‘Bắt bệnh’ ngành ngân hàng qua báo cáo của Kiểm toán Nhà nước

Minh Tâm - 25/05/2018 12:21 (GMT+7)

(VNF) – Kiểm toán Nhà nước chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế trong hoạt động, điều hành của ngành ngân hàng nói chung và của các ngân hàng thương mại nói riêng, trong đó nhức nhối nhất vẫn là vấn đề nợ xấu.

VNF — Ngành ngân hàng còn nhiều tồn tại, hạn chế trong hoạt động, điều hành.

Theo Kết quả kiểm toán báo cáo tài chính của Kiểm toán Nhà nước (KTNN), các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước năm 2016 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và 9 tổ chức tài chính, ngân hàng, năm 2016, NHNN đã điều hành tương đối linh hoạt và hiệu quả chính sách tiền tệ, góp phần hoàn thành mục tiêu kinh tế vĩ mô theo kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và mục tiêu chính sách tiền tệ của NHNN: CPI tăng 4,74%; tăng trưởng tín dụng 18,25%, tổng phương tiện thanh toán tăng 17,65%; dự trữ ngoại hối tăng, tỷ giá và thị trường ngoại hối diễn biến tương đối ổn định.

Bên cạnh đó, các tổ chức tài chính, ngân hàng được kiểm toán đã cơ bản hoàn thành nhiệm vụ được giao, kinh doanh có lãi hoặc chênh lệch thu chi dương; các ngân hàng thương mại (trừ GPBank và OceanBank) có tỷ suất lợi nhuận/vốn trên 10% (xếp loại A), ổn định thanh khoản.

Song, theo KTNN, ngành ngân hàng còn một số tồn tại, khó khăn trong hoạt động, điều hành.

Thứ nhất, nhiều ngân hàng thương mại tăng trưởng tín dụng vượt mức cho phép của NHNN, bao gồm: Vietinbank, BIDV, Vietcombank, Agribank, NamABank, DongABank, VPBank, VIB, Việt Á, BaoVietBank, TPBank, VIB, LienVietPostBank, SHB, HDBank.

Đến hết năm 2016, tổng nợ xấu và tiềm ẩn trở thành nợ xấu khoảng 485.306 tỷ đồng, chiếm 8,81% tổng dư nợ; tỷ lệ nợ xấu tại 3 ngân hàng thương mại được NHNN mua lại 0 đồng rất cao.

Cụ thể, nợ xấu của GPBank là 2.800 tỷ đồng, chiếm 59,32% dư nợ; OceanBank là 14.234 tỷ đồng, chiếm 72,25% dư nợ; CB là 18.073 tỷ đồng (chưa bao gồm các tổ chức tài chính và tổ chức tín dụng), chiếm 95% dư nợ.

Cùng với đó, mặt bằng lãi suất cho vay trong năm giảm không đáng kể; quy mô dự trữ ngoại hối tính đến 31/12/2016 tương đương khoảng 11,25 tuần nhập khẩu; khả năng chi trả của Quỹ dự phòng nghiệp vụ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thấp.

Theo KTNN, quỹ dự phòng nghiệp vụ đến 31/12/2016 đạt 1,14% số tiền cần chi trả bảo hiểm.

Thứ hai, việc tái cơ cấu các ngân hàng thương mại được NHNN mua 0 đồng chậm và chưa triệt để.

KTNN đánh giá, NHNN chưa kịp thời chỉ đạo việc xây dựng, phê duyệt và giám sát triển khai Phương án cơ cấu lại GPBank theo quy định; chậm phê duyệt Đề án tái cơ cấu GPBank, OceanBank dẫn đến không thể triển khai các biện pháp nhằm giảm suy giảm tài chính của các ngân hàng được mua 0 đồng; công tác kiểm tra, giám sát đặc biệt của NHNN còn hạn chế.

Thêm vào đó, thực trạng tài chính của các ngân hàng không được cải thiện, hoạt động kinh doanh tiếp tục thua lỗ lớn.

Như trường hợp GPBank, từ thời điểm mua bắt buộc 7/7/2015 đến 31/12/2016 lỗ thêm 451 tỷ đồng, lỗ lũy kế đến 31/12/2016 là 13.448 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu 10.363 tỷ đồng.

Hay như OceanBank, lỗ thuần từ hoạt động kinh doanh trước chi phí dự phòng rủi ro năm 2016 là 1.417 tỷ đồng, gấp 2,07 lần so với năm 2015 (684 tỷ đồng), lỗ lũy kế đến 31/12/2016 là 15.894 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu 11.625 tỷ đồng.

Việc thu hồi nợ xấu cũng rất khó khăn. Đối với GPBank, năm 2016 đã thu hồi 307 tỷ đồng nợ xấu, đạt 14,99% kế hoạch; ước tính chỉ có thể thu hồi 866 tỷ đồng nợ xấu, chiếm 31,53% tổng nợ xấu.

Với OceanBank, nợ xấu khó thu hồi do không có tài sản đảm bảo, tài sản đảm bảo chưa đầy đủ tính pháp lý hoặc khách hàng không hợp tác…; tốc độ thu hồi nợ có xu hướng giảm (từ 6/5/2015, thời điểm NHNN mua lại đến 31/12/2015 thu hồi 2.061 tỷ đồng, năm 2016 là 1.964 tỷ đồng, 9 tháng đầu năm 2017 là 757 tỷ đồng).

Thứ ba, một số ngân hàng thương mại chưa xử lý dứt điểm các khoản công nợ tồn đọng từ nhiều năm.

Cụ thể, GPBank có 3.420 tỷ đồng nợ tồn đọng phát sinh trước năm 2012, trong đó 2.982 tỷ đồng liên quan đến nguyên chủ tịch, phó chủ tịch HĐQT Tạ Bá Long và Đoàn Văn An (Cơ quan cảnh sát điều tra - Bộ Công an đã khởi tố, bắt tạm giam); tạm ứng 362 tỷ đồng mua bất động sản nhưng bị tranh chấp pháp lý, chưa hoàn thiện thủ tục chuyển nhượng…

Với trường hợp của VietinBank, phải thu về hỗ trợ lãi suất 109,1 tỷ đồng, về chuyển nhượng trụ sở số 25 Lý Thường Kiệt cho NHNN quá hạn từ năm 2014 là 502,4 tỷ đồng.

Với OceanBank, nhiều khoản phải thu, tạm ứng, trong đó 331 tỷ đồng tạm ứng liên quan đến vụ án Hà Văn Thắm đang được các cơ quan tố tụng xét xử; 245 tỷ đồng tạm ứng thực hiện các dự án bất động sản đều đã quá hạn và có rủi ro mất vốn...

Bên cạnh đó, nhiều ngân hàng đầu tư tài chính không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp.

Cụ thể, Oceanbank có 12/39 khoản đầu tư với giá trị vốn góp 411 tỷ đồng từ năm 2009-2011 đến năm 2016 không thu được cổ tức; năm 2016 không nhận được cổ tức của 28 khoản đầu tư; tại 31/12/2016 trích lập dự phòng 198 tỷ đồng của 14 khoản đầu tư do đơn vị thua lỗ qua nhiều năm (trong đó 05 đơn vị gần như không còn hoạt động).

Vietcombank đầu tư 204,97 tỷ đồng (tương ứng 9,625 triệu USD) vào Công ty Chuyển tiền Vietcombank, lỗ lũy kế đến 31/12/2016 là 5,347 triệu USD, đã trích lập dự phòng 103,7 tỷ đồng; đầu tư 135,15 tỷ đồng vào Công ty Liên doanh quản lý Quỹ đầu tư chứng khoán Vietcombank, lỗ lũy kế đến 31/12/2016 là 12,8 tỷ đồng; 270 tỷ đồng vào Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ Vietcombank - Cardif, năm 2016 lỗ 17,8 tỷ đồng; 123,45 tỷ đồng vào Saigonbank, tỷ lệ cổ tức được chia năm 2016 là 4%; 70,95 tỷ đồng vào Công ty Tài chính Xi măng, năm 2016 không nhận được cổ tức.

BIDV đầu tư vào 3 công ty con 3.128 tỷ đồng, 12 khoản đầu tư dài hạn khác 280,2 tỷ đồng không nhận được cổ tức; Công ty Cổ phần Chứng khoán BIDV đầu tư 5 mã chứng khoán (CTG, DPM, PVS, THC, GEX) lỗ 239,62 tỷ đồng; Tổng công ty Bảo hiểm BIDV đầu tư cổ phiếu Công ty Phát triển Đông dương xanh từ năm 2009, trích lập dự phòng 65,2% giá trị đầu tư (16,89 tỷ đồng).

Với VietinBank, cổ tức, lợi nhuận chuyển về năm 2016 chỉ bằng 4,1% vốn đầu tư.

