Tài chính xanh là 'ngôn ngữ mới', DN phải học để giao tiếp với thế giới

Tại diễn đàn ESG 2024: “ESG – Từ ý tưởng tới hành động”, nhiều chuyên gia đến từ các hiệp hội, các doanh nghiệp và định chế tài chính đã chia sẻ về tài chính xanh – một trong những chủ điểm được quan tâm nhiều nhất trong các năm gần đây.

Nhận định về thị trường tài chính xanh tại Việt Nam, ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) đánh giá nhu cầu về tài chính xanh là rất lớn.

Theo ông, tài chính xanh được chia thành 3 cấu phần: tín dụng ngân hàng, trái phiếu và cổ phiếu. Số liệu thống kê của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, tính đến hết năm 2023, tổng dư nợ tín dụng xanh tại Việt Nam đạt gần 600.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 5,5% tổng dư nợ tín dụng toàn thị trường. Tổng dư nợ cho vay mà ngân hàng yêu cầu khách hàng là doanh nghiệp phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường chiếm khoảng 21% tổng dư nợ.

Về trái phiếu xanh, các doanh nghiệp, định chế tài chính ở Việt Nam đang thực hiện phát hành trái phiếu xanh theo 2 tiêu chuẩn chính là CBI (Climate Bonds Initiative) và ICMA (nguyên tắc trái phiếu xanh của Hiệp hội Thị trường vốn quốc tế).

Theo thống kê của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), tính đến hết năm 2023, Việt Nam có 19 trái phiếu xanh được phát hành hầu hết theo 1 trong 2 tiêu chuẩn trên, bao gồm 1 nhóm được phát hành ra thị trường quốc tế bằng USD, 1 nhóm được phát hành trong nước bằng VND.

Tổng quy mô cho nhóm trái phiếu xanh phát hành trong nước bằng VND là 4.000 tỷ đồng, nếu tính cả nhóm phát hành ra trường quốc tế bằng USD, tổng quy mô lên tới 1,3 tỷ USD. Trong đó, ông Đỗ Ngọc Quỳnh cho biết hầu hết trái phiếu xanh đều được bán cho nhà đầu tư nước ngoài. Sự quan tâm của nhà đầu tư trong nước với trái phiếu xanh được đánh giá còn hạn chế.

“Tài chính xanh hiện là xu hướng phát triển mạnh mẽ trên thế giới, giống như 1 ngôn ngữ mới. Nếu chúng ta không nói ngôn ngữ này sẽ không thể giao tiếp. Đây là chuẩn mực gần như ngày càng bắt buộc trên thế giới”, ông Đỗ Ngọc Quỳnh cho biết.

Theo ông, một số quốc gia đã đưa tài chính xanh thành chính sách bắt buộc như tại châu Âu, doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn tài chính xanh mới có thể hoạt động hoặc hưởng chế độ ưu đãi thuế, phí, nếu không có thể phải chịu thuế cao, chịu phạt hoặc thậm chí không được hoạt động.

“Chúng ta đã có kinh nghiệm xương máu hồi đầu năm 2023, khi mà các doanh nghiệp dệt may Việt Nam bất ngờ không có đơn hàng. Sau khi tìm hiểu, nguyên nhân do các doanh nghiệp này chưa kịp chuyển đổi xanh, trong khi các doanh nghiệp của các quốc gia lân cận đều đã chuyển đổi”, ông Quỳnh cho biết.

Theo đó, xu hướng chuyển đổi này đang diễn ra mạnh mẽ ở các quốc gia phát triển. Quy mô thị trường xanh được ông Đỗ Ngọc Quỳnh đánh giá là rất lớn. Theo dự báo, nhu cầu nhu cầu tài chính xanh trên thế giới đến năm 2050 có thể lên đến 70.000 tỷ USD. Tại Việt Nam, đến năm 2030, nhu cầu vốn cho phát triển năng lượng xanh là 130 tỷ USD, do đó nhu cầu về tài chính xanh sẽ là rất lớn.

Dù nhu cầu về tài chính cũng như quy mô thị trường này dự kiến đạt giá trị rất lớn, tuy nhiên các chuyên gia cho biết Việt Nam đang thiếu một bộ tiêu chuẩn xanh để định nghĩa, đánh giá và xác định các dự án, lĩnh vực xanh.

Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Việt Nam đã có Luật Bảo vệ môi trường, có chiến lược phát triển bền vững, chiến lược phát triển ngân hàng xanh, có các chuẩn mực về trái phiếu xanh nhưng lại thiếu điều quan trọng nhất là tiêu chuẩn xanh.

“Đây là vướng mắc chính ở Việt Nam. Nếu không định nghĩa được về “xanh” thì không thể có chính sách đối với các dự án xanh được”, ông Quỳnh cho hay.

Ông Nguyễn Bá Sơn – Phó Giám đốc Ban Nguồn vốn và Kinh doanh tiền tệ Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cho biết một nhà băng lớn như BIDV trong quá trình chuyển đổi xanh vẫn gặp những khó khăn về pháp lý và cơ chế.

Theo ông, việc thiếu bộ tiêu chuẩn xanh làm ngân hàng gặp khó khăn trong quá trình xác định dự án xanh một cách chính thống, khách hàng là doanh nghiệp cũng chưa có cơ chế để hưởng ưu đãi từ Chính phủ.

Ông Sơn cho rằng Chính phủ phải có động thái mạnh mẽ hơn trong việc ban hành những tiêu chuẩn rõ ràng về “xanh”. Đại diện BIDV cho biết chi phí để phát hành trái phiếu xanh còn cao hơn so với trái phiếu thường. Nhà đầu tư khi mua trái phiếu xanh cũng không có lợi ích về kinh tế, không có cơ chế giảm thuế, phí. Ông kỳ vọng sẽ có những sự hỗ trợ tốt hơn như chính sách ở một số quốc gia lân cận như Singapore.