Chấm điểm quản trị công ty: DN Việt dưới trung bình, thấp nhất ASEAN

Ông Phan Lê Thành Long, Tổng giám đốc Viện Thành viên HĐQT Việt Nam (VIOD) mới tiết lộ kết quả đánh giá Thẻ điểm Quản trị Công ty ASEAN (ACGS) 2024. Cụ thể, điểm bình quân của các doanh nghiệp Việt Nam đạt 60,2/130, tốt hơn so với kỳ trước và cao gấp đôi so với kỳ đánh giá đầu tiên. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là quốc gia có điểm số thấp nhất trong khi khu vực ASEAN – một thực tế không dễ lạc quan nếu đặt trong mục tiêu của Chính phủ là đưa điểm số ACGS vượt mức trung bình (65 điểm).

Bài toán khó của DN Việt

Trao đổi với báo chí trước thềm Hội thảo “Nghị quyết 68-NQ/TW: Cơ hội nào cho doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng?”, ông Long cho biết thêm, thách thức lớn cũng đang chờ phía trước khi kỳ đánh giá ACGS 2026 sẽ có sự thay đổi đáng kể về mặt cấu trúc. Cụ thể, thang điểm sẽ được nâng lên mức 140. Điều này đồng nghĩa với việc mức điểm mục tiêu mà Việt Nam cần đạt vào năm 2026 sẽ được nâng lên mức 70.

“Quan trọng hơn, trọng tâm đánh giá sẽ dịch chuyển từ “tuân thủ pháp luật” sang “áp dụng thông lệ tốt theo chuẩn quốc tế. Doanh nghiệp Việt Nam giỏi tuân thủ, nhưng yếu về thực hành theo thông lệ”, ông Long chỉ ra bài toán khó của Việt Nam.

Ngưỡng 70 điểm cũng không phải là một mục tiêu dễ tiếp cận với phần lớn doanh nghiệp Việt Nam hiện nay. Trong kỳ đánh giá ACGS năm 2024, Việt Nam chỉ có 69 doanh nghiệp được đưa vào danh sách chấm điểm – thấp hơn đáng kể so với tiêu chuẩn 100 doanh nghiệp của khu vực. Nguyên nhân chủ yếu là do không đủ số lượng đơn vị đáp ứng các tiêu chí cơ bản.

“Năm ngoái, chúng ta buộc phải loại nhiều doanh nghiệp quá nhỏ trong danh sách 80 đơn vị ban đầu để có thể “thi đấu”. Điều đó phần nào cho thấy mặt bằng chất lượng chung còn chưa đồng đều và Việt Nam cần một cuộc cải cách sâu rộng", ông Long chia sẻ.

Trong thời gian qua, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68, trong đó có nội dung yêu cầu doanh nghiệp công bố báo cáo thường niên bằng tiếng Anh từ năm 2025 và từ ngày 1/1/2026 sẽ mở rộng ra cả các báo cáo bất thường. Điều này không chỉ giúp cải thiện tính minh bạch của thị trường chứng khoán mà còn giúp tăng số lượng doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia đánh giá.

Bên cạnh đó, VIOD đã đề xuất sáng kiến quản trị doanh nghiệp bứt phá, nhằm khuyến khích doanh nghiệp cải thiện điểm yếu về chất lượng quản trị, vượt trên yêu cầu tuân thủ và hướng tới thông lệ quốc tế, với mục tiêu cuối cùng là đưa điểm số ACGS của Việt Nam vượt mức trung bình.

Trả lời Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance về những lĩnh vực quản trị công ty mà doanh nghiệp Việt cần cải thiện, ông Phan Lê Thành Long – Tổng giám đốc VIOD – cho biết, ACGS 2024 tiếp tục chấm điểm doanh nghiệp dựa trên 4 trụ cột: đối xử công bằng với cổ đông; phát triển bền vững và bền bỉ; công bố thông tin minh bạch; và trách nhiệm của HĐQT.

Trong số đó, nội dung cần cải thiện nhiều nhất là trách nhiệm của HĐQT. Theo ông Long, cả về quy định pháp lý và thực hành thực tế, Việt Nam vẫn còn khoảng cách đáng kể so với các tiêu chuẩn của OECD và ASEAN. Đặc biệt, các doanh nghiệp niêm yết hiện nay phần lớn vẫn nghiêng về “tuân thủ” các quy định trong nước, thay vì chủ động tiếp cận thông lệ tốt.

Một ví dụ điển hình được ông Long dẫn ra là Hòa Phát – doanh nghiệp nhiều năm liền bị xử phạt vì thiếu thành viên HĐQT độc lập, nhưng năm nay đã có sự điều chỉnh kịp thời. Tuy nhiên, xét tổng thể, các quy định hiện hành của Việt Nam vẫn được đánh giá là “nhẹ tay” so với khu vực. Chẳng hạn, Luật Doanh nghiệp yêu cầu tối thiểu 1/3 thành viên HĐQT là độc lập, Nghị định 155 theo Luật Chứng khoán được cụ thể hoá thành 2/5 hoặc 2/7. Trong khi đó, tiêu chuẩn của ASEAN lại nghiêm ngặt hơn nhiều.

Một lĩnh vực mới được đưa vào đánh giá – phát triển bền vững – cũng được ông Long đề cập. Tuy đã có bước tiến đáng kể trong năm nay với số doanh nghiệp công bố thông tin bền vững tăng gấp ba lần, nhưng tổng số vẫn còn khiêm tốn, chỉ khoảng hơn 30 doanh nghiệp trên cả thị trường.

Nghị quyết 68: Động lực thúc đẩy thay đổi

Chia sẻ với báo chí, bà Hà Thị Thu Thanh, Chủ tịch VIOD nhìn nhận việc điểm ACGS của Việt Nam lần đầu tiên vượt ngưỡng 60 điểm ACGS là một bước tiến tích cực: “Chúng ta đang trên con đường phát triển. Việc tăng điểm số từ 57,6 lên 60,2 sau hai năm là kết quả quý giá, được chắt chiu từ nỗ lực của nhiều doanh nghiệp và cần được lan tỏa, truyền cảm hứng”.

Tuy nhiên, khoảng cách với mặt bằng chung khu vực vẫn còn lớn. Kỳ đánh giá ACGS năm 2026 đặt vượt mức trung bình ASEAN trong khi hiện tại, Việt Nam vẫn là quốc gia thấp điểm nhất. Điều đó cho thấy còn nhiều việc phải làm, nhất là khi chuẩn mực đánh giá mới sẽ đặt ra yêu cầu cao hơn về thực hành quản trị công ty theo thông lệ quốc tế.

Chủ tịch VIOD kỳ vọng rằng, với sự hỗ trợ của các khung pháp lý mới, như việc báo cáo bằng tiếng Anh (Thông tư 68) và thúc đẩy quản trị công ty (Nghị quyết 68), nhiều doanh nghiệp sẽ cải thiện chất lượng quản trị và điểm số ACGS.

Theo đánh giá VLCA 2024, trên thang điểm tối đa 140 điểm, chỉ có 53-55 doanh nghiệp, tương đương khoảng 11% trong số 500 doanh nghiệp được đánh giá, đạt điểm từ 70 đến 100. Điều này đồng nghĩa gần 90% doanh nghiệp chưa đạt chuẩn quản trị trong nước.

Bà Thanh phân tích: “Không phải doanh nghiệp không muốn tuân thủ, mà vấn đề nằm ở hướng dẫn, thực thi và quản trị theo hướng chủ động tuân thủ - hiểu biết đầy đủ, có thư ký quản trị công ty để tránh sai sót không cần thiết. Nhiều doanh nghiệp chỉ biết mình có lỗi khi bị phạt và liên tục đặt câu hỏi làm thế nào để không mắc lỗi”

Chính vì vậy, nhóm sáng kiến VCGI đã ra đời với những hành động cụ thể nhằm thực thi tinh thần Nghị quyết 68, để quản trị công ty không còn là lựa chọn mà trở thành điều kiện bắt buộc, không chỉ để tiếp cận nguồn vốn mà còn là thước đo uy tín, danh tiếng và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Sáng kiến này hướng đến giúp doanh nghiệp nâng điểm đánh giá quản trị của Việt Nam lên mức 70 điểm.

Hội thảo “Nghị quyết 68-NQ/TW: Cơ hội nào cho doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng?”do VIOD phối hợp cùng UBCKNN tổ chức chiều nay, 6/6/2025, trong bối cảnh Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ đồng loạt ban hành các nghị quyết quan trọng nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân – bao gồm Nghị quyết 68-NQ/TW, Nghị quyết 198/2025/QH15 và Nghị quyết 139/NQ-CP. Với định hướng xem kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, một trong tám nhóm giải pháp trọng tâm được nhấn mạnh là hoàn thiện thể chế và nâng cao chất lượng quản trị công ty.

Hội thảo “Nghị quyết 68-NQ/TW: Cơ hội nào cho doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng?” không chỉ làm rõ tinh thần Nghị quyết 68 mà còn tập trung vào các chuẩn mực quản trị theo thông lệ ASEAN và OECD, cập nhật kết quả Thẻ điểm ACGS 2024 và triển khai chương trình VNCG50 2025. Sự kiện được kỳ vọng sẽ giúp cộng đồng doanh nghiệp niêm yết, công ty đại chúng và các đơn vị trên lộ trình IPO chủ động nâng cấp quản trị theo hướng minh bạch, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và tăng khả năng thu hút vốn trong bối cảnh thị trường hướng đến mục tiêu nâng hạng.