dụng MoMo hoàn toàn có thể dùng các giải pháp xác thực sinh trắc học của MoMo kết hợp với công nghệ của iProov. Việc sử dụng ở mức độ nào sẽ tùy thuộc yêu cầu bảo đảm an toàn của dịch vụ.

Trân trọng cảm ơn ông!