Tương lai đường sắt thế giới: Nhanh - sạch - xanh

Thay thế các chuyến bay chặng ngắn

Theo một nghiên cứu quan trọng do tập đoàn Hitachi Rail của Nhật Bản ủy quyền, khoảng 64% người dân trên toàn thế giới ủng hộ việc cấm đi lại bằng đường hàng không ở những nơi có phương tiện thay thế là đường sắt cao tốc.

Cuộc khảo sát do SavantaComres (công ty tư vấn nghiên cứu thị trường có trụ sở tại London, Anh) thực hiện đã thu thập dữ liệu từ 12.000 người ở 12 thành phố khác nhau trên khắp thế giới, bao gồm Berlin (Đức), Copenhagen (Đan Mạch), Dubai (UAE), London (Anh), Milan (Ý), Paris (Pháp), Singapore, Sydney (Úc), Toronto (Canada), Warsaw (Ba Lan), San Francisco và Washington DC (Mỹ).

Nghiên cứu này cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách, nhà điều hành và nhà quy hoạch giao thông những hiểu biết sâu sắc về động lực thúc đẩy quyết định chọn phương tiện di chuyển của một người trong và giữa các thành phố.

Trên toàn cầu, lựa chọn mặc định của mọi người đối với việc đi lại đường dài (2,5 giờ trở lên) bao gồm 46% chọn lái xe, 34% đi tàu và 16% đi máy bay. Tuy nhiên, thói quen đi lại của họ được nhận định là sẽ thay đổi trong 5 năm tới.

Trên toàn cầu, 35% số người được khảo sát mong đợi sẽ đi tàu nhiều hơn trong khi 6% tin rằng họ sẽ đi máy bay nhiều hơn và 17% chọn đi ô tô. Bày tỏ quan điểm về việc tài trợ cho nhiều chuyến du lịch xanh hơn, 56% ủng hộ việc tăng thuế hàng không để tài trợ cho đường sắt cao tốc mới, chỉ khoảng 1/3 phản đối ý tưởng này.

Trong số những người có lựa chọn phương thức di chuyển đường dài mặc định là ô tô hoặc máy bay, 63% sẽ chuyển sang đi tàu nếu thời gian di chuyển nhanh hơn 1 giờ và 75% quyết định sẽ chuyển sang đi tàu nếu giá thành rẻ hơn.

Mặc dù các yếu tố bền vững có thể không thúc đẩy cách mọi người chọn phương tiện đi lại (chỉ là một yếu tố quan trọng đối với 14% người tham gia khảo sát), nhưng có tới 64% người cho biết họ sẽ ủng hộ việc cấm các chuyến bay chặng ngắn khi có các phương án thay thế bằng đường sắt cao tốc.

Với việc các chính phủ ngày càng thúc đẩy triển khai các chính sách để khuyến khích du lịch xanh, điều đáng chú ý là những người tham gia khảo sát ở Pháp, nơi một chính sách tương tự đã được ban hành vào năm ngoái, là những người ủng hộ đề xuất này nhiều nhất (75%) trong số các nơi trên toàn cầu.

Khi thế giới chuẩn bị kỷ niệm 200 năm chuyến tàu hỏa chở khách đầu tiên lăn bánh tại Anh (1825-2025), việc tàu hỏa mang lại khả năng di chuyển bền vững trở nên quan trọng hơn bao giờ hết trong một thế giới đang phải đối mặt với những thách thức về biến đổi khí hậu, đô thị hóa ngày càng tăng và gia tăng dân số.

Theo báo cáo năm 2019 của công ty tư vấn kỹ thuật Arup, dân số toàn cầu dự kiến sẽ đạt khoảng 9,5 tỷ người vào năm 2050, và khoảng 75% trong số đó sẽ sống ở các thành phố.

Công ty ước tính rằng dân số đô thị toàn cầu đang tăng trưởng với tốc độ hai người mỗi giây, tạo ra 172.800 cư dân thành phố mới mỗi ngày. Trong khi dân số giảm ở một số khu vực trên thế giới, chẳng hạn như một số vùng của châu Âu và Nhật Bản, thì ước tính 90% mức tăng trưởng dân số dự kiến sẽ diễn ra ở các thành phố và siêu đô thị của các nước đang phát triển.

Để duy trì sự phát triển nhanh chóng của các thành phố, khu vực và siêu đô thị, hệ thống giao thông công cộng hiệu quả không chỉ là điều mong muốn mà còn là điều bắt buộc. Và phương tiện giao thông đường sắt (tàu hỏa, xe điện và tàu điện ngầm) được kỳ vọng sẽ đảm nhiệm phần lớn trọng trách này.

