Vỡ mộng giàu nhanh, nhà đầu tư cá nhân tìm lối đi mới

“Sân chơi” khó với nhà đầu tư nhỏ lẻ

Thị trường chứng khoán từ lâu đã được xem là sân chơi hấp dẫn nhờ tiềm năng sinh lời cao và dễ tiếp cận. Tính đến cuối tháng 10/2024, số lượng tài khoản chứng khoán đã vượt mốc 9 triệu, hoàn thành mục tiêu mà Chính phủ đặt ra trước thời hạn. Trong đó, tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân chiếm hơn 90%. Con số này phản ánh sức hút mạnh mẽ của thị trường đối với nhiều người.

Tiềm năng sinh lời của thị trường chứng khoán là rất lớn, tuy nhiên không phải nhà đầu tư nào cũng đạt được thành công. Ngược lại, không ít người đã lâm vào cảnh thua lỗ vì những quyết định chưa phù hợp.

Trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính, bà Lương Thị Mỹ Hạnh, Giám đốc Quản lý tài sản, Khối trong nước của Dragon Capital Việt Nam cho biết một trong những khó khăn lớn nhất đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ là xác định cơ hội đầu tư tốt giữa biển thông tin đa dạng và đa chiều. Nhà đầu tư cá nhân hiện nay được tiếp cận với nhiều cơ hội và sản phẩm từ thị trường chứng khoán, đặc biệt trong thời đại số với rất nhiều nguồn dữ liệu, từ báo chí, mạng xã hội, đến các diễn đàn trực tuyến.

Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng mang lại lợi ích. “Ma trận” thông tin một trong những yếu tố gây nhiễu cho định hướng của các nhà đầu tư cá nhân. Nếu thiếu cẩn trọng trong việc chọn lọc thông tin, nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định thiếu chính xác, dẫn đến kết cục không như mong đợi.

Bên cạnh đó, sự phức tạp và biến động của thị trường cũng là yếu tố thách thức đối với nhà đầu tư. Theo đó, thị trường chứng khoán luôn thay đổi, chịu tác động từ nhiều yếu tố vĩ mô và tình hình chính trị toàn cầu. Nhà đầu tư cá nhân, với nguồn lực và thời gian hạn chế, khó theo kịp và nắm bắt được những biến động này, làm giảm khả năng đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý. Thêm vào đó, việc thiếu chiến lược dài hạn, chỉ tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn và thường bị tác động bởi sự điều chỉnh của thị trường cũng làm bài toán đầu tư hiệu quả của nhà đầu tư cá nhân trở gian khó giải quyết.

Thực trạng này khiến một số nhà đầu tư rút vốn khi thị trường giảm và quay lại khi thị trường tăng, dẫn đến việc bỏ lỡ các đợt phục hồi quan trọng để tối ưu hóa lợi nhuận trong dài hạn. Cùng với đó là sự thiếu hụt các chiến lược quản trị rủi ro khi đầu tư, một yếu tố quan trọng nhưng ít được nhà đầu tư cá nhân quan tâm tới.

Theo bà Hạnh, sự hiểu biết hạn chế về tài chính là rào cản lớn với nhà đầu tư cá nhân, trong khi việc đầu tư chứng khoán đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng về phân tích tài chính và kinh tế vĩ mô. Khảo sát toàn cầu của Standard và Poor's Ratings Survices (S&P Global Finlit Survey) cho thấy rằng mức độ hiểu biết tài chính của người Việt Nam còn hạn chế, chỉ đạt tỷ lệ 24% người trưởng thành có hiểu biết tài chính, đứng thứ 118/144 quốc gia được khảo sát.

Chính vì thiếu nội lực và kiến thức chuyên sâu, nhiều nhà đầu tư cá nhân thường chịu ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông cũng như các biến động của thị trường. Sự lo lắng về việc bỏ lỡ cơ hội (FOMO) thường khiến nhà đầu tư cá nhân mắc phải sai lầm phổ biến như mua đỉnh bán đáy. Sự thiếu kỷ luật và chiến lược cụ thể làm giảm hiệu quả đầu tư trong trung và dài hạn.

Ngoài ra, việc quản lý và theo dõi danh mục đầu tư đòi hỏi nguồn lực lớn và sự tập trung cao. Trong khi đó, nhiều nhà đầu tư cá nhân không có đủ thời gian và nguồn thông tin chuyên sâu hay các công cụ phân tích/phần mềm hiện đại để theo sát diễn biến của dòng tiền.

Cách nào nâng cao hiệu quả đầu tư?

Để hoá giải những hạn chế thường gặp của nhà đầu tư cá nhân, việc nâng cao kiến thức là một trong những giải pháp ưu tiên mà các chuyên gia đề xuất. Ngoài việc tự học qua các nguồn thông tin uy tín, hiện nay có rất nhiều khóa học ngắn hạn, hội thảo do các đơn vị hàng đầu thị trường tổ chức có thể giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về chiến lược đầu tư và quản lý tài sản.

Việc đào tạo không chỉ dừng lại ở kỹ năng đầu tư cổ phiếu, mà còn mở rộng sang quản lý tài chính cá nhân, bao gồm kỹ năng đầu tư các loại tài sản, chi tiêu và vay nợ. Kiến thức tài chính vững vàng không chỉ giúp giảm thiểu các quyết định sai lầm mà còn tăng sự tự tin, giúp nhà đầu tư vững vàng trước các biến động của thị trường.

Tuy nhiên, đối với những người không có thời gian hoặc chuyên môn sâu, giải pháp đồng hành với các tổ chức chuyên nghiệp là điều cần thiết.

Theo bà Hạnh, một trong những lợi thế lớn nhất của các quỹ đầu tư là khả năng đa dạng hóa danh mục. Nhờ nguồn vốn lớn, các quỹ có thể phân tán rủi ro bằng cách đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau. Điều này giúp giảm thiểu tác động từ các biến động không lường trước của thị trường. Thêm vào đó, với đội ngũ nhân sự chuyên trách, quỹ có khả năng tiếp cận và phân tích sâu các thông tin về hoạt động doanh nghiệp, từ đó giúp đưa ra quyết định đầu tư nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Công nghệ cũng hỗ trợ đáng kể cho các công ty quản lý quỹ. Việc tích hợp dữ liệu và tối ưu hóa hiệu quả giao dịch đã được đưa vào chiến lược đầu tư của một số quỹ chuyên nghiệp. Về phía khách hàng, các công ty quản lý quỹ liên tục ứng dụng công nghệ hiện đại nhằm tạo điều kiện thuận lợi để nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận và tham gia thị trường. Nhờ đó, việc đầu tư chứng chỉ quỹ giờ đây đã trở nên đơn giản, nhanh chóng và tiện lợi hơn bao giờ hết.

Dù sở hữu nhiều lợi thế vượt trội, trên thực tế, đầu tư vào chứng chỉ quỹ cũng như đầu tư vào các loại chứng khoán khác, đều phụ thuộc vào sự biến động của thị trường và các yếu tố kinh tế. Tuy nhiên, bà Lương Thị Mỹ Hạnh cho rằng lợi nhuận từ việc đầu tư chứng chỉ quỹ nên được xét trong dài hạn. “Mặc dù tại một số thời điểm, hiệu quả đầu tư có thể không vượt trội hơn việc lựa chọn cổ phiếu đúng lúc, nhưng các quỹ mở lại nổi bật nhờ khả năng duy trì hiệu suất ổn định”, đại diện Dragon Capital chia sẻ thêm.

Theo thống kê của Vụ Quản lý các công ty Quản lý quỹ và Quỹ đầu tư chứng khoán, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, mặc dù tổng giá trị tài sản ròng các quỹ mở giảm nhẹ, chủ yếu do ảnh hưởng của các quỹ trái phiếu, số lượng nhà đầu tư đầu tư vào quỹ mở đã tăng 20%, tập trung chủ yếu ở quỹ cổ phiếu. Sau hơn 10 năm hoạt động, các quỹ mở đến nay đã thu hút hơn 300.000 nhà đầu tư, tương đương dưới 0,3% dân số. Các chuyên gia đánh giá con số này còn khá khiêm tốn so với không chỉ dân số Việt Nam mà với hơn 9 triệu tài khoản đầu tư chứng khoán, cho thấy sự kém hấp dẫn của ngành quỹ trong khi nhiều quỹ đầu tư báo cáo kết quả hoạt động rất tích cực. Điều này khá trái ngược so với xu hướng đầu tư trên thế giới, khi mà các nhà đầu tư cá nhân ở nước ngoài rất ít tham gia trực tiếp vào thị trường chứng khoán, mà chủ yếu lựa chọn các quỹ đầu tư để uỷ thác.