Số phận TikTok vẫn là vùng bí ẩn: Trung Quốc giữ im lặng, ‘ván cờ’ chưa tàn

Sