Mới đây, Thanh tra Chính phủ đã ban hành kế hoạch thanh tra chuyên đề đối với các dự án, công trình chậm tiến độ, gặp vướng mắc kéo dài, có hiệu quả thấp và tiềm ẩn nguy cơ gây thất thoát, lãng phí. Trong danh sách được đưa vào diện giám sát đặc biệt lần này có dự án khai thác và tuyển quặng sắt tại mỏ Thạch Khê (Hà Tĩnh) một trong những dự án lớn nhất khu vực Đông Nam Á, nhưng cũng là một trong những công trình gây tranh cãi dai dẳng suốt gần hai thập kỷ qua.
Mỏ sắt Thạch Khê nằm trên địa bàn 5 xã ven biển của huyện Thạch Hà (trước sáp nhập) gồm: Thạch Khê, Đỉnh Bàn, Thạch Hải, Thạch Trị và Thạch Lạc. Đây là mỏ sắt đã được phát hiện từ năm 1960, cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh (cũ) khoảng 8 km về phía Đông và chỉ cách bờ biển 1,6 km. Với trữ lượng lên tới 544 triệu tấn, mỏ được đánh giá là lớn nhất Đông Nam Á, chiếm tới một nửa trữ lượng quặng sắt cả nước.
Dự án khai thác chính thức được khởi động từ năm 2008 do Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê (TIC) làm chủ đầu tư, với tổng vốn lên tới 14.500 tỷ đồng. Năm 2009, TIC bắt đầu triển khai giai đoạn bóc đất tầng phủ, thử nghiệm công nghệ khai thác và tuyển quặng.
Tuy nhiên, sau ba năm thực hiện, khối lượng bóc đất mới chỉ đạt khoảng 12,7 triệu m³, độ sâu âm 34 m, và chỉ thu hồi được khoảng 3.000 tấn quặng. Dự án phải tạm dừng từ tháng 11/2011 do gặp hàng loạt khó khăn: chưa hoàn thành giải phóng mặt bằng, thiếu vốn để thanh toán cho nhà thầu tư vấn thiết kế, chưa xây dựng được khu tái định cư...
Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, vấn đề lớn nhất chính là năng lực tài chính của các cổ đông tham gia dự án. Dù TIC được thành lập từ năm 2007 với vốn điều lệ 2.400 tỷ đồng và có 9 cổ đông sáng lập, trong đó có Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) nắm vai trò chi phối, nhưng phần lớn các cổ đông đều không góp vốn đúng cam kết.
Theo thừa nhận của Tổng giám đốc TIC thời điểm đó, tình hình tài chính của công ty “rất khó khăn”, kể cả cổ đông lớn là Vinacomin cũng lâm vào thế bị động trong việc huy động vốn. Chính điều này đã khiến dự án rơi vào tình trạng “chết lâm sàng” trong suốt nhiều năm.
Trước thực trạng trên, đầu năm 2012, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các bộ ngành rà soát, đánh giá lại toàn bộ tính khả thi của dự án. Sau đó, TIC được cơ cấu lại theo hướng để Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) nắm cổ phần chi phối.
Đến năm 2016, sau quá trình thẩm định lại thiết kế kỹ thuật, dự án được điều chỉnh với tổng vốn đầu tư hơn 14.517 tỷ đồng. Giai đoạn 1 dự kiến khai thác 5 triệu tấn/năm trong 7 năm, giai đoạn 2 nâng công suất lên 10 triệu tấn/năm kéo dài 29 năm, tuổi thọ mỏ được ước tính khoảng 52 năm. Tuy nhiên, vốn góp của các cổ đông vẫn chỉ chiếm 30%, còn lại 70% là vốn vay – một tỷ lệ rủi ro cao trong bối cảnh nhiều tổ chức tín dụng tỏ ra e ngại.
Lo ngại về môi trường và hiệu quả đầu tư
Bên cạnh yếu tố tài chính, hiệu quả đầu tư của dự án Thạch Khê bị nghi ngờ mạnh mẽ do thiếu căn cứ dự báo giá quặng sắt dài hạn, trong khi dự án lại kéo dài nhiều thập kỷ. Bộ Kế hoạch và Đầu tư từng nêu rõ: thiết kế điều chỉnh được phê duyệt năm 2014 chưa tính đến các biến động thị trường, thiếu cơ sở đánh giá hiệu quả kinh tế.
Chưa dừng lại ở đó, một loạt vấn đề môi trường nghiêm trọng cũng được các cơ quan chuyên môn và chính quyền Hà Tĩnh cảnh báo. Theo Chủ tịch UBND tỉnh Võ Trọng Hải, nếu dự án được triển khai, mỗi ngày sẽ có từ 3 đến 4 triệu m³ nước thải xả ra biển, chưa kể sử dụng đến 2 tấn thuốc nổ mỗi ngày tại khu vực cách thành phố Hà Tĩnh chỉ 5 km, cách bờ biển vỏn vẹn 300 m.
Dự án cũng bị đánh giá có nguy cơ làm cạn kiệt nước ngầm, gây xâm nhập mặn, sạt lở bờ moong khai thác, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân địa phương.
Tại kỳ họp HĐND tỉnh Hà Tĩnh tháng 7/2023, lãnh đạo tỉnh tiếp tục tái khẳng định lập trường: kiên quyết đề xuất dừng khai thác mỏ sắt Thạch Khê. Theo tỉnh, nếu triển khai dự án sẽ để lại những hệ lụy nghiêm trọng, lâu dài.
Trong khi chính quyền Hà Tĩnh liên tục kiến nghị dừng dự án, thì các doanh nghiệp ngành thép lại bày tỏ mong muốn hồi sinh mỏ Thạch Khê nhằm tránh lãng phí tài nguyên.
Theo một số tính toán, nếu khai thác hiệu quả, mỏ sắt Thạch Khê có thể mang về cho ngân sách Nhà nước từ 15 - 20 tỷ USD tiền thuế. Đây cũng có thể là nguồn cung quặng ổn định, chất lượng cao, giá rẻ cho ngành luyện kim trong nước vốn vẫn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu từ Australia, Brazil...
Tuy nhiên, Bộ KH-ĐT sau khi tổng hợp các ý kiến đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép dừng toàn bộ dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê cũng như dự án sản xuất phôi thép tại khu vực này. Lý do chính vẫn là năng lực tài chính của TIC không đảm bảo, rủi ro môi trường cao, và nguy cơ gây lãng phí đầu tư.
Tính đến tháng 11/2016, TIC đã rót vào dự án gần 1.600 tỷ đồng. Nếu tiếp tục “treo”, khoản đầu tư này có nguy cơ không thể hoàn vốn, toàn bộ máy móc thiết bị, cơ sở hạ tầng xuống cấp trầm trọng.
Hiện tại, sau gần 15 năm tạm dừng, toàn bộ khu nhà máy, công trường khai thác mỏ sắt Thạch Khê gần như bỏ hoang. Cửa đóng then cài, máy móc han gỉ, moong mỏ giờ chỉ còn lại một vũng nước sâu. Người dân địa phương không còn trông chờ gì vào những lời hứa “tạo hàng nghìn việc làm” như thuở ban đầu.
Giữa năm 2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã trực tiếp khảo sát khu vực dự án và yêu cầu phải nghiên cứu kỹ lưỡng để đưa ra quyết định cuối cùng tiếp tục hay dừng hẳn. Nhưng cho đến nay, “số phận” mỏ sắt Thạch Khê vẫn là một dấu hỏi lớn chưa có lời giải, nằm giữa những tranh luận chưa có hồi kết về phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và hiệu quả đầu tư công.
Tags:
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhận định hệ thống ngân hàng không thể mở rộng mãi, việc tăng cung tín dụng quá mức cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nếu đặt mục tiêu tăng trưởng hai con số nhưng lạm phát cao thì con số tăng trưởng đó sẽ không còn nhiều ý nghĩa.
(VNF) - Thủ tướng yêu cầu bảo đảm đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình theo quy định để tổ chức khai thác thương mại cảng hàng không quốc tế Long Thành vào đầu năm 2026.
(VNF) - Thủ tướng giao Bộ Xây dựng nghiên cứu đề xuất của CT Group về dự án đường sắt TP. HCM - Cần Thơ - Cà Mau và hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện theo quy định pháp luật.
(VNF) - Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết kỳ họp thứ 10 đã hoàn thành toàn bộ chương trình, thông qua 51 luật và 39 nghị quyết quan trọng, tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển tiếp theo.
(VNF) - 174 cán bộ diện Trung ương quản lý bị xử lý kỷ luật trong nhiệm kỳ vừa qua, trong đó xử lý hình sự 66 cán bộ, kể cả đương chức và nghỉ hưu.
(VNF) - Từ 1/7/2026, 38 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện sẽ không cần xin giấy phép, được chuyển sang hậu kiểm, nhằm thúc đẩy tự do kinh doanh.
(VNF) - Ở những bản làng miền Tây Nghệ An, việc nâng cao dân trí không chỉ là mở mang tri thức mà còn trực tiếp tạo ra cơ hội thoát nghèo bền vững. Từ lớp học đến công tác tuyên truyền, từ đào tạo nghề đến hỗ trợ kỹ thuật, tri thức đang mở ra con đường mới cho đồng bào dân tộc thiểu số.
(VNF) - Quốc hội đã thông qua Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm tạo điều kiện cho Hà Nội triển khai các dự án lớn, mang tính cấp bách và chiến lược.
(VNF) - Quốc hội đã thông qua nghị quyết tạo điều kiện để tư nhân đầu tư điện hạt nhân mô đun nhỏ, đồng thời bổ sung nhiều cơ chế thuận lợi thúc đẩy điện gió ngoài khơi và các dự án năng lượng giai đoạn 2026-2030.
(VNF) - Ông Thái Văn Thành, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An, được bầu giữ chức vụ Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An nhiệm kỳ 2021-2026.
(VNF) - Cán bộ phải kê khai cung cấp, bổ sung thông tin liên quan và giải trình khi có biến động về tài sản, thu nhập trong năm có giá trị từ 1 tỷ đồng trở lên để phục vụ xác minh
(VNF) - Việc cấp giấy phép xây dựng toàn trình trực tuyến (online), dự kiến tối đa 7-10 ngày, giúp giảm 30% thời gian, chi phí so với hiện nay.
(VNF) - Đèo Cả vừa đề nghị UBND Hà Nội thẩm định chủ trương đầu tư Đại lộ cảnh quan sông Hồng, đồng thời kiến nghị chọn phương án hướng tuyến ngoài đê giúp giảm khoảng 25% chi phí GPMB và hạn chế tác động đến khu dân cư hiện hữu.
(VNF) - Tổ chức bảo hiểm tiền gửi được vay đặc biệt với lãi suất 0%, không có tài sản bảo đảm từ NHNN khi số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để trả tiền bảo hiểm.
(VNF) - Các nước trên thế giới có nhiều quy định nghiêm ngặt về các quỹ từ thiện, nhằm giảm thiểu rủi ro đạo đức và tài chính từ các nguồn tiền khổng lồ này.
(VNF) - Nhà nước sẽ hỗ trợ tài chính cho phụ nữ sinh con tại các địa phương có mức sinh thấp và ưu tiên các gia đình sinh đủ 2 con trong việc tiếp cận nhà ở xã hội.
(VNF) - Quốc hội thông qua Luật Thuế TNCN sửa đổi, nâng mức miễn thuế lên 500 triệu đồng/năm và áp thuế 0,1% với mỗi lần bán vàng miếng, cùng các điều chỉnh về biểu thuế, giảm trừ gia cảnh và cách tính thuế cho hộ kinh doanh từ năm 2026.
(VNF) - Theo cơ quan cảnh sát điều tra, thống kê doanh thu của Công ty TNHH Thương mại vàng bạc Kim Chung trong 5 năm (2020-2025) lên tới 5.000 tỷ đồng, nhưng mỗi tháng chỉ nộp thuế cho nhà nước xấp xỉ 10 triệu đồng.
(VNF) - Quy mô nền kinh tế của Hải Phòng đứng thứ 3 toàn quốc, ước đạt xấp xỉ 30 tỷ USD, chỉ dứng sau Hà Nội (khoảng 63 tỷ USD), TP. HCM (khoảng 118 tỷ USD), và cao gấp đôi tỉnh Quảng Ninh (14,69 tỷ USD).
(VNF) - Việt Nam đang bước vào giai đoạn “chạy nước rút” để hoàn thành mục tiêu phát triển hạ tầng giao thông quan trọng trong năm 2025. Theo Bộ Xây dựng, dự kiến đến hết năm nay, cả nước sẽ đưa vào khai thác 3.803km đường cao tốc, gồm 3.345km tuyến chính và 458km đường dẫn.
(VNF) - Thu ngân sách nhà nước của TP. HCM ước đạt khoảng 746.438 tỷ đồng. Con số này bằng 109,6% so với cùng kỳ năm ngoái; đạt 111,4% dự toán Trung ương giao
(VNF) - Báo cáo thẩm tra nêu rõ một số cán bộ, công chức vẫn để xảy ra vi phạm nghiêm trọng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp “núp bóng” thực hiện hành vi trục lợi.
(VNF) - Năm 2025 có 40 người đứng đầu và cấp phó người đứng đầu bị xử lý kỷ luật do thiếu trách nhiệm để xảy ra hành vi tham nhũng, trong đó có 18 người bị cách chức, theo báo cáo của Chính phủ.
Khi dòng tiền đóng góp ngày càng lớn, minh bạch tài chính không còn là lựa chọn mà trở thành nghĩa vụ bắt buộc của mọi cá nhân và tổ chức vận hành quỹ, dự án từ thiện.
(VNF) - Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều cơ hội song hành thách thức, từ xung đột địa chính trị, rủi ro an ninh phi truyền thống đến những điểm nghẽn nội tại kéo dài hơn một thập kỷ. Mục tiêu tăng trưởng hai con số chỉ khả thi khi nền kinh tế thực sự đổi mới tư duy, chuyển sang mô hình tăng trưởng bền vững hơn và dám tạo ra những cách làm đột phá.
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhận định hệ thống ngân hàng không thể mở rộng mãi, việc tăng cung tín dụng quá mức cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nếu đặt mục tiêu tăng trưởng hai con số nhưng lạm phát cao thì con số tăng trưởng đó sẽ không còn nhiều ý nghĩa.
(VNF) - Dự án cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng có tổng mức đầu tư lên đến 11.029 tỷ đồng dự kiến sẽ chính thức thông tuyến vào ngày 19/12.
