Cho vay đặc biệt, lãi 0% khi ngân hàng bị rút tiền hàng loạt

Lo ngại “lạm dụng” cho vay đặc biệt, lãi suất 0%/năm

Ngày 29/5, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng.

Theo quy định hiện nay, thẩm quyền cho vay đặc biệt 0%/năm, không có tài sản đảm bảo là của Thủ tướng. Ở lần sửa luật này, ban soạn thảo đề xuất phân quyền quyết việc này cho Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Cụ thể, dự thảo luật đề xuất NHNN được quyết định cho tổ chức tín dụng vay đặc biệt có hoặc không có tài sản bảo đảm. Tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ NHNN theo quy định của Thống đốc, với mức lãi vay 0%/năm.

Các tổ chức tín dụng được vay đặc biệt từ NHNN trong trường hợp trả cho người gửi tiền khi họ bị rút tiền hàng loạt; thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc.

Theo cơ quan soạn thảo, việc chuyển thẩm quyền từ Thủ tướng sang NHNN nhằm triệt để phân cấp, phân quyền, giảm bớt khâu trung gian, từ đó rút ngắn thời gian xử lý, bảo đảm việc thực hiện kịp thời, an ninh, an toàn hệ thống tín dụng

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) đánh giá đây là một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của NHNN trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn.

Tuy nhiên, đại biểu Thông lo ngại quy định mức lãi suất 0% một năm mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia. Quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Ông Thông đề nghị lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia. Dự luật bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Ông Nguyễn Hải Nam - đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng đồng tình với quan điểm nêu trên của đại biểu Thông.

Ông Nam cho rằng việc NHNN cho vay đặc biệt lãi suất 0%, không tài sản đảm bảo cần phải cụ thể hơn nữa về điều kiện, rõ ràng về tiêu chí, quy trình thủ tục và quy mô các khoản vay.

Theo ông Nam, với các tổ chức tín dụng yếu kém, quy mô các khoản vay chắc chắn không nhỏ, có thể ảnh hưởng đến cân đối và nguồn lực tài chính của NHNN.

Ông Nam đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ chính sách này, bởi việc cho vay đặc biệt có thể thu hẹp dư địa của chính sách tiền tệ và ảnh hưởng đến nhu cầu vốn phát triển nền kinh tế. Dự thảo đề xuất phân cấp, phân quyền triệt để nội dung này để đảm bảo xử lý kịp thời các tình huống phát sinh, song đại biểu nhấn mạnh "phân quyền phải đi kèm với trách nhiệm", đảm bảo quy định được thực thi đúng pháp luật, không bị lạm dụng làm trái.

Chỉ cho vay đặc biệt, lãi 0% khi ngân hàng mất thanh khoản, bị rút tiền hàng loạt

Trả lời một số nội dung mà đại biểu quan tâm về dự án sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết thẩm quyền cho vay đặc biệt 0% một năm, không có tài sản đảm bảo là của Thủ tướng. Nhưng ở lần sửa luật này cơ quan quản lý đề xuất phân quyền quyết việc này cho Ngân hàng Nhà nước.

Các tổ chức tín dụng được vay đặc biệt từ NHNN khi bị rút tiền hàng loạt để trả cho người gửi tiền; thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc. Việc này nhằm giảm bớt khâu trung gian, từ đó, rút ngắn thời gian xử lý, bảo đảm việc thực hiện kịp thời, an ninh, an toàn hệ thống tín dụng.

Bà Hồng thông tin với biến động không ngừng của hệ thống các tổ chức tín dụng và sự phát triển của công nghệ, vấn đề liên quan đến thanh khoản và rút tiền hàng loạt của người dân ngày càng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Giờ đây, người dân ở nhà họ cũng có thể sử dụng trang thiết bị điện tử để rút tiền. Vì vậy, việc điều chỉnh quy định theo hướng xử lý nhanh, kịp thời các vấn đề được đặt ra tại dự luật này.

Trước lo ngại việc cho vay lãi suất 0% và không tài sản đảm bảo có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ và lạm dụng, Thống đốc cho biết cơ chế này "không phải việc thường xuyên, liên tục và chỉ áp dụng trong trường hợp rất đặc biệt". Bà nói Luật Các tổ chức tín dụng 2024 đã thiết kế nhiều quy định phát hiện từ sớm từ xa tổ chức tín dụng yếu kém để giám sát đặc biệt.

Khi nằm trong diện can thiệp sớm, các ngân hàng thiếu thanh khoản vẫn được vay của NHNN. "Nhưng khoản vay đều có lãi suất chứ không phải là chưa gì đã cho vay lãi suất 0%. Vay đặc biệt lãi suất 0% chỉ có ở trường hợp đã xảy ra rút tiền hàng loạt", bà Hồng nói. Việc này nhằm chặn sớm việc nhiễu loạn hệ thống tín dụng.

Thống đốc cũng cho biết với các ngân hàng bị đưa vào diện can thiệp sớm hầu hết đều mất thanh khoản, hoạt động rất khó khăn và không sinh lời. Nếu NHNN cho vay đặc biệt mà kèm theo lãi suất khiến các tổ chức tín dụng thêm khó khăn và khó có thể tái cơ cấu.

Bà Hồng cho hay NHNN sẽ căn cứ vào hồ sơ tín dụng về các khoản mà ngân hàng đó đã cho doanh nghiệp và người dân vay để làm tài sản đảm bảo. Cùng với đó, giấy tờ có giá như trái phiếu chính phủ hay các công cụ tài chính cũng được coi là tài sản đảm bảo khi cho vay đặc biệt.

"Như năm 2022, NHNN phải làm đêm làm ngày để cùng rà soát hồ sơ cho vay tín dụng để lấy làm tài sản đảm bảo cho một ngân hàng yếu kém", bà Hồng thông tin.

Tuy nhiên, theo bà Hồng, để đảm bảo trong một số trường hợp đặc biệt, tổ chức tín dụng đã rất khó khăn, dự luật vẫn cho phép cho vay không tài sản đảm bảo, nhằm đảm bảo an toàn, ổn định cho hệ thống.

Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng ngày 17/6 tới.