Từ hỗ trợ vốn tới nắm quyền điều hành
Sau lễ công bố hợp tác chiến lược của Công ty Cổ phần Hoàng Anh Gia Lai (HAGL, HoSE: HAG) và Công ty Cổ phần Ô tô Trường Hải (Thaco) vào ngày 8/8/2018, ông Trần Bá Dương, Chủ tịch HĐQT Thaco được công bố chịu trách nhiệm chính trong việc tái cấu trúc toàn diện Công ty cổ phần Nông nghiệp quốc tế Hoàng Anh Gia Lai (HAGL Agrico, HoSE: HNG), bao gồm cơ cấu nợ và thu xếp vốn để thực hiện chiến lược phát triển bền vững.
Ở thời điểm đó, Thaco đã bỏ ra gần 8.000 tỷ đồng để sở hữu 35% vốn HNG và 51% vốn HAGL Land. Tuy nhiên, Thaco cho biết đây mới chỉ là tiền mua cổ phần để nắm giữ quyền sở hữu. Để HNG phát triển và có lợi nhuận, Thaco dự kiến phải bỏ ra thêm 12.000 tỷ đồng vào HNG để cơ cấu lại các khoản nợ vay đến hạn và đầu tư vào hoạt động kinh doanh, tổng cộng số tiền dự kiến rót vào HNG là 20.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, sau hơn 2 năm kể từ khi ký kết hợp tác chiến lược, tỷ phú Trần Bá Dương đã tiết lộ tổng số tiền mà Thaco rót vào HNG đã tăng gấp đôi, lên đến 40.000 tỷ đồng, thông qua nhiều hình thức như cho HNG vay, nhận chuyển nhượng các công ty con.
Cụ thể, trong giai đoạn tái cấu trúc từ cuối năm 2018-2020, nhóm Thaco đã cho HNG vay gần 6.000 tỷ đồng; nhận chuyển nhượng 7 công ty con với hơn 45.000ha đất từ HNG. Nhận một lượng lớn vốn từ Thaco nhưng tình hình của HNG không có nhiều khởi sắc. Điểm sáng hiếm hoi là HNG ghi nhận lợi nhuận dương hơn 20 tỷ đồng trong năm 2020 sau 2 năm thua lỗ. Tuy nhiên, mức lợi nhuận này quá khiêm tốn, không thể bù đắp cho khoản lỗ luỹ kế 2.300 tỷ đồng cùng với số nợ phải trả ghi nhận gần 16.000 tỷ đồng tính tới cuối năm 2020.
Trước tình hình này, đầu năm 2021, HNG lên kế hoạch phát hành riêng lẻ cổ phiếu cho nhóm Thaco để hoán đổi nợ và bổ sung nguồn tiền. Đồng thời, nhóm cổ đông này cũng chính thức nắm quyền điều hành HNG khi ông Trần Bá Dương trở thành Chủ tịch HĐQT HNG thay cho ông Đoàn Nguyên Đức.
Tuy nhiên, kế hoạch phát hành riêng lẻ cổ phiếu cho Thaco bất ngờ bị dừng thực hiện vào giữa năm 2021. Dù vậy, tỷ phú Trần Bá Dương vẫn đang là người chèo lái HNG trên thương trường. Nhóm Thaco bao gồm Công ty Cổ phần Ô tô Trường Hải, Công ty TNHH Thương mại và sản xuất Trân Oanh và ông Trần Bá Dương vẫn là cổ đông lớn nhất của HNG, nắm giữ tổng cộng 37,17% vốn; Công ty Cổ phần Hoàng Anh Gia Lai (HAGL, HoSE: HAG) nắm giữ 9,44% vốn.
Chấp nhận thua lỗ và huỷ niêm yết
Trong giai đoạn 2021-2023, dưới sự điều hành của ông Trần Bá Dương, HNG đã lên nhiều kế hoạch để cải thiện tình hình kinh doanh như cải tạo, nâng cấp, xây dựng các hạng mục cấp bách để phục vụ sản xuất kinh doanh, chuyển đổi các vườn cây ăn trái, cao su không hiệu quả sang trồng chuối, dứa và chăn bò, sản xuất phân hữu cơ,…
Để tối ưu hoá chi phí, HNG đã tiến hành giải thể các chi nhánh, công ty con hoạt động không hiệu quả như Công ty TNHH MTV Kinh doanh Xuất nhập khẩu Hoàng Anh Gia Lai, chi nhánh chế biến hoa quả của HNG tại tỉnh Gia Lai.
Dù vậy, tình hình kinh doanh của HNG vẫn không mấy khởi sắc khi mà HNG đã có 10 quý liên tiếp kinh doanh thua lỗ (từ quý II/2021 tới quý III/2023) kể từ khi chính thức về tay tỷ phú Trần Bá Dương vào năm 2021. Khoản lỗ luỹ kế của HNG phình to từ mức hơn 2.306 tỷ đồng (đầu năm 2021) lên gần 7.450 tỷ đồng (cuối tháng 9/2023), tương đương gấp 3,2 lần.
Trong 2 năm liên tiếp 2022-2023, HNG đều lên kế hoạch lỗ trước thuế từ 2.300 – 2.700 tỷ đồng. Riêng năm 2022, HNG thực tế đã lỗ trước thuế hơn 3.465 tỷ đồng. Tại ĐHCĐ thường niên năm 2023 của HNG, tỷ phú Trần Bá Dương cho biết: “Tính tới tính lui không có cách nào khác ngoài việc phải lỗ”. Theo ông, HNG chấp nhận kinh doanh thua lỗ trong năm 2023, chấp nhận huỷ niêm yết để trở nên mạnh mẽ hơn.
Luỹ kế 9 tháng năm 2023, doanh thu thuần của HNG đạt hơn 438 tỷ đồng, giảm 20,7% so với cùng kỳ. Công ty lỗ trước thuế hơn 460 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ lỗ hơn 1.112 tỷ đồng. Với kết quả này, dù thực tế thua lỗ ít hơn so với dự kiến, nhưng doanh thu cũng không đạt như kỳ vọng khi hoàn thành chưa được phân nửa kế hoạch.
Nếu tiếp tục thua lỗ trong năm 2023, khả năng cao cổ phiếu HNG sẽ rơi vào diện huỷ niêm yết bắt buộc do công ty có 3 năm liên tiếp thua lỗ trên báo cáo tài chính. Được biết, cổ phiếu HNG liên tục duy trì trong diện cảnh báo kể từ ngày 7/9/2020. Đến ngày 12/4/2023, cổ phiếu HNG bị chuyển sang diện kiểm soát.
Cổ phiếu tăng 50% trong 2 tháng
Dù án huỷ niêm yết luôn cận kề, cổ phiếu HNG trên thị trường chứng khoán lại có những diễn biến bất ngờ khi đã leo dốc không ngừng trong 2 tháng qua.
Cuối tháng 10, cổ phiếu HNG đóng cửa ở mức giá 3.350 đồng/cổ phiếu. Tuy nhiên, trong tháng 11, HNG lập kỷ lục khi có chuỗi tăng giá lên tới 9 ngày liên tiếp (từ ngày 8/11-23/11), giá cổ phiếu tăng từ 3.610 đồng lên 3.860 đồng/cổ phiếu.
Đặc biệt, trong 4 phiên gần đây nhất, với 3 phiên tăng trần, HNG trong 4 ngày đã tăng thêm 20%, từ mức giá 4.000 đồng/cổ phiếu (đóng cửa phiên 26/12/2023) lên mức giá 5.020 đồng/cổ phiếu (đóng cửa phiên 2/1/2024). Kể từ cuối tháng 10 tới nay, cổ phiếu HNG đã tăng gần 50%. Thậm chí trong phiên giao dịch sáng 3/1/2024, cổ phiếu HNG tiếp tục tăng kịch trần.
Diễn biến này của cổ phiếu HNG diễn ra sau khi tỷ phú Trần Bá Dương và Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone có cuộc gặp gỡ vào giữa tháng 10/2023. Được biết, ông Trần Bá Dương đã đề xuất các kiến nghị với Chính phủ Lào nhằm triển khai khả thi dự án đầu tư "sản xuất trồng trọt cây ăn trái kết hợp chăn nuôi bò trên quy mô lớn".
Sau cuộc gặp gỡ, HNG đã thông báo về việc thành lập một công ty con tại Lào với vốn điều lệ gần 10.000 tỷ đồng (400 triệu USD). HNG cho biết, việc thành lập Công ty TNHH Đầu tư và Sản xuất Kinh doanh Nông nghiệp Nam Lào được tiến hành theo chủ trương nhận sáp nhập Công ty TNHH Phát triển nông nghiệp Hoàng Anh Attapeu và Công ty TNHH Công nghiệp và Nông nghiệp Cao su Hoàng Anh Quang Minh để thực hiện dự án đầu tư tại Lào. Theo báo cáo thường niên năm 2022, hai công ty này lần lượt có vốn điều lệ là 85 triệu USD và 40 triệu USD, tổng vốn điều lệ là 125 triệu USD.
Như vậy, bên cạnh việc sáp nhập 2 công ty con, nhiều khả năng HNG đã rót thêm vốn vào Công ty Nông nghiệp Nam Lào. Đây có thể là động thái tái cấu trúc tiếp theo của HNG để tiến tới có lãi vào năm 2024 như mong đợi của ban lãnh đạo.
