Trung Quốc hiện là quốc gia chiếm ưu thế trên thế giới về nam châm đất hiếm, thành phần quan trọng trong việc sản xuất các sản phẩm điện tử, turbine điện gió, vũ khí, điện thoại di động… Điều này đã khiến Bắc Kinh trở thành một nhân tố trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tuy nhiên, với các mỏ đất hiếm chưa được khai thác cùng với ngành công nghiệp chế biến đang phát triển, Việt Nam hiện được định vị như một đối thủ đáng gờm đối với uy thế của Trung Quốc trong ngành sản xuất chiến lược này.
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), Việt Nam đang có trữ lượng đất hiếm ước tính khoảng 22 triệu tấn, nhiều thứ hai thế giới và chỉ đứng sau Trung Quốc. Sản lượng đất hiếm của Việt Nam đã tăng từ 400 tấn trong năm 2021 lên 4.300 tấn vào năm 2022.
Reuters thì nhận định Việt Nam là quốc gia duy nhất, ngoài Trung Quốc, có thể tự hào về chuỗi cung ứng nam châm hoàn chỉnh, sẵn sàng cung cấp một giải pháp thay thế đa dạng và an toàn hơn cho sự phụ thuộc hiện tại vào Trung Quốc.
Giới chức Mỹ đang ngày càng thể hiện sự quan tâm tới tiềm năng đất hiếm của Việt Nam. Hàn Quốc hồi tháng 6 vừa qua cũng vừa ký một thỏa thuận quan trọng với Việt Nam để thúc đẩy việc khai thác đất hiếm nhằm tăng cường chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng cho các doanh nghiệp Hàn Quốc.
Các nhà sản xuất nam châm cũng bị thu hút tới Việt Nam vì chi phí lao động thấp và khả năng tiếp cận nhiều hiệp định thương mại tự do.
Hãng tin Reuters dẫn lời những người trong ngành cho hay các nhà sản xuất này muốn tiến gần hơn đến các khách hàng có trụ sở tại Việt Nam, chẳng hạn như các nhà sản xuất ô tô và các công ty điện tử, vốn đang ngày càng cảnh giác với việc phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung từ Trung Quốc trong bối cảnh mối quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh đang trở nên tệ hơn.
Khi các ngành công nghiệp toàn cầu vật lộn với sự phức tạp của các hạn chế thương mại và tìm cách bảo đảm chuỗi cung ứng, tiềm năng của Việt Nam trong việc định hình lại bối cảnh địa chính trị trong lĩnh vực nam châm đất hiếm ngày càng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.
Sự hấp dẫn của ngành công nghiệp đất hiếm của Việt Nam được phản ánh rõ qua những động thái từ các nhà đầu tư lớn trên thế giới.
Các công ty Hàn Quốc và Trung Quốc, bao gồm cả những hãng sản xuất cho Apple, đang mở các nhà máy tại Việt Nam để tận dụng nguồn đất hiếm tại quốc gia Đông Nam Á này giữa bối cảnh căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung làm ảnh hưởng đến nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc, theo Reuters.
Hãng tin Reuters mới đây dẫn các nguồn thạo tin và các tài liệu liên quan cho biết tập đoàn Star Group Industrial (SGI) của Hàn Quốc và Baotou INST Magnetic) của Trung Quốc cùng các công ty khác trong lĩnh vực điện tử và ô tô đang dần dịch chuyển dây chuyền sản xuất của họ ra khỏi Trung Quốc theo yêu cầu của khách hàng giữa bối cảnh các lệnh cấm vận thương mại đang gia tăng.
SGI, nhà cung cấp nam châm cho công ty xe điện VinFast của Việt Nam và Hyundai Motor của Hàn Quốc, nói với Reuters rằng đã đầu tư 80 triệu USD vào nhà máy mới tại Việt Nam và sẽ bắt đầu sản xuất vào năm 2024.
SGI đang đặt mục tiêu đạt sản lượng 5,000 tấn nam châm neodymium (NdFeB)/năm vào năm 2025 thông qua dự án khai thác tại Việt Nam, đủ để sản xuất 2 triệu xe hơi điện.
Nhà máy của SGI hoạt động hết công suất sẽ tạo ra được gần 3% sản lượng toàn cầu năm 2022, theo ước tính của Project Blue, một công ty tư vấn về vật liệu hiếm. Con số này tương đương với gần một nửa sản lượng nam châm neodymium mà Mỹ nhập khẩu năm ngoái, theo số liệu thương mại của Mỹ.
Công ty này cho hay nguồn cung đất hiếm của họ phần lớn từ Trung Quốc nhưng họ đang tìm kiếm các nguồn thay thế ở Việt Nam và Australia cũng như đang có kế hoạch phát triển một cơ sở chế biến tại Việt Nam.
“Chính sách của Trung Quốc về kiểm soát nguyên liệu thô và công nghệ liên quan đến đất hiếm đang được tăng cường, dẫn đến sự không chắc chắn về nguồn cung”, theo đại diện của SGI.
Công ty Baotou INST Magnetic của Trung Quốc cũng dự kiến bắt đầu hoạt động vào đầu tháng tới tại một nhà máy mà họ thuê ở phía bắc Việt Nam sau khi được địa phương chấp thuận vào tháng 6, Reuters dẫn hai nguồn tin cho hay.
Nguồn tin giấu tên của Reuters cho biết khoản đầu tư ban đầu của INST được giới hạn ở con số vài triệu USD và giai đoạn thứ 2 có thể sẽ đầu tư nhiều hơn cho việc xây dựng nhà máy riêng.
Đây là công ty nam châm lớn chuyên về thiết kế mạch, được thêm vào danh sách nhà cung ứng của Apple vào 2021. Việc công ty này mở rộng sang Việt Nam là do yêu cầu từ các khách hàng về việc đa dạng hóa nguồn cung thay vì chỉ Trung Quốc, trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng.
Luxshare và Foxco, những nhà cung cấp chính của Apple, cũng đang có mặt tại Việt Nam để sản xuất các sản phẩm có nam châm
Trong số các nhà máy sản xuất nam châm ở Việt Nam, Shin-Etsu Chemical của Nhật Bản đã mở rộng sản xuất của họ trong năm nay. Trước đó, công ty này đã tăng gấp đôi công suất hàng năm lên 2.200 tấn vào năm 2017, theo tuyên bố của công ty và thông tin chi tiết trên trang web tư vấn của Obayashi được Reuters dẫn lại.
Hồi tháng 4 vừa qua, Strategic Materials của Australia cũng đã ký một thỏa thuận với một công ty lọc dầu của Việt Nam, trong đó cam kết cung cấp đất hiếm để xuất khẩu sang Hàn Quốc, theo Reuters.
Một nhà tư vấn tại Việt Nam cho hay Việt Nam là nước duy nhất ngoài Trung Quốc có mọi giai đoạn của chuỗi cung ứng nam châm, từ khai thác đất hiếm tới sản xuất hạ nguồn.
Dù vậy, theo dữ liệu từ Adamas Intelligence, công ty nghiên cứu và cố vấn nam châm đất hiếm, Việt Nam hiện chỉ chiếm 1% sản lượng nam châm toàn cầu. Con số này của Trung Quốc là 92%.
Theo các chuyên gia, đất hiếm tạo sức hấp dẫn trong thu hút đầu tư nước ngoài cho Việt Nam. Điều cần làm bây giờ là phát triển ngành công nghiệp, khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản đất hiếm một cách đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
Xem thêm >> Giá khí đốt châu Âu giảm sâu, bằng 1/10 so với cùng kỳ năm 2022
