Hậu nâng hạng thị trường: Chứng khoán Việt cần 'hàng thẳng, lối thông'

Cần làm nhiều hơn sau khi được nâng hạng

Chia sẻ tại Hội thảo “Nâng hạng thị trường chứng khoán, mở rộng kênh huy động vốn cho nền kinh tế” ngày 30/7/2025, ông Phạm Lưu Hưng, Kinh tế trưởng Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI nhận định, với mục tiêu tăng trưởng hai con số của Việt Nam, nhu cầu về vốn là rất lớn. Tuy nhiên, các chỉ số 6 tháng đầu năm cho thấy, Việt Nam cần nỗ lực hơn nữa để đạt mục tiêu này.

Theo ông Hưng, sau 25 năm hình thành và phát triển, đã đến lúc thị trường chứng khoán “phải nâng hạng”. Vị chuyên gia nhấn mạnh, so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Singapore hay Malaysia, quy mô giao dịch của Việt Nam hiện ở mức cao và cơ hội nâng hạng là hoàn toàn khả thi.

Tuy nhiên, Kinh tế trưởng SSI cũng lưu ý rằng quá trình nâng hạng không chỉ mở ra cơ hội mà còn tiềm ẩn những thách thức. Chẳng hạn như trường hợp Pakistan, UAE hay Hy Lạp, dù được nâng hạng nhưng thị trường chứng khoán sau đó không đạt được mức tăng trưởng như kỳ vọng, thậm chí còn chứng kiến sự sụt giảm trong thu hút vốn ngoại.

“Khi một quốc gia được nâng hạng nhưng không có thêm câu chuyện phát triển nào khác, khả năng thị trường tiếp tục tăng là rất thấp, thậm chí trong một số trường hợp còn giảm sau khi nâng hạng. Vì vậy, đối với Việt Nam, điều quan trọng là phải làm nhiều hơn nữa sau khi được nâng hạng mới có thể tận dụng được cơ hội này”, ông Phạm Lưu Hưng phân tích.

Từ thực tế khối ngoại đã bán ròng từ 4 đến 5 tỷ USD trong 3 năm qua, ông Hưng nhấn mạnh rằng Việt Nam cần làm nhiều hơn nữa sau khi được nâng hạng, thay vì dừng lại ở việc “được gọi tên”.

“Chỉ cần thị trường chứng khoán Việt Nam tạo dựng được sức hấp dẫn và câu chuyện tăng trưởng đủ mạnh, việc dòng vốn ngoại quay trở lại sẽ có quy mô lớn hơn rất nhiều so với những tính toán hiện nay rằng các quỹ như Vanguard có thể mua bao nhiêu”, ông Hưng nói.

Theo đó, điều quan trọng không phải là thời khắc nâng hạng, mà là những gì thị trường Việt Nam chuẩn bị sau đó.

Ông Phạm Lưu Hưng cho rằng, về phía cung, tức là nguồn hàng hóa trên thị trường, đây là thời điểm rất thuận lợi cho Việt Nam trong quá trình nâng hạng. Việc có nhiều hàng hóa trên thị trường đóng vai trò quan trọng. Lấy ví dụ tại Trung Quốc, trong các đợt IPO lớn giai đoạn 2024–2025, nhiều IPO thành công đến từ các cổ phiếu liên quan tới hạ tầng và công nghệ. Đây cũng chính là định hướng của Việt Nam trong việc thu hút dòng vốn nước ngoài, đặc biệt từ đầu tư công, trái phiếu công trình và cơ sở hạ tầng, vốn được xem là những “mặt hàng” hấp dẫn với nhà đầu tư.

