‘Không thể bỏ quy định về hoạt động đầu tư ra nước ngoài’

Việc bãi bỏ hoàn toàn quy định về hoạt động đầu tư ra nước ngoài tại dự thảo Luật Đầu tư được xem là một bước cải cách lớn khi cắt giảm mạnh mẽ thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư, doanh nghiệp khi đi ra thế giới. Song, nhiều ý kiến lo ngại, “cởi trói” quá mức có thể tạo ra khoảng trống pháp lý, thậm chí khiến nhà đầu tư khó khăn hơn khi mang vốn ra thị trường quốc tế.

Nên giữ quy định tại luật về hoạt động đầu tư ra nước ngoài

Dự thảo Luật Đầu tư do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo bao gồm 6 chương, 47 điều và 4 phụ lục. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện khung khổ pháp lý, tạo động lực mới cho môi trường đầu tư, tháo gỡ những vướng mắc sau nhiều năm thực thi Luật Đầu tư 2020. 

Điểm nổi bật của dự thảo là tinh thần “cởi trói” cho hoạt động đầu tư. Nhiều thủ tục rườm rà, chồng chéo được cắt giảm, qua đó giảm gánh nặng cho doanh nghiệp: cắt giảm mạnh mẽ các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện; đơn giản hóa thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư; thay đổi cách tiếp cận trong ưu đãi đầu tư...

Tuy nhiên, một trong những nội dung đang gây tranh cãi chính là việc dự thảo Luật Đầu tư đã bãi bỏ toàn bộ quy định liên quan đến hoạt động đầu tư ra nước ngoài (luật hiện hành quy định tại chương V). Giới chuyên môn cho rằng dù việc cắt giảm thủ tục là cần thiết trong bối cảnh hiện nay, thế nhưng có những thủ tục, không thể nói “buông” là có thể “bỏ” luôn, vì “bỏ” sẽ gây ra muôn vàn khó khăn cho nhà đầu tư. 

Góp ý dự thảo Luật Đầu tư, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), ông Nguyễn Anh Tuấn khẳng định việc cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài là cần thiết để nhà đầu tư có cơ sở pháp lý chuyển vốn và thu hồi lợi nhuận.

Cùng quan điểm, nguyên Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), ông Nguyễn Nội, cho rằng đầu tư ra nước ngoài liên quan đến rất nhiều vấn đề, không chỉ là việc chuyển tiền đi và thu tiền về mà còn liên quan đến các vấn đề khác như đưa lao động ra nước ngoài, chuyển các tài sản khác, thực hiện nghĩa vụ nhà nước, bảo vệ quyền tài sản tại nước sở tại... Vì vậy, sẽ là một vướng mắc lớn cho các nhà đầu tư nếu như không có giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài. 

Theo ông, nếu dự thảo muốn bỏ quy định này thì cần làm rõ lý do, đồng thời cân nhắc tính khả thi, bởi khi không có giấy tờ pháp lý nào trong tay, nhà đầu tư sẽ không biết phải bắt đầu thủ tục ra sao để triển khai dự án ở nước ngoài.

PGS.TS Dương Đăng Huệ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp) nhìn nhận dự thảo Luật Đầu tư là một cú hích, một cải cách rất lớn trong môi trường đầu tư. Tuy nhiên, ông cho rằng không thể chỉ giữ quy định về đầu tư trong nước mà lại bỏ hẳn quy định đầu tư của người Việt Nam ra nước ngoài. 

Luật Đầu tư vốn điều chỉnh hai lĩnh vực quan trọng: hoạt động đầu tư tại Việt Nam và đầu tư của người Việt Nam ra nước ngoài. Hai bộ phận này phải quan trọng như nhau, là hai mặt của một vấn đề, cần phải có tính đồng bộ và không thể bỏ.  

“Nếu bỏ quy định trong luật, vậy sắp tới sẽ phải ban hành một luật riêng? Điều đó là không cần thiết. Vì vậy, cần phải nghiên cứu giữ nguyên quy định tại chương V là chương quy định về hoạt động đầu tư ra nước ngoài” – PGS.TS Dương Đăng Huệ nhấn mạnh.

