Kiến nghị giải pháp ‘cởi trói’ cho trái phiếu hạ tầng giao thông

Ngày 28/3/2025, tại TP. HCM, Bộ Tài chính tổ chức Hội nghị “Quỹ đầu tư và đầu tư nước ngoài trong Kỷ nguyên phát triển mới của Việt Nam” nhằm chủ động chuẩn bị nguồn lực cho đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới.

Hội nghị do Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng chủ trì với mục tiêu thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp thúc đẩy huy động vốn qua hệ thống quỹ đầu tư và khu vực đầu tư nước ngoài, góp phần phát triển nền kinh tế.

Hội nghị nhằm góp phần truyền tải thông điệp của Đảng, Chính phủ luôn đồng hành cùng các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Đây cũng là cơ hội kết nối các doanh nghiệp Việt Nam với các tập đoàn, quỹ đầu tư trong nước, nước ngoài, qua đó, tìm kiếm cơ hội và mở rộng hợp tác đầu tư trong các lĩnh vực ưu tiên như phát triển cơ sở hạ tầng; phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, năng lượng tái tạo…

Liên quan đến vấn đề vốn để phát triển cơ sở hạ tầng, Tập đoàn Đèo Cả có ý kiến gửi đến Bộ Tài chính về giải pháp huy động vốn đầu tư các dự án hạ tầng giao thông theo phương thức đối tác công - tư (PPP).

Theo ông Nguyễn Hữu Hùng - Phó chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả, kết cấu hạ tầng giao thông đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, là một trong ba khâu đột phá chiến lược cần được ưu tiên đầu tư, hiện đại hóa.

Nghị quyết số 172/2024/QH15 về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam và Nghị quyết số 1454/QĐ-TTg về việc phê duyệt quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt ra mục tiêu cả nước thực hiện 9.014 Km đường cao tốc, 29.785 Km đường quốc lộ, 1.541 Km đường sắt tốc độ cao.

Nhu cầu vốn đầu tư mạng lưới đường bộ, đường sắt dự kiến lên đến khoảng 2,6 triệu tỷ đồng, tương đương 105 tỷ USD, được huy động từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, vốn ngoài ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác.

Trong bối cảnh nguồn lực ngân sách nhà nước còn hạn chế, Luật PPP được ban hành năm 2021 với kỳ vọng sẽ giúp bổ sung phần vốn thiếu hụt giữa nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng và khả năng cấp vốn của ngân sách.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc thực thi PPP ở Việt Nam gặp nhiều khó khăn, trở ngại do cho chế chính sách chưa đồng bộ, dẫn đến số lượng dự án thành công thấp và khối kinh tế tư nhân còn dè dặt, đặc biệt là những nhà đầu tư thực sự có tiềm năng.

Nhiều điểm nghẽn khiến các dự án PPP thiếu hấp dẫn, chưa thực sự mở rộng cánh cửa để nhà đầu tư huy động được nguồn lực cho dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Đại diện Tập đoàn Đèo Cả cho biết theo quy định tại khoản 1 Điều 78 Luật PPP đã chỉ rõ “Doanh nghiệp dự án PPP được phát hành, mua lại trái phiếu riêng lẻ do mình đã phát hành theo quy định của Luật này, pháp luật về doanh nghiệp, chứng khoán để huy động vốn thực hiện dự án PPP; không được phát hành trái phiếu chuyển đổi riêng lẻ và trái phiếu kèm chứng quyền riêng lẻ”, nhưng chưa có doanh nghiệp dự án nào phát hành trái phiếu thành công để đầu tư dự án PPP. Theo Tập đoàn Đèo Cả, nguyên nhân khiến trái phiếu không thu hút được Nhà đầu tư là do kỳ hạn trái phiếu kéo dài (20-30 năm theo chu kỳ hoàn vốn).

Thêm vào đó, thời gian xây dựng dự án thường kéo dài 24 - 36 tháng, trong khi việc phát hành trái phiếu sẽ phải trả lãi ngay thời điểm phát hành, do vậy dẫn tới vốn vay huy động được nhưng chưa đưa vào dự án ngay được. Do đó, làm phát sinh tăng chi phí lãi vay giảm hiệu quả đầu tư của dự án. Ngoài ra, tài sản đảm bảo duy nhất là quyền thu phí của dự án và không được Chính phủ Bảo lãnh.

Để thu hút các Nhà đầu tư đầu tư trái phiếu do Doanh nghiệp dự án PPP phát hành, Tập đoàn Đèo Cả kiến nghị Chính phủ phát hành Bảo lãnh tín dụng và bảo hiểm rủi ro đối với các dự án đầu tư hạ tầng giao thông theo phương thức đối tác công tư.

Cụ thể, doanh nghiệp này kiến nghị bổ sung các dự án đầu tư hạ tầng giao thông theo phương thức đối tác công tư vào đối tượng áp dụng theo quy định tại Điều 2 Luật/Nghị định Quản lý nợ công số 20/2017/QH14; bổ sung doanh nghiệp có dự án đầu tư theo quy định của Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư vào danh mục đối tượng được bảo lãnh của Chính phủ theo điều 41 Luật/Nghị định Quản lý nợ công số 20/2017/QH14.

Bên cạnh đó, Luật PPP hiện hành cũng chưa cho phép các doanh nghiệp dự án PPP được phát hành trái phiếu ra công chúng, bó hẹp đối tượng và thị trường vốn mà doanh nghiệp dự án PPP có thể được tiếp cận.

Do đó, Đèo Cả kiến nghị sửa đổi nội dung Điều 78 Luật PPP và quy định tại Nghị định quản lý tài chính dự án PPP để cho phép các doanh nghiệp dự án được phát hành trái phiếu ra công chúng, giảm bớt áp lực cho nguồn vốn ngân sách và vốn tín dụng ngân hàng.

Liên quan đến thuế thu nhập doanh nghiệp/thuế TNCN đối với các khoản đầu tư trái phiếu doanh nghiệp phát hành cho mục đích đầu tư các dự án đầu tư hạ tầng giao thông theo phương thức đối tác công tư, hiện thuế thu nhập mà nhà thầu nước ngoài phải nộp là 5% tính trên lãi trái phiếu.

Ngoài ra, nhà đầu tư phải trả thuế 0.1% tính trên tổng giá trị giao dịch khi chuyển nhượng/bán trái phiếu, phí lưu ký tập trung theo quy định của VSDC và phí giao dịch theo quy định của từng công ty chứng khoán.

Một chính sách miễn/giảm thuế sẽ góp phần làm tăng sự hấp dẫn cho trái phiếu có kỳ hạn dài do đặc thù ngành đầu tư hạ tầng giao thông, góp phần thúc đẩy đầu tư hạ tầng, nâng tầm kinh tế đất nước nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng.

Ngoài ra, Luật chứng khoán 2021 (Điều 91 về Quỹ đầu tư chứng khoán) cho phép FII tham gia thành lập quỹ đầu tư, nhưng chưa vẫn có quỹ hạ tầng cụ thể, cần bổ sung Luật và hướng dẫ nhằm phát triển, hỗ trợ Quỹ hạ tầng giao thông. Đồng thời, tại Nghị định 174/2020/NĐ-CP (Điều 10 về tổ chức thị trường chứng khoán) đề ra các quy định nhằm hỗ trợ phát triển ETF, nhưng chưa áp dụng cho lĩnh vực hạ tầng giao thông hoặc có ETF chuyên biệt cho lĩnh vực hạ tầng giao thông.

Bên cạnh đó, Tập đoàn Đèo Cả cho rằng doanh nghiệp dự án PPP có đặc thù khác so với doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thông thường. Vì vậy, cần có những quy định, chính sách đặc thù mới có thể khơi thông nguồn vốn như cơ chế hạch toán kế toán đảm bảo phản ánh được đặc thù và hiệu quả đầu tư của dự án hạ tầng giao thông theo hình thức đối tác công tư, làm rõ quy định hướng dẫn hồ sơ hoàn thuế giá trị gia tăng cho dự án…

Có thể thấy, trái phiếu là kênh huy động vốn quan trọng cho các nhà đầu tư hạ tầng giao thông khi cánh cửa ngân hàng đang hẹp lại. Tuy nhiên, chính nhà đầu tư cũng đang rơi vào hoàn cảnh bị “trói tay” khi nhiều vướng mắc chưa được tháo gỡ, đòi hỏi mở thêm những cánh cửa mới để nhà đầu tư huy động được nguồn lực cho dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư.