TT Joe Biden ký IRA: 1 đạo luật quan trọng bậc nhất lịch sử nước Mỹ

Ngày 16/8/2022, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) mang tính bước ngoặt. Được ông Biden xem là “một trong những luật quan trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ”, IRA dự kiến cung cấp khoảng 430 tỷ USD ngân sách dành cho quá trình chuyển đổi năng lượng.

Trong đó có 260 tỷ USD ở dạng tín dụng thuế để hỗ trợ không chỉ các công nghệ năng lượng sạch đã tương đối ổn định như điện gió, mặt trời, lưu trữ pin, xe điện (EV) và hạt nhân, mà còn cả các công nghệ mới nổi như hydro, thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) và nhiên liệu sinh học tiên tiến.

Tiềm năng của IRA trong việc thúc đẩy sự phát triển và sản xuất công nghệ năng lượng sạch, một yếu tố quan trọng đối với quá trình chuyển đổi năng lượng bền vững của Mỹ, đã được quảng bá rộng rãi kể từ khi thành luật. IRA được cho là sẽ đẩy nhanh lộ trình hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Mỹ.

Theo Nghiên cứu đầu tư toàn cầu của ngân hàng Goldman Sachs, IRA là luật tạo ra môi trường tích cực và có tính hỗ trợ lớn nhất trong lịch sử công nghệ sạch, thúc đẩy việc triển khai hydro xanh và thu giữ carbon trên quy mô lớn đầu tiên. Các ưu đãi của IRA có khả năng giúp Mỹ giành được thị phần lớn hơn trên thị trường công nghệ sạch toàn cầu, lĩnh vực mà Trung Quốc hiện đang thống trị.

Ngành năng lượng sạch dần “thay da đổi thịt”

Theo một nghiên cứu của tập đoàn tài chính ING, một năm sau khi IRA được ban hành, những khoản hỗ trợ tài chính hào phóng từ đạo luật này đã thu hút hàng loạt kế hoạch đầu tư và phát triển năng lượng. Văn phòng Chương trình Cho vay của Bộ Năng lượng Mỹ (DoE) đã xem xét hơn 140 yêu cầu tài trợ và bảo lãnh năng lượng sạch với tổng giá trị khoảng 121 tỷ USD.

Trong lĩnh vực điện, 271 tỷ USD đầu tư đã được công bố trong 50 tuần đầu tiên sau khi IRA có hiệu lực để phát triển các dự án điện gió, điện mặt trời và lưu trữ pin, cơ sở sản xuất, chuỗi cung ứng và các dự án khác ở Bắc Mỹ.

Phân tích dựa trên các thông báo công khai được theo dõi bởi Hiệp hội Điện sạch Mỹ (ACP), Climate Power và E2 cho thấy 280 dự án năng lượng sạch đã được công bố trên 44 tiểu bang Mỹ trong năm đầu tiên của IRA. Các dự án này đại diện cho 282 tỷ USD đầu tư và dự kiến sẽ tạo ra gần 175.000 việc làm.

Ngành công nghiệp xe điện Mỹ cũng ghi nhận những kế hoạch đầu tư lớn. Đến cuối tháng 7/2023, IRA đã thu hút được 72 tỷ USD trong các kế hoạch đầu tư của khu vực tư nhân. Đáng chú ý, các kế hoạch này không chỉ tập trung trong lĩnh vực sản xuất xe điện mà còn trong toàn bộ chuỗi giá trị, bao gồm sản xuất pin, tái chế và khoáng sản thô. Một số nhà sản xuất ô tô cũng đã cập nhật các chiến lược kinh doanh để tăng cường sản xuất xe điện trong vài năm tới.

Trong ngành công nghiệp hydro, tính tới đầu năm 2023, khu vực Bắc Mỹ đã đạt được công suất 6,5 triệu tấn/năm (Mtpa) từ hydro xanh. Đây là mức tăng 30% so với công suất được công bố tính đến tháng 5/2022, trước khi IRA có hiệu lực. Tiến bộ đáng kể cũng đã được ghi nhận trong công nghệ thu hồi, lưu giữ carbon và nhiên liệu sinh học tiên tiến.