Ở một trường hợp khác, DATC có 6/34 doanh nghiệp lỗ lũy kế, 9/34 doanh nghiệp hoạt động cầm chừng hoặc tạm dừng; cổ tức/lợi nhận được chia năm 2016 bằng 2% vốn đầu tư, trích lập dự phòng tương đương 36,1% giá trị đầu tư.

Với Ngân hàng Hợp tác xã, khả năng thu hồi khoản tiền gửi có kỳ hạn 585 tỷ đồng tại Công ty Tài chính Handico từ năm 2011 rất khó khăn.

KTNN còn chỉ ra rằng một vài ngân hàng chưa thoái theo lộ trình các khoản vốn góp vượt giới hạn quy định của Luật các tổ chức tín dụng.

Cụ thể, BIDV góp 424,8 tỷ đồng, chiếm 32,21% vốn điều lệ Công ty Cho thuê máy bay. Oceanbank góp 13,37% vốn điều lệ Công ty PVC Duyên Hải và 15,63% vốn vào Công ty Tư vấn dự án Điện lực Dầu khí từ trước thời điểm NHNN mua lại 0 đồng.

Ngoài ra, nhiều diện tích đất chưa các ngân hàng sử dụng hoặc chậm triển khai dự án. Như Vietcombank có 4 lô đất không được sử dụng; 5.054,8 m2 đất thuê 50 năm từ tháng 12/2008 để xây trụ sở tại Khu Đô thị mới Cầu Giấy chưa được triển khai. VietinBank có 4 lô đất 45.778m2. BIDV có 6 lô đất 157.701m2 chưa sử dụng trong thời gian dài.

Thứ tư, các ngân hàng phân loại nợ chưa phù hợp. KTNN đã thực hiện điều chỉnh như Vietinbank (giảm dư nợ nhóm 1 là 717,6 tỷ đồng, tăng dư nợ nhóm 2 là 478,1 tỷ đồng, tăng dư nợ nhóm 3 là 239,5 tỷ đồng); Vietcombank (tăng dư nợ nhóm 1 là 517 tỷ đồng, giảm dư nợ nhóm 2 là 503 tỷ đồng, tăng dư nợ nhóm 4 là 17,1 tỷ đồng, giảm dư nợ nhóm 5 là 31,3 tỷ đồng); BIDV (tăng dư nợ nhóm 1, giảm dư nợ nhóm 5 là 37,5 tỷ đồng)…

Đồng thời trích lập dự phòng rủi ro tín dụng chưa chính xác. KTNN đã điều chỉnh tăng chi phí dự phòng như BIDV là 0,69 tỷ đồng; VietinBank là 36,5 tỷ đồng; Ngân hàng Hợp tác xã là 27,2 tỷ đồng; OceanBank là 376 tỷ đồng; GPBank là 15 tỷ đồng.

Một số khoản vay dư nợ lớn tiềm ẩn rủi ro. Như trường hợp của Vietcombank, nhóm khách hàng kinh doanh thẻ cào điện thoại vay vốn tại Vietcombank Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2011, 2012 quá hạn trả nợ từ năm 2014, dư nợ gốc đến 31/12/2016 là 251,7 tỷ đồng, lãi 85,7 tỷ đồng, sử dụng vốn sai mục đích, có dấu hiệu lừa đảo, Vietcombank đang đề nghị Cơ quan an ninh điều tra xử lý.

Hay như VietinBank có một số khách hàng lớn có tình hình tài chính khó khăn, đã được cơ cấu lại nợ. Có thể kể đến Công ty DAP số 2 - Tập đoàn Hóa chất 1.113 tỷ, Công ty Gang thép Thái Nguyên 1.824 tỷ đồng, Công ty Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc 1.921 tỷ đồng, Công ty TNHH Khoáng sản và Luyện kim Việt Trung 4.646 tỷ đồng, Công ty Hóa dầu và Xơ sợi Dầu khí 1.204 tỷ đồng, Dự án Đạm Ninh Bình - Tập đoàn Hóa chất 725,9 tỷ đồng, Công ty Xi Măng Công Thanh 8.401 tỷ đồng, Công ty Sửa chữa Tàu biển NOSCO 3.078 tỷ đồng, Công ty Quốc tế C&T 919 tỷ đồng, Công ty Đất Việt 1.035 tỷ đồng, Tập đoàn Bitexco 6.949 tỷ đồng)…