Ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs đã cảnh báo các lệnh trừng phạt của phương Tây nhằm vào Nga, bao gồm cả việc ngăn chặn nước này tiếp xúc với nguồn dự trữ ngoại tệ, sẽ có tác dụng như một “cơn gió ngược” và tác động tiêu cực tới giá trị của đồng đô la Mỹ (USD), giữa bối cảnh các quốc gia trên thế giới có xu hướng giảm tỷ lệ nắm giữ đồng tiền này.
Trong bài viết đăng tải trên tờ Australia Financial Review, nhà báo Richard Henderson dẫn thông tin vào tháng trước, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã loại Nga ra khỏi hệ thống thanh toán SWIFT, một nền tảng cho hoạt động chuyển khoản liên ngân hàng quốc tế. Về cơ bản, điều này có nghĩa là Ngân hàng Trung ương Nga (BoR) sẽ không thể tiếp cận với 626 tỷ USD dự trữ ngoại hối của chính nước này.
Các nhà phân tích của Goldman Sachs dự đoán mặc dù động thái này, được Mỹ khởi xướng và dẫn đầu như một phần của các biện pháp răn đe kinh tế nghiêm ngặt chống lại Nga, có thể mang lại hiệu quả, nhưng đồng thời cũng làm giảm giá trị của đồng USD.
Goldman Sachs cảnh báo các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đã bắt đầu giảm tỷ trọng nắm giữ tài sản bằng đồng USD, một mô hình dự kiến sẽ tiếp tục phát triển, gây ảnh hưởng đến giá trị của đồng tiền này.
Chuyên gia Zach Pandl của Goldman Sachs phân tích: "Sự không chắc chắn về địa chính trị đang diễn ra" và " nỗ lực làm giảm sự phụ thuộc vào đồng USD của các tổ chức chính thức, có thể nhằm mục đích giảm mức độ tiếp xúc với các mạng thanh toán tập trung vào đồng USD", đã trở thành rủi ro ngày càng tăng đối với chính đồng tiền này.
Tuy nhiên, ông Pandl cũng nhận định: "Những thay đổi lớn trong chuẩn mực tiền tệ quốc tế chỉ xảy ra không thường xuyên", ngụ ý đồng USD sẽ vẫn là loại tiền tệ nổi tiếng nhất của thế giới.
Ông nói: "Chúng ta sẽ thấy các sự kiện địa chính trị gần đây đang làm tăng xu hướng nỗ lực phi đô la hóa từ các quốc gia, điều này có thể ảnh hưởng đến việc định giá đồng USD theo thời gian".
Triển vọng về việc đồng USD chiếm tỷ trọng nhỏ hơn trong cơ cấu dự trữ ngoại tệ quốc tế xuất hiện khi Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đang thúc đẩy đồng nhân dân tệ (NDT) của nước này đóng vai trò lớn hơn trong thương mại quốc tế.
Tháng trước, tạp chí The Wall Street Journal cho biết Trung Quốc đã đề nghị Saudi Arabia chấp nhận đồng NDT là đồng tiền thanh toán cho các giao dịch mua dầu mỏ xuất khẩu, một động thái sẽ làm giảm hơn nữa vai trò của đồng USD trong thương mại xăng dầu.
Vào tháng 3, Tổ chức Tiền tệ Quốc tế (IMF) xuất bản một báo cáo chỉ ra rằng đã có sự "xói mòn ngấm ngầm" đối với vai trò của đồng USD trong hai thập kỷ vừa qua, khi các ngân hàng trung ương đa dạng hóa sự kết hợp của các loại tiền tệ dự trữ chính thức.
Các nhà kinh tế nhận thấy khoảng 1/4 sự dịch chuyển từ đồng USD trong dự trữ ngoại tệ thế giới đã chuyển sang đồng NDT của Trung Quốc, trong khi 3/4 còn lại là sự kết hợp của các loại tiền tệ khác, chẳng hạn như đồng đô la Australia (AUD), đồng đô la Canada (CAD) và đồng won (KRW) của Hàn Quốc.
Tuần trước, bà Gita Gopinath, Phó Giám đốc điều hành IMF, nói rằng các lệnh trừng phạt chống lại Nga có thể thúc đẩy sự gia tăng khối lượng tiền tệ mới trong cơ cấu dự trữ ngoại hối và thúc đẩy sự chuyển dịch ra khỏi đồng USD trong một hệ thống tài chính toàn cầu đang bị "phân mảnh". Bà nói: "Đồng USD sẽ vẫn là loại tiền tệ toàn cầu quan trọng ngay cả trong bối cảnh đó, nhưng sự phân mảnh ở cấp độ nhỏ hơn hoàn toàn có thể xảy ra".
Nhà kinh tế học Damien Boey, trưởng chiến lược gia về vốn chủ sở hữu của Công ty Barrenjoey, cho biết: "Có nhiều người tin rằng hệ thống kiến trúc tiền tệ toàn cầu đang thay đổi vì dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương Nga đang bị trừng phạt. Điều này đã khiến các ngân hàng trung ương ở nước ngoài phải suy nghĩ lại về giá trị tài sản bằng đồng USD mà họ đang nắm giữ".
Nga cũng đã bắt đầu thúc ép các đối tác thương mại thanh toán khí đốt - nguồn năng lượng quan trọng cho châu Âu - bằng đồng ruble. Điều này sẽ buộc các nước phải mua đồng ruble từ các ngân hàng của Nga, gián tiếp làm suy yếu tác động của các lệnh trừng phạt tài chính mà phương Tây đang áp dụng.
Trung Quốc và Ấn Độ, hai nền kinh tế phụ thuộc vào dầu nhập khẩu từ Nga, thậm chí đã đưa ra hệ thống thanh toán của riêng họ, như một sự thay thế cho nền tảng SWIFT toàn cầu.
Bên cạnh đó, những lo lắng về nguồn cung dầu và khí đốt, liên quan đến các lệnh trừng phạt, đã làm tăng giá cả hàng hóa, mang lại lợi ích cho các quốc gia xuất khẩu, bao gồm cả Nga.
Ông Boey nói: "Các điều khoản thương mại của Nga không sụp đổ và đồng ruble đang nhận được sự hỗ trợ cơ bản. Điều đó cho thấy các biện pháp trừng phạt không hoạt động hiệu quả như dự kiến".
Theo chuyên gia Martin Wolf của tờ Financial Review, cho tới thời điểm hiện tại, việc đồng NDT thay thế đồng USD là khó có thể xảy ra. Vì hệ thống tài chính của Trung Quốc còn chưa phát triển, tiền tệ của quốc gia này cũng chưa có khả năng chuyển đổi hoàn toàn và Trung Quốc chưa phải là một nhà nước pháp quyền thực sự.
Vẫn còn cả một chặng đường dài nữa để đồng NDT có thể cung cấp những gì mà đồng bảng Anh và đồng USD đã làm được trong thời kỳ hoàng kim của hai loại tiền tệ này.
Trong khi những người nắm giữ đồng USD và các đồng tiền phương Tây hàng đầu khác có thể lo sợ rủi ro nếu bị nhắm là mục tiêu của các lệnh trừng phạt, thì họ chắc chắn cũng nhận thức được điều gì sẽ xảy ra, nếu làm phật lòng Trung Quốc.
Hơn nữa, điều quan trọng là Trung Quốc cho rằng một loại tiền tệ quốc tế hóa sẽ đòi hỏi một thị trường tài chính mở, nhưng điều đó cũng sẽ làm suy yếu hoàn toàn quyền kiểm soát của nhà nước đối với nền kinh tế và xã hội trong nước.
Việc thiếu vắng một giải pháp thay thế thực sự đáng tin cậy sẽ làm sâu sắc thêm quan điểm đồng USD sẽ vẫn là đồng tiền thống trị của thế giới. Tuy nhiên, trong cuốn Tiền tệ kỹ thuật số của Học viện Hoover, một lập luận chống lại quan điểm tự mãn này đã được đề cập đến.
Đó là Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới của Trung Quốc (CIPS - một giải pháp thay thế cho hệ thống SWIFT) và đồng NDT kỹ thuật số (e-CNY) có thể trở thành một hệ thống thanh toán thống trị và tiền tệ phương tiện, tương ứng, cho thương mại giữa Trung Quốc và nhiều đối tác thương mại quốc tế khác.
Tuy nhiên, điều này chỉ có thể xảy ra trong dài hạn. Ngày nay, sự thống trị áp đảo của Mỹ và các đồng minh trong lĩnh vực tài chính toàn cầu - sản phẩm của quy mô kinh tế tổng thể và thị trường tài chính mở - mang lại cho đồng tiền của họ một vị trí thống trị chắc chắn.
Không có sự thay thế đáng tin cậy nào đảm bảo được hầu hết các chức năng tiền tệ toàn cầu như đồng USD. Nhưng lạm phát cao có thể là một mối đe dọa lớn hơn đối với sự tin tưởng vào đồng USD, hơn là việc “vũ khí hóa” đồng tiền này để chống lại các quốc gia khác.