“Tốc độ triển khai công nghệ năng lượng sạch đang tăng tốc đáng kể. Chúng tôi đã chứng kiến sự tăng trưởng thực sự bùng nổ trong sản xuất năng lượng sạch tại Mỹ. Năm ngoái, có 239 tỷ USD đầu tư vào công nghệ năng lượng sạch trên toàn nền kinh tế, tăng 38% so với cùng kỳ năm trước, gấp đôi tốc độ chỉ vài năm trước”, ông Trevor Houser thuộc Rhodium Group - một nhóm nghiên cứu độc lập theo dõi đầu tư năng lượng sạch, cho biết.

Phát biểu tại Nhà Trắng sau 1 năm IRA được ký, Tổng thống Biden thừa nhận rằng cái tên “Giảm lạm phát” là “một sai lầm” bởi sự thành công của IRA, đạo luật hàng đầu mang dấu ấn của ông, không nên được đo lường bằng tác động của nó đối với lạm phát mà phải là những kết quả của nó đối với khí hậu và môi trường.

Những thách thức sống còn

Với các khoản tín dụng thuế và tài trợ kéo dài hàng thập kỷ, IRA dự kiến sẽ có tác động sâu sắc và lâu dài đến toàn nước Mỹ. Nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ sản xuất được nhiều năng lượng sạch hơn và chuỗi cung ứng sẽ khác biệt đáng kể theo chiều hướng tích cực so với hiện tại.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng quá trình này sẽ mất thời gian và rất tốn kém. Ước tính, Mỹ sẽ cần đầu tư gần 120 tỷ USD vào pin lithium-ion, điện mặt trời, máy điện phân và tinh chế kim loại để đáp ứng nhu cầu trong nước vào năm 2030.

Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Science của Hiệp hội Mỹ vì sự tiến bộ khoa học (AAAS), các nhà nghiên cứu dự đoán rằng, đến năm 2035, IRA sẽ giúp giảm thiểu 43 - 48% lượng phát thải khí nhà kính so với mức năm 2005.

Tuy nhiên, dự báo này có nghĩa là Washington sẽ chậm trễ trong việc thực hiện cam kết theo Thỏa thuận Paris về cắt giảm khí thải 50-52% vào năm 2030. Đây là tín hiệu cho thấy Mỹ có nguy cơ không hiện thực hoá được mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Với tất cả những tiến bộ đạt được trong gần 2 năm thực hiện IRA, đạo luật này vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Các tác giả của nghiên cứu Brookings cảnh báo rằng “các điều kiện kinh tế vĩ mô có thể lấn át ảnh hưởng của các khoản đầu tư IRA”, chẳng hạn như tỷ lệ lạm phát cùng với các hạn chế về chuỗi cung ứng, bất ổn địa chính trị… ảnh hưởng mạnh mẽ tới lợi nhuận từ các dự án đầu tư điện gió.

Tình trạng tồn đọng ngày càng tăng của các dự án năng lượng tái tạo đang tìm cách kết nối với lưới điện cũng tạo ra một rào cản tiềm tàng đối với việc mở rộng năng lượng sạch. Nghiên cứu cho thấy gần 2.000 gigawatt năng lượng tái tạo và công suất lưu trữ đang “xếp hàng” để hoà vào lưới điện, tăng 40% so với một năm trước đó.

Một thách thức “sống còn” khác với IRA liên quan tới việc Tổng thống Joe Biden ngày 21/7 đã tuyên bố rút lui khỏi cuộc đua vào Nhà Trắng, dự kiến diễn ra vào tháng 11 năm nay. Động thái này giúp cánh cửa quay trở lại Nhà Trắng của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như rộng mở hơn.

Bản thân ông Donald Trump từ lâu không hề che giấu ý định loại bỏ các luật, đạo luật liên quan tới khí hậu và môi trường của Tổng thống Biden cũng như Đảng Dân chủ. Giới truyền thông Mỹ cũng nhiều lần đưa tin rằng IRA, trọng tâm trong chiến lược kinh tế của ông Biden, đã nằm trong “tầm ngắm” bị dẹp bỏ của ông Trump một khi ông tái đắc cử.

Các quan chức cấp cao phụ trách chiến dịch tranh cử và cố vấn của cựu Tổng thống cũng từng nói rằng ông sẽ tìm cách cải tổ triệt để chính sách năng lượng và khí hậu của Mỹ để “tối đa hóa sản xuất nhiên liệu hóa thạch” trong nhiệm kỳ thứ hai. Nhưng việc này có thực hiện được hay không sẽ phụ thuộc vào “cơ may” kiểm soát cả Hạ viện và Thượng viện sau cuộc bầu cử tháng 11 của Đảng Cộng hoà.