Các hãng ô tô toàn cầu tạm biệt ‘thời huy hoàng’ tại Trung Quốc

Từ câu chuyện của General Motors

Cách đây không lâu, Trung Quốc là thị trường lớn nhất và có lợi nhuận cao nhất của General Motors. Trong khi công ty đang thua lỗ ở Bắc Mỹ và châu Âu và đang lao dốc đến bờ vực phá sản và được cứu trợ, doanh số và lợi nhuận từ Trung Quốc đã giúp công ty duy trì hoạt động.

Nhưng tình thế hiện tại thì ngược lại. GM đang đạt được lợi nhuận kỷ lục tại quê nhà, nhưng lại đang thua lỗ ở Trung Quốc khiến nhiều người đặt câu hỏi liệu doanh nghiệp này có thể trụ được bao lâu nữa. Đồng thời, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã phủ kín thị trường quê nhà bằng chính xác loại xe điện mà người mua Trung Quốc mong muốn và các nhà sản xuất ô tô Mỹ từng từ chối.

Doanh số bán hàng của GM tại Trung Quốc đã giảm 19% trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9 và công ty đã lỗ 347 triệu USD từ các liên doanh tại Trung Quốc trong cùng kỳ. Đầu tháng này, công ty đã thông báo rằng thu nhập ròng của mình sẽ giảm hơn 5 tỷ USD do các vấn đề ở Trung Quốc.

“Bạn có thể nhìn lại 15, 20 năm trước khi hoạt động của GM tại Trung Quốc là phao cứu sinh của họ. Chắc chắn là không phải bây giờ. Mọi thương hiệu quốc tế đều đang phải cầm cự ở Trung Quốc”, ông Jeff Schuster, phó chủ tịch toàn cầu về nghiên cứu ô tô tại công ty nghiên cứu GlobalData cho biết.

Trong khi GM vẫn chưa công bố chi tiết về việc tái cấu trúc tại Trung Quốc, ông Schuster và các chuyên gia khác cho biết hầu hết các nhà sản xuất ô tô phương Tây, bao gồm cả GM, đang xem xét họ có thể trụ lại thị trường ô tô lớn nhất thế giới này trong bao lâu.

Tổng giám đốc điều hành GM Mary Barra đã nói với các nhà đầu tư vào tháng 10 rằng các nhà sản xuất ô tô phương Tây phải đối mặt với "một môi trường rất thách thức" ở Trung Quốc nhưng GM tin rằng họ có thể xoay chuyển tình thế và tiếp tục ở lại quốc gia này. Những người khác thì không chắc chắn như vậy.

Ông Michael Dunne, một cố vấn ngành công nghiệp ô tô đã tham gia vào các nỗ lực của các nhà sản xuất ô tô phương Tây tại Trung Quốc kể từ những năm 1990, bao gồm cả việc GM gia nhập thị trường này, cho biết: "GM đã có những năm tháng hoàng kim tại Trung Quốc, nhưng thời kỳ đó đã qua và họ sẽ không bao giờ có thể quay trở lại".

Thời hoàng kim không còn

Không chỉ GM gặp vấn đề ở Trung Quốc. Hầu hết các nhà sản xuất ô tô phương Tây đã vội vã sản xuất và bán xe tại quốc gia này vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000 hiện đều gặp khó khăn.

Người tiêu dùng Trung Quốc trước đây ưa chuộng các thương hiệu phương Tây giờ đây cảm thấy các thương hiệu Trung Quốc có giá trị hơn. Sở thích mới này phần lớn là do chính sách và các ưu đãi của chính phủ Trung Quốc nhằm khuyến khích chuyển đổi từ xe chạy bằng xăng truyền thống sang xe điện và xe hybrid cắm điện.

Theo dữ liệu từ Hiệp hội xe du lịch Trung Quốc, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc bán khoảng 70% ô tô trong nước. Chỉ mới 5 năm trước, họ chỉ chiếm 38% thị trường Trung Quốc, phần còn lại do các thương hiệu nước ngoài nắm giữ.

Khi GM vào nước này, Trung Quốc về cơ bản yêu cầu các nhà sản xuất ô tô phương Tây hợp tác với các nhà sản xuất Trung Quốc, những người sẽ nắm giữ ít nhất 50% cổ phần trong liên doanh.