Về tiêu chí nâng hạng, ông Hưng cho hay, dù nhiều người nhận định tiêu chuẩn của MSCI là khó khăn nhưng với các nhà đầu tư nước ngoài hiện nay, điều họ quan tâm hơn là Việt Nam có một lộ trình rõ ràng hay không. Thực tế, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã đưa ra một lộ trình tương đối cụ thể, nhưng sau thời điểm nâng hạng, Việt Nam cần tiếp tục cải cách và phát triển thị trường vốn, hướng tới các mục tiêu cao hơn và toàn diện hơn. Cấu trúc và khả năng tiếp cận thị trường cần theo hướng “hàng thẳng, lối thông” để tạo sự thông suốt trong giao dịch.

Bên cạnh đó, vị chuyên gia cũng nhấn mạnh tới việc cải thiện khả năng định giá cổ phiếu (price discovery). Điều này không thể tách rời khỏi việc khuyến khích sự tham gia của các quỹ đầu tư định lượng, quỹ phòng hộ, từ đó giảm thiểu biến động mang tính đầu cơ – vốn là đặc trưng của thị trường có tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân cao như Việt Nam hiện nay.

Song song đó, các cơ quan quản lý cũng cần nới lỏng quy định về niêm yết cổ phiếu, đặc biệt các điều kiện như lợi nhuận hai năm liên tiếp và không có lỗ lũy kế, để tạo cơ hội cho doanh nghiệp công nghệ, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo tham gia thị trường vốn.

Thị trường cần hàng, Nhà nước cần… thoái

Liên quan đến việc phát triển hàng hóa trên thị trường chứng khoán, bà Phạm Thị Thùy Linh - Trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán, UBCNN cho hay, thời gian qua vừa qua, cơ quan quản lý đã thực hiện chủ trương gắn hoạt động phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) với việc niêm yết cổ phiếu như một bước đi phù hợp với mong muốn của doanh nghiệp.

“Việc thoái vốn nhà nước cũng là một trong những phương án để tăng nguồn cung cổ phiếu ra thị trường. Tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều doanh nghiệp dù đã niêm yết nhưng tỉ lệ sở hữu vốn nhà nước vẫn ở mức cao”, bà Linh nói.

Bổ sung thêm, ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch UBCKNN chia sẻ, ngay từ những ngày đầu xây dựng thị trường, quy định pháp lý đối với IPO đã được thiết kế theo chuẩn quốc tế như yêu cầu doanh nghiệp phải có báo cáo tài chính rõ ràng, hoạt động kinh doanh có lãi... Tuy nhiên, trước đây, quy trình IPO và niêm yết vốn tách rời, khiến dòng tiền của nhà đầu tư không thể lưu thông ngay sau IPO, làm giảm sức hút. Chính vì vậy, UBCKNN đã sửa đổi Nghị định 155 để tích hợp hai quy trình này, giúp nhà đầu tư có thể giao dịch cổ phiếu trong vòng 1-2 tuần sau IPO.

“Việc tích hợp IPO và niêm yết là cần thiết. Chúng tôi cũng đang nghiên cứu sửa đổi thêm những điểm chưa thuận lợi nhằm cải thiện tính linh hoạt của thị trường”, ông Hải khẳng định.

Về việc số lượng IPO giảm sút trong thời gian vừa qua, theo lãnh đạo UBCKNN, là do điều kiện thị trường chưa thực sự thuận lợi. Bối cảnh chung toàn cầu, với chính sách thắt chặt ngoại tệ ở nhiều nước, cũng làm giảm tính hấp dẫn của các đợt IPO - không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác.

Đối với vấn đề thoái vốn nhà nước, ông Bùi Hoàng Hải cho biết, đây là chủ trương thuộc chính sách chung của Chính phủ. Hiện nay, trong nhiều doanh nghiệp lớn như ngân hàng, tỷ lệ sở hữu của nhà nước vẫn còn cao.

“Đây là những doanh nghiệp quan trọng, nhưng không nhất thiết phải giữ tỷ lệ sở hữu nhà nước cao. Thời gian tới, với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước, chúng tôi sẽ có giải pháp thúc đẩy việc đưa cổ phiếu chất lượng do Nhà nước sở hữu ra thị trường hiệu quả hơn”, ông Hải khẳng định.