Dịch chuyển thuế là gì?

Dịch chuyển thuế là gì?

Dịch chuyển thuế (shift in tax) là việc một khoản thuế bị chuyển từ người nộp thuế theo luật thuế sang một người nào đó. Chẳng hạn, cơ quan thuế đánh thuế vào quỹ lương của các doanh nghiệp để tăng nguồn thu. Các doanh nghiệp coi khoản thuế này là sự gia tăng chi phí sản xuất của họ và tăng giá với quy mô tương ứng. Nếu việc tăng giá không làm giảm doanh thu, thì chính người tiêu dùng (tức người mua hàng hóa), chứ không phải các doanh nghiệp, phải nộp loại thuế này. Như vậy, ở đây chúng ta thấy có sự dịch chuyển thuế từ doanh nghiệp (người phải nộp thuế theo luật) sang người tiêu dùng (người thực sự nộp thuế).

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)

Các hình thức dịch chuyển thuế

Khi muốn đánh thuế kinh doanh lên một ngành thì nhà nước cần phải cân nhắc vấn đề đối tượng chịu thuế, hay nói khác là ai sẽ phải trả khoản thuế này. Dịch chuyển thuế nói đến cách thức mà một pháp nhân bị đánh thuế cố gắng chuyển gánh nặng thuế nhắm vào mình sang những nhóm khác trong nền kinh tế.

Đứng trước khả năng phải trả một khoản thuế mới hay thuế cao hơn, các nhà sản xuất trong ngành bị đánh thuế có thể cố gắng nâng giá sản phẩm và dịch chuyển khoản thuế sang cho người tiêu dùng. Cách làm này gọi là dịch chuyển thuế về phía trước.

Đôi khi các nhà sản xuất không thể tăng giá sản phẩm của họ vì trên thị trường có những mặt hàng có khả năng thay thế. Trong trường hợp này họ sẽ tìm cách giảm giá đầu vào sản xuất, gọi là dịch chuyển thuế về phía sau. Ta có thể thấy ví dụ của hiện tượng dịch chuyển gánh nặng thuế về phía sau trong ngành chế biến nông sản, ở đó các nhà chế biến có thể ghìm giá đầu vào thu mua từ nông dân. Như vậy, nông dân chính là người sau cùng phải trả khoản thuế trên. Thực tế, cơ hội chuyển thuế sang cho các nhà cung ứng là không cao.

Nếu việc dịch chuyển thuế về phía trước lẫn về phía sau đều bất thành, các nhà sản xuất bị đánh thuế có thể xoay sang giảm các chi phí sản xuất khác, chẳng hạn tiền lương. Khi đó đối tượng chịu thuế sau cùng chính là người lao động làm việc trong ngành này. Sau nữa, nếu các công ty không thể tăng doanh thu hoặc cắt giảm chi phí, thì lợi nhuận của họ sẽ bị tổn hại. Lúc này, chính những cổ đông của công ty sẽ chịu khoản thuế trên.

Khó có thể xác định được ai sẽ gánh lấy chi phí của việc chuyển thuế trong một ngành. Tuy nhiên nó cũng giúp các nhà hoạch định chính sách cân nhắc vấn đề dịch chuyển thuế khi quyết định áp dụng một khoản thuế, và cũng mang lại cho họ một công cụ để đề ra những chính sách bổ sung nhằm giảm thiểu những kết quả không mong muốn của một khoản thuế mới.