Không nên buông lỏng hay thắt chặt quá mức

Theo đánh giá của chuyên gia, thực tế, việc đầu tư ra nước ngoài không chỉ là quyền tự do kinh doanh, mà còn gắn với lợi ích kinh tế - chính trị của quốc gia. Một mặt, nó giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường mới, công nghệ mới, nâng cao năng lực cạnh tranh. Mặt khác, dòng vốn chảy ra nước ngoài cũng ảnh hưởng đến cán cân thanh toán, dự trữ ngoại hối, khả năng thu hồi lợi nhuận. Nếu quản lý lỏng lẻo, rủi ro thất thoát vốn, rửa tiền hoặc trốn thuế hoàn toàn có thể xảy ra. 

Trong khi đó, nếu siết chặt bằng quá nhiều thủ tục, doanh nghiệp sẽ mất cơ hội trong cuộc đua toàn cầu. Đây chính là nguyên nhân giới chuyên gia đều nhấn mạnh, cải cách cần phải có “độ”, tức không được “buông lỏng” hay “thắt chặt” quá mức. 

Đề xuất liên quan đến thủ tục đầu tư ra nước ngoài, VILAF Hồng Đức cho rằng, hoạt động đầu tư ra nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam đang ngày càng sôi động và nhu cầu sẽ ngày càng mạnh mẽ. Việc thiếu vắng hẳn khung pháp lý về đầu tư ra nước ngoài sẽ cản trở hoạt động vươn mình này của các doanh nghiệp Việt Nam.

Do đó, VILAF kiến nghị đưa trở lại các nội dung về đầu tư ra nước ngài với định hướng giảm thiểu thủ tục hành chính và cởi mở về quản lý nhà nước. 

Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam, bà Nguyễn Thị Cúc, cũng cho rằng nếu bỏ thủ tục đầu tư ra nước ngoài thì phải có điều kiện, tiêu chuẩn để ràng buộc, nếu không sẽ dẫn đến tình trạng “buông”, có những vấn đề “buông” quá, có những vấn đề lại “chặt” quá, dẫn đến sự không toàn diện trong quản lý. 

Ông Nguyễn Anh Tuấn thì cho rằng cần phải sắp xếp lại trình tự thủ tục cho hợp lý, xác định rõ thủ tục nào thực hiện trước, thủ tục nào thực hiện sau. Chẳng hạn, giấy chứng nhận đầu tư ra nước ngoài tại Việt Nam chỉ nên được cấp sau khi nhà đầu tư đã được cơ quan chức năng, chính quyền nước sở tại phê duyệt dự án, phía Việt Nam khi đó chỉ tiến hành thủ tục xác nhận. 

Góp ý dự thảo Luật Đầu tư, phía các doanh nghiệp cho rằng Việt Nam cần học hỏi các nước trên thế giới để phù hợp thông lệ và bắt kịp xu thế nếu không sẽ bị tụt hậu. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia không bỏ hẳn quy định, mà điều chỉnh theo hướng linh hoạt. Việt Nam có thể học hỏi, tham khảo kinh nghiệm các mô hình quản lý từ các nước như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Thái Lan...

Có thể thấy dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi được kỳ vọng là một cú hích cải cách thể chế. Tuy nhiên, liên quan đến vấn đề đầu tư ra nước ngoài, rõ ràng việc bỏ hẳn quy định chưa phải là giải pháp tối ưu, thậm chí có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư khi đi ra thế giới. Do đó, việc giữ khung pháp lý nhưng cải cách để tinh gọn, minh bạch, phù hợp với thông lệ quốc tế đang được giới chuyên gia, doanh nghiệp đồng tình ủng hộ.

Chỉ khi đó, luật mới thực sự trở thành bệ phóng để doanh nghiệp Việt vươn xa và hội nhập với thế giới, đồng thời giúp nhà nước bảo đảm an toàn tài chính và lợi ích quốc gia. Ngược lại, nếu vội vàng bãi bỏ, nguy cơ tạo ra “khoảng hở” pháp lý sẽ gây khó cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý.