'Miếng bánh' cổ phần hóa: Còn thiếu công khai, minh bạch

Trong những năm qua, công tác cơ cấu lại, sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thoái vốn đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được còn tồn tại nhiều hạn chế như việc phê duyệt phương án cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước ở một số bộ, ngành, địa phương còn chậm, chưa hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa thoái vốn theo đúng kế hoạch, còn giữ cổ phần chi phối ở nhiều ngành, lĩnh vực nhà nước không cần nắm giữ 100% vốn, hoặc giữ cổ phần chi phối đặc biệt là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước. 

Bên cạnh đó, việc xây dựng và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án sử dụng đất theo quy định của pháp luật trước khi quyết định cổ phần hóa doanh nghiệp còn chậm, còn vi phạm. Việc thực hiện các quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước tại một số doanh nghiệp chưa hiệu quả. Số lượng các doanh nghiệp cổ phần hóa chậm dần đều qua các năm, không đạt kế hoạch đề ra. Như năm 2018 cả nước phải cổ phần hóa 64 doanh nghiệp, nhưng trên thực tế chỉ đạt 17% với 12 doanh nghiệp hoàn thành. 

Ngoài những nguyên nhân khách quan tồn tại đã lâu, nhiều doanh nghiệp phải cổ phần hóa có quy mô lớn, quản lý nhiều tài sản nhà nước nên việc xác định giá trị doanh nghiệp gặp khó khăn.

Một số quy định mới về cổ phần hóa, thoái vốn dược ban hành theo hướng chặt chẽ hơn, thời gian thực hiện dài, nhất là về phương án sử dụng đất sau cổ phần hóa; công tác xác định giá trị doanh nghiệp bảo đảm tối đa lợi ích của Nhà nước dẫn đến quy trình, thời gian thực hiện kéo dài hơn. Các quy định về cổ phần hóa chưa xử lý triệt để, một số vướng mắc liên quan đến nội dung về xác định giá trị doanh nghiệp dẫn đến thời gian xây dựng phương án cổ phần hóa kéo dài, không hoàn thành đúng kế hoạch được giao. 

Về nguyên nhân chủ quan, đó là kỷ cương, kỷ luật trong việc thực thi chính sách pháp luật chưa nghiêm; nhiều cấp, nhiều ngành chưa tích cực chủ động triển khai nhiệm vụ; còn tình trạng lợi ích nhóm, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong cơ cấu lại cổ phần hóa doanh nghiệp, thoái vốn, gây bức xúc trong dư luận…

Qua theo dõi cổ phần hóa một số doanh nghiệp nhà nước trong thời gian qua cho thấy việc cổ phần hóa còn thiếu công khai, minh bạch; lợi ích nhóm; có hiện tượng can thiệp chưa đúng quy định của phát luật như việc cổ phần cổ phần hóa cảng Quy Nhơn; cổ phần hóa Công ty rượu, bia, nước giải khát Sài Gòn và cổ phần hóa Công ty cổ phần xuất nhập khẩu và xây dựng Việt Nam. 

Vì thế, thời gian tới, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp theo kế hoạch đã đề ra. Thực hiện công khai, minh bạch, khẩn trương xác định giá trị doanh nghiệp, có lộ trình thời gian cụ thể để cổ phần hóa, thoái vốn. 

Thứ hai, có hình thức xử lý kỷ luật nghiêm minh đối với các tổ chức, cá nhân cố tình trì hoãn, không thực hiện cổ phần hóa cũng như các cơ quan tổ chức, cá nhân lợi dụng chức vụ, quyền hạn can thiệp trái pháp luật vào quá trình cổ phần hóa, thoái vốn tại doanh nghiệp.