Nhưng Dunne cho biết ông thấy ít có khả năng GM sẽ gia hạn liên doanh với công ty nhà nước Trung Quốc SAIC, dự kiến ​​ sẽ hết hạn vào năm 2027, hoặc các nhà sản xuất ô tô nhỏ hơn khác của Trung Quốc. Và ông thấy hầu hết các nhà sản xuất ô tô phương Tây khác cũng sẽ rút lui khỏi nỗ lực của họ.

Stellantis, nhà sản xuất ô tô châu Âu sản xuất ô tô dưới các thương hiệu Jeep, Ram, Dodge và Chrysler tại Bắc Mỹ, đã chứng kiến ​​liên doanh khiến Jeeps tại Trung Quốc nộp đơn xin phá sản vào năm 2022 sau nhiều năm thua lỗ. Ford cho biết họ vẫn có lãi tại Trung Quốc, nhưng phần lớn tiền từ các liên doanh tại Trung Quốc của họ đến từ xuất khẩu sang các thị trường châu Á khác cũng như Nam Mỹ.

GM đã từng rút khỏi một thị trường lớn trước đây. Nhà sản xuất ô tô này đã rời khỏi thị trường châu Âu hoàn toàn vào năm 2017 sau khi rút khỏi thương hiệu Chevrolet chỉ 3 năm trước đó.

Sự chuyển dịch của Trung Quốc sang xe điện

Vấn đề lớn nhất là sự chuyển dịch của Trung Quốc từ xe chạy bằng xăng truyền thống trong những năm gần đây sang xe điện hoặc xe hybrid cắm điện, hiện chiếm phần lớn thị trường.

Ông Dunne cho biết: “10 năm trước, Chủ tịch Tập Cận Bình và các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã quyết định: 'Chúng tôi đã đuổi theo các nhà sản xuất ô tô toàn cầu về xe động cơ đốt trong và chúng tôi không bắt kịp. Chúng tôi sẽ dồn toàn lực vào xe điện'".

Các nhà sản xuất ô tô phương Tây đã cố gắng duy trì hướng đi với những chiếc xe chạy bằng xăng, và phần lớn các đối tác liên doanh của họ cũng vậy. Hiện tại, những công ty đó, ngoại trừ Tesla có một nhà máy ở Thượng Hải, đang tụt hậu rất xa trong nỗ lực theo kịp các loại xe điện và xe hybrid giá rẻ hơn từ các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, chẳng hạn như BYD.

Ông Bill Russo, giám đốc công ty tư vấn đầu tư Automobility có trụ sở tại Thượng Hải và là giám đốc hoạt động của Chrysler tại Đông Bắc Á từ năm 2004 đến năm 2008, cho biết đây là một tính toán sai lầm nghiêm trọng của các nhà sản xuất ô tô phương Tây.

Ông cho biết phần lớn sự thay đổi trên thị trường diễn ra trong năm 2020 và đầu năm 2021. Đại dịch Covid-19 khiến các giám đốc điều hành cấp cao của các hãng sản xuất ô tô phương Tây khó có thể đến Trung Quốc, khiến họ dễ bỏ lỡ các cơ hội vàng trên thị trường. Và trong khi các hãng sản xuất ô tô phương Tây đều đã công bố kế hoạch bán nhiều xe điện hơn, họ sẽ bán xe chạy bằng xăng trong ít nhất 10 năm tới.

Và họ vẫn đang thua lỗ trong sản xuất xe điện, ngay cả khi đối thủ cạnh tranh từ Trung Quốc đang chiếm lĩnh thị phần.

Ông Russo cho biết các nhà sản xuất ô tô phương Tây sẽ lại mắc sai lầm lớn nữa nếu từ bỏ Trung Quốc chỉ vì hiện tại họ không còn khả năng cạnh tranh.

Ngay cả khi chính quyền Tổng thống đắc cử Donald Trump sắp tới rút lại các quy tắc và ưu đãi cho người mua xe điện tại Mỹ, các nhà sản xuất ô tô Mỹ ngoài Tesla vẫn phải tuân thủ các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt và các hạn chế đối với ô tô chạy bằng xăng ở những nơi khác.

"Và họ sẽ phải học cách cạnh tranh với các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc và xe điện giá rẻ của họ trong tương lai", ông Russo nhận định.

Russo cho biết: "Mất Trung Quốc sẽ là thảm họa đối với bất kỳ doanh nghiệp ô tô nào". "Nhưng đừng bao giờ đánh giá thấp khả năng ưu tiên lợi nhuận ngắn hạn hơn khả năng tồn tại lâu dài của một công ty".