'Phủ sóng thông tin, mở cửa tri thức': Đòn bẩy giảm nghèo ở vùng biên giới Nhôn Mai

Nằm ở vị trí phên dậu của Tổ quốc, xã Nhôn Mai từ lâu đã được biết đến là một trong những địa bàn khó khăn bậc nhất của huyện Tương Dương cũ nói riêng và miền Tây Nghệ An nói chung. Đặc thù địa hình chia cắt mạnh bởi hệ thống sông suối và núi cao khiến dân cư phân bố không đồng đều, tạo ra những "vùng lõm" về phát triển kinh tế xã hội. Giao thông đi lại cách trở không chỉ làm tăng chi phí lưu thông hàng hóa mà còn khiến việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản của người dân gặp muôn vàn trắc trở. Bên cạnh đó, diện tích đất sản xuất nông nghiệp hạn chế, cộng hưởng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng kéo dài xen lẫn những đợt mưa lũ bất thường đã ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế vốn dĩ đã rất mong manh của đồng bào nơi đây.

Với tổng số 1.504 hộ và 6.923 nhân khẩu, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn mới tại Nhôn Mai vẫn neo ở mức rất cao. Cụ thể, xã còn 813 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 54,06% và 337 hộ cận nghèo, chiếm 22,41%. Như vậy, tổng số hộ nghèo và cận nghèo chiếm hơn 76% dân số toàn xã.

Sự chênh lệch về mức sống giữa các khu vực trong xã cũng rất rõ rệt khi tại các bản vùng sâu, vùng giáp biên giới, cái nghèo vẫn đeo bám dai dẳng với tỷ lệ nghèo "kịch trần" như bản Phá Mựt (91,89%), Chà Lò (90%), Piêng Coọc (88,33%) hay Piêng Luống (78,41%).

Những con số biết nói này đặt ra một bài toán hóc búa cho cấp ủy, chính quyền địa phương đó là làm thế nào để vừa khắc phục hậu quả nặng nề của thiên tai, vừa đảm bảo lộ trình giảm nghèo bền vững theo các chỉ tiêu đã được giao? Câu trả lời đã được xã Nhôn Mai tìm thấy không phải ở những gói cứu trợ ngắn hạn, mà ở sự thay đổi mang tính chiến lược về nhận thức thông qua công tác giảm nghèo về thông tin.

Chiến lược "phủ sóng" thông tin, chìa khóa mở cánh cửa nhận thức

Trong lý thuyết về giảm nghèo đa chiều, thiếu hụt thông tin được coi là một trong những chiều thiếu hụt cơ bản nhất, dẫn đến sự thiếu hụt các chiều khác như thu nhập, y tế hay giáo dục. Nhận thức rõ điều này, xã Nhôn Mai xác định giảm nghèo bền vững không thể chỉ dựa vào sự hỗ trợ trực tiếp của Nhà nước, mà phải bắt đầu từ cuộc cách mạng trong tư duy của người dân.

"Giảm nghèo về thông tin" - một trong hai tiểu dự án trọng tâm thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia – được địa phương lựa chọn làm đòn bẩy để thay đổi hiện trạng. Mục tiêu cốt lõi là giúp người dân hiểu đúng, hiểu đủ về các chính sách, biết cách tiếp cận nguồn lực và quan trọng nhất là chủ động tham gia vào quá trình phát triển kinh tế.

Tận dụng nguồn kinh phí từ Dự án 6 "Truyền thông và giảm nghèo về thông tin", UBND xã Nhôn Mai đã triển khai một chiến dịch truyền thông bài bản, đa dạng hóa hình thức để phù hợp với trình độ nhận thức và văn hóa của đồng bào các dân tộc. Không khí tuyên truyền lan tỏa từ trung tâm xã đến tận các bản làng xa xôi nhất.

Các điểm cổ động trực quan được xây dựng kiên cố tại khu vực trung tâm và nhà văn hóa các thôn bản. Hệ thống băng rôn, khẩu hiệu, bảng tin công cộng được lắp đặt tại những vị trí dễ nhìn, chuyển tải những thông điệp ngắn gọn, súc tích về chủ trương giảm nghèo. Nội dung tuyên truyền không chung chung mà đi sâu vào những vấn đề thiết sườn: Hướng dẫn quy trình hỗ trợ sinh kế, thông tin về các lớp đào tạo nghề, thủ tục vay vốn ưu đãi, kiến thức chăm sóc sức khỏe, giáo dục, bình đẳng giới và đặc biệt là tuyên truyền phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống – những hủ tục còn tồn tại kìm hãm sự phát triển của cộng đồng.

Tuy nhiên, sức mạnh thực sự của chiến dịch truyền thông tại Nhôn Mai nằm ở yếu tố con người. Vai trò của đội ngũ cán bộ cơ sở, trưởng thôn và Người có uy tín trong cộng đồng được phát huy một cách tối đa. Họ chính là những "cầu nối" đưa chính sách vào cuộc sống. Thông qua các buổi họp thôn, sinh hoạt cộng đồng định kỳ hay những cuộc trò chuyện bên bếp lửa, cán bộ xã và thôn bản trực tiếp tuyên truyền, giải thích cặn kẽ từng chính sách bằng ngôn ngữ bản địa, gắn với những ví dụ thực tế sinh động.

Ông Lê Hồng Thái, Chủ tịch UBND xã Nhôn Mai cho biết: "Giảm nghèo về thông tin là điều kiện tiên quyết. Khi bà con được trang bị đầy đủ thông tin, họ sẽ xóa bỏ được tâm lý mặc cảm hoặc trông chờ, ỷ lại vào Nhà nước, từ đó mạnh dạn đăng ký tham gia các mô hình kinh tế mới".

"Cuối tháng 10/2025, trong đợt cao điểm rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo thường niên, một hiện tượng xúc động đã lan tỏa khắp xã Nhôn Mai. Đó là nhiều hộ dân tự nguyện viết đơn xin ra khỏi diện nghèo và cận nghèo. Hành động này càng trở nên đáng quý hơn trong bối cảnh địa phương vừa trải qua thảm họa thiên tai, đời sống chung còn muôn vàn khó khăn", ông Thái cho hay.

Ông Và Bá Tịnh, Trưởng phòng Văn hóa-xã hội xã, không giấu được sự xúc động khi chia sẻ về việc tiếp nhận những lá đơn này. Theo ông, lý do mà bà con đưa ra rất giản dị nhưng thấm đẫm tình người: Trong lúc xã nhà còn nhiều gia đình trắng tay do lũ cuốn, họ cảm thấy mình còn may mắn hơn nên muốn nhường suất hỗ trợ của Nhà nước cho những hoàn cảnh ngặt nghèo hơn.

Tính đến ngày 29/10/2025, thống kê cho thấy xã Nhôn Mai đã nhận được 14 lá đơn tự nguyện xin thoát nghèo. Điển hình như câu chuyện của vợ chồng ông Lô Thanh Bỉnh (72 tuổi) và bà Lô Thị Tâm (68 tuổi) ở bản Huồi Tố 2. Dù tuổi đã cao, thuộc đối tượng dễ bị tổn thương, nhưng ông Bỉnh vẫn kiên quyết xin rút tên khỏi danh sách hỗ trợ. Ông tâm sự rằng con cháu đã trưởng thành, nhà cửa kiên cố, ông bà vẫn còn sức khỏe để chăn nuôi gia súc, gia cầm. So với những hộ bị lũ cuốn trôi hết nhà cửa, ông thấy mình "giàu" hơn và cần phải sẻ chia.

Đồng bộ hóa an sinh và sinh kế, hướng đi bền vững sau thiên tai

Song song với việc đả thông tư tưởng, xã Nhôn Mai hiểu rằng để thoát nghèo thực sự, người dân cần có "cần câu" và bệ đỡ an sinh vững chắc. Chính vì vậy, địa phương đã thực hiện đồng bộ việc gắn công tác truyền thông với các giải pháp phát triển sinh kế và phục hồi sau thiên tai.

UBND xã đã chỉ đạo Ban Chỉ đạo giảm nghèo phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cán bộ phụ trách các thôn bản, trực tiếp "cầm tay chỉ việc" hướng dẫn người dân tổ chức lại sản xuất. Dựa trên điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc thù, xã vận động người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng hàng hóa. Các mô hình kinh tế có giá trị cao đang được nhân rộng như trồng đào, sắn cao sản, cây dược liệu chè hoa vàng, mướp đắng, cây bo bo hay phát triển chăn nuôi gia súc bản địa (trâu, bò, dê, lợn đen).

Khác với cách làm cũ là hỗ trợ con giống rồi để mặc người dân tự xoay xở, các lớp tập huấn kỹ thuật tại Nhôn Mai được tổ chức ngay tại thực địa, giúp bà con dễ tiếp thu và mạnh dạn áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Bên cạnh đó, xã cũng tranh thủ tối đa các nguồn lực từ Chương trình mục tiêu quốc gia để đầu tư hoàn thiện hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và dân sinh như đường giao thông nông thôn, hệ thống thủy lợi, điện lưới và nước sinh hoạt. Đặc biệt, sự hỗ trợ từ Dự án 1 về giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Toàn xã đã hỗ trợ xây dựng được 225 căn nhà kiên cố cho các hộ khó khăn, giúp họ hiện thực hóa giấc mơ an cư để lạc nghiệp.

Công tác an sinh xã hội, đặc biệt là y tế và khắc phục hậu quả thiên tai, cũng được đặt lên hàng đầu. Việc đảm bảo 100% người dân tham gia bảo hiểm y tế là một nỗ lực lớn, giúp đồng bào được bảo vệ trước rủi ro ốm đau, bệnh tật - một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tái nghèo. Trong bối cảnh sau thiên tai năm 2025, vai trò của hệ thống chính trị và lực lượng vũ trang càng được khẳng định. Chính quyền xã đã phối hợp chặt chẽ với lực lượng Bộ đội Biên phòng, Công an và các tổ chức đoàn thể bám sát địa bàn, hỗ trợ nhân dân dựng lại nhà cửa, ổn định nơi ăn chốn ở tại các khu tái định cư. Tinh thần "lá lành đùm lá rách" của cộng đồng được phát huy mạnh mẽ khi nhiều hộ dân sẵn sàng hiến, tặng đất sản xuất của mình để giúp các gia đình bị lũ cuốn trôi nhà cửa có nơi dựng nhà, sớm ổn định cuộc sống.

Ông Lữ Xuân Hà, Phó Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai, nhấn mạnh rằng chính tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái vốn có của đồng bào các dân tộc là nội lực mạnh mẽ nhất của địa phương. Việc người dân tự nguyện xin thoát nghèo hay hiến đất giúp nhau trong hoạn nạn không chỉ giải quyết các vấn đề trước mắt, mà còn tạo ra sự gắn kết cộng đồng bền chặt – nền tảng xã hội quan trọng để Nhôn Mai thực hiện thành công các mục tiêu phát triển dài hạn.