Mỹ lo Trung Quốc thâu tóm điện hạt nhân Westinghouse của Toshiba

Vào cuối tháng 3 năm nay, Westinghouse - từng là biểu tượng cho sự ưu việt về năng lượng hạt nhân của Mỹ trước khi bị thâu tóm bởi tập đoàn Toshiba - đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản, đồng thời rao bán mảng kinh doanh năng lượng hạt nhân Westinghouse tại Mỹ sau khi chịu khoản thua lỗ 6,3 tỷ USD.

Nguyên nhân chính Toshiba cho phá sản là do chi phí xây dựng bốn lò phản ứng hạt nhân tại Đông Nam nước này bị đội lên tới hàng tỷ USD. Theo kế hoạch ban đầu thì dự án sẽ bắt đầu vận hành và phát điện vào cuối tháng 3/2017 nhưng nay thì không biết bao giờ các nhà máy này mới có thể đi vào hoạt động.

Mười năm trước, Toshiba mua lại Westinghouse với giá khá cao, 5,4 tỷ USD nhằm mục tiêu mở rộng sự hiện diện trên toàn cầu của mình và còn tham vọng đặt mục tiêu xây dựng 45 lò phản ứng điện hạt nhân trên khắp thế giới tới năm 2030. Sự kiện Westinhhouse phá sản rõ ràng là một cú đánh mạnh vào tham vọng này của Toshiba. Sau hơn một thập niên, thương vụ Westinghouse đã trở thành một "quyết định kinh doanh sai lầm" của đại gia công nghệ Nhật Bản. 

Trong khi Toshiba đang rao bán mảng năng lượng hạt nhân tại Mỹ thì Trung Quốc ngày càng cho thấy quyết tâm muốn phát triển nhanh chóng mảng năng lượng này. Trung Quốc hiện có hơn 20 lò nguyên tử đang xây cất và dự tính sẽ tăng gấp đôi lượng điện do các nhà máy nguyên tử cung cấp trong ba đến bốn năm nữa, theo New York Times.

Nhưng khi xét về mặt công nghệ, Trung Quốc lại thua kém so với phương Tây. Hầu như tất cả lò phản ứng tiên tiến nhất của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đều đang được xây dựng bởi các nhóm chuyên gia và công ty nước ngoài, trong đó có cả Westinghouse.

Nhà máy điện hạt nhân Sanmen ở Trung Quốc trong quá trình xây dựng.

Do đó nếu muốn vươn lên vị trí cường quốc về năng lượng hạt nhân, Trung Quốc phải nắm được thế chủ động, không chỉ về số lượng nhà máy mà còn phải thật sự làm chủ được chất lượng công nghệ.

Từ trước đến nay, giới tình báo Mỹ vẫn tin rằng gián điệp Trung Quốc tìm cách thu thập các bí mật kỹ nghệ của Westinghouse. Nay nếu một công ty Trung Quốc có thể mua công ty thì chẳng cần vất vả mà cũng có được các bí mật này.

Tuy chính quyền Donald Trump không giải thích lý do tại sao không muốn công ty Trung Quốc làm chủ Westinghouse, nhưng theo các chuyên gia, một phần là vấn đề kinh tế. Hiện nay, sự phục hồi sử dụng năng lượng nguyên tử trong thế giới các quốc gia đã phát triển không nhanh như dự kiến, tuy nhiên, nếu có kỹ thuật của Westinghouse, Trung Quốc có thể cạnh tranh với Mỹ trên đường dài. 

Bên cạnh đó, an ninh cũng là mối quan tâm lớn của Washington. Mặc dù Westinghouse không sản xuất vũ khí hạt nhân nhưng chính quyền ông Trump sợ rằng Trung Quốc có thể tìm cách sử dụng công nghệ của công ty để cải tiến kho vũ khí hạt nhân, một trong các cột trụ chính của sức mạnh ngày càng gia tăng của Trung Quốc, theo New York Times.