Cuộc chạy đua xây đường sắt cao tốc

Đường sắt cao tốc đang phát triển trên toàn thế giới với nhiều dự án mới hiện đang trong giai đoạn xây dựng và lập kế hoạch. Trong khi loại hình vận tải đường sắt đường dài này thành công nhất ở châu Âu và châu Á, nó cũng đang đạt được nhiều thành tựu ở Trung Đông và châu Mỹ.

Pháp đã khai thác tuyến tàu Train à Grand Vitesse (TGV) giữa Paris và Lyon kể từ năm 1981. Giống như Nhật Bản, Pháp đã xuất khẩu thành công công nghệ này sang các nước khác, bao gồm mạng lưới đường sắt cao tốc dài nhất châu Âu tại Tây Ban Nha, cũng như Bỉ, Hàn Quốc, Vương quốc Anh và tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên của châu Phi tại Maroc.

Mạng lưới TGV của Pháp đã vô cùng thành công, giúp rút ngắn thời gian di chuyển trên những quãng đường dài giữa các thành phố lớn của đất nước, giúp việc di chuyển tốc độ cao trở nên dễ dàng với giá cả phải chăng.

Ngoài việc kết nối các thành phố trong nước, TGV còn mở rộng mạng lưới ra quốc tế. Các tuyến tàu TGV chạy đến các nước lân cận như Bỉ, Đức, Thụy Sĩ, Ý, và Tây Ban Nha, giúp tăng cường giao thương và du lịch giữa Pháp và các nước châu Âu khác.

Ý, Đức, Hà Lan, Đài Loan, Thổ Nhĩ Kỳ và Arab Saudi hiện đều khai thác các tuyến tàu chuyên dụng nối liền các thành phố lớn của họ, cạnh tranh trực tiếp với các hãng hàng không trên các tuyến nội địa và quốc tế.

Ở Anh, tàu cao tốc Eurostar chạy từ London đến Paris, Brussels và Amsterdam, nhưng "High Speed 2", tuyến thứ hai chạy về phía bắc từ London, đã vướng tranh cãi. Hiện tại, phương tiện tương đương gần nhất với tàu cao tốc dành cho hành khách Anh là “Intercity Express Trains” mới do Hitachi chế tạo, sử dụng công nghệ từ người anh em Nhật Bản, mặc dù chúng chỉ chạy với tốc độ tối đa 201km/h.

Mỹ hiện là quốc gia duy nhất ở châu Mỹ có tàu hỏa tốc độ cao có thể di chuyển với tốc độ hơn 200km/h. Các chuyến tàu trên Hành lang Đông Bắc nối Washington DC và Boston hiện đang di chuyển với tốc độ hoạt động tối đa là 241km/h, đôi khi được phân loại là đường sắt tốc độ cao.

Các đoàn tàu mới cho tuyến đường Acela Express dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm nay và sẽ mang đến cho Mỹ đường sắt tốc độ cao thực sự bằng cách di chuyển với tốc độ trên 250km/h một chút. Con số này vẫn còn kém xa so với những đoàn tàu nhanh nhất thế giới đang hoạt động ở các quốc gia như Trung Quốc, Pháp, Đức và Nhật Bản, có thể đạt tốc độ khoảng 320km/h hoặc thậm chí là 460km/h.

Mexico cũng đang có kế hoạch xây dựng một tuyến đường sắt cao tốc với tốc độ lên tới 300km/h và chiều dài 210km từ Thành phố Mexico đến tiểu bang Querétaro.

Trong khi đó, một cơn sốt xây dựng đang diễn ra ở châu Á và khu vực MENA (Trung Đông - Bắc Phi), nơi các tuyến đường sắt cao tốc sẽ sớm xuất hiện. Các dự án đang được xây dựng ở Iraq, nơi cũng đặt mục tiêu đạt tốc độ 300km/h trên một tuyến đường dài 1.200km.

Iran đang xây dựng một tuyến đường sắt cao tốc dự kiến đạt tốc độ 250km/h giữa Tehran và Esfahan, trong khi Ấn Độ đang đặt mục tiêu đạt tốc độ 220km/h trên một tuyến có chiều dài tương tự nối Mumbai và Ahmedabad.

Trong khi châu Á đã có một số quốc gia có đường sắt cao tốc, quốc gia mới nhất mở tuyến là Indonesia. Tuyến đường sắt ngắn 142km nối Jakarta và Bandung với tốc độ lên tới 300 km/h. Thái Lan sẽ sớm triển khai một dự án khác, nối Bangkok với các thành phố và sân bay lân cận. Tốc độ hoạt động tối đa sẽ chậm hơn một chút là 250km/h.