Nguyên Bộ trưởng Nguyễn Quân: ‘Một ngày nào đó, Việt Nam vẫn phải làm điện hạt nhân’

Theo nguyên Bộ trưởng Nguyễn Quân, dù đã dừng dự án điện hạt nhân, nhưng đến nay Việt Nam vẫn chưa tìm ra công nghệ nào có thể thay thế điện hạt nhân khi nguồn năng lượng truyền thống đã cạn.

“Ta đã phải nhập than, sắp tới phải nhập khí hóa lỏng; nhiệt điện thì có vấn đề, người dân phản đối vì cho rằng gây ô nhiễm; thủy điện thì đã hết các nguồn vừa và lớn, cùng lắm còn vài dự án nhỏ; điện tái tạo thì tùy giàu có nhưng hiệu quả thấp, không ổn định, cho dù ta có nhiều dự án điện mặt trời thì chắc chắn phụ tải không thể trông cậy vào đây được’, nguyên Bộ trưởng nói.

Nguyên Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng về lâu dài, Việt Nam phải nghĩ đến điện hạt nhân. “Vì lý do trước mắt ta đã phải dừng, nhưng về lâu dài, một ngày nào đó Việt Nam vẫn phải làm điện hạt nhân. Nhật Bản từng đóng cửa nhà máy điện hạt nhân sau thảm họa sóng thần nhưng một ngày đó tôi nghĩ Nhật Bản sẽ phải trở lại phát triển điện hạt nhân, tất nhiên là với mức độ an toàn và hiệu quả cao hơn”.

“Việt Nam ta cũng vậy, tôi nghĩ chúng ta vẫn phải chuẩn bị phương án – dù là xấu nhất – cho phát triển điện hạt nhân”, nguyên Bộ trưởng tái khẳng định.

Tuy nhiên, nguyên Bộ trưởng cho rằng Việt Nam vẫn chưa có cơ sở nào để làm được điện hạt nhân một cách bền vững, vì thiếu cả nhân lực lẫn nguồn lực.

Nguyên Bộ trưởng đề nghị Bộ Công Thương sớm xây dựng trung tâm khoa học kỹ thuật hạt nhân với lò phản ứng hạt nhân do Liên bang Nga giúp đỡ, thay cho lò phản ứng hạt nhân ở Đà Lạt. Đây sẽ là nơi đào tạo cán bộ ngành hạt nhân cho Việt Nam.

“Nói thực, đứng ở góc độ khoa học công nghệ, Việt Nam đứng đầu ASEAN về công nghệ hạt nhân. Lò phản ứng hạt nhân của ta rất có hiệu quả, mang lại nhiều lợi ích, vì vậy cần có trung tâm khoa học kỹ thuật hạt nhân mới, với lò phản ứng 10 – 15 MW. Lò này không chỉ dùng để nghiên cứu mà còn để một ngày nào đó, khi ta có làm điện hạt nhân thì có đủ số lượng cán bộ có trình độ”.

Nguyên Bộ trưởng cũng lưu ý riêng về điện hạt nhân, đừng bao giờ để nước ngoài làm theo phương thức chìa khóa trao tay vì việc này cực kì nguy hiểm đối với an ninh năng lượng và an ninh quốc gia, đặc biệt là trong thời đại số, cá nhân/tổ chức có thể điều khiển nhà máy điện hạt nhân từ cách xa hàng nghìn cây số, thậm chí từ ngoài không gian.

“ta có thể mời các nhà đầu tư nước ngoài xây dựng nhà máy điện hạt nhân nhưng vận hành phải là người Việt Nam. Với Bộ Công Thương, tôi cho rằng việc đào tạo nhân lực ngành điện hạt nhân cũng không nên dừng lại, dù cho ta chưa có địa chỉ làm việc. Riêng chuyên gia an toàn về điện hạt nhân, ta nên có chương trình đào tạo”, nguyên Bộ trưởng nói.

Ngoài vấn đề điện hạt nhân, nguyên Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng nhấn mạnh tới việc chuyển giao công nghệ trong các hợp đồng kinh tế hiện nay. Ông cho hay kể từ khi có Luật Chuyển giao công nghệ (2017), hầu hết các cơ quan không quan tâm đến hợp đồng chuyển giao công nghệ.

“Hợp đồng kinh tế thì có tiếp nhận công nghệ, dây chuyển sản xuất nhưng hợp đồng chuyển giao công nghệ thì hầu như không làm.

“Luât quy định hợp đồng đấy phải được đăng kí nhưng qua theo dõi ở Bộ Khoa học và Công nghệ, số hợp đồng là rất ít, số ít đó lại không chịu đăng kí với Bộ để theo dõi hỗ trợ.

Ông cũng dẫn chứng trường hợp nhà máy sản xuất alumin tại Tây Nguyên: “Hồ sơ công nghệ của họ, ta nắm rất sơ sài. Các hợp đồng chuyển giao công nghệ rất chung chung, vì thế rất khó đánh gia trình độ công nghệ cũng như hiệu quả chuyển giao công nghệ của dự án này”.

“Đã qua hời ta phải làm bằng mọi giá, bây giờ ta phải yêu cầu doanh nghiệp FDI phải có giải pháp chuyển giao công nghệ cho Việt Nam để người Việt Nam tham gia vào khâu nghiên cứu phát triển, tiến tới làm chủ công nghệ của họ”, nguyên Bộ trưởng cho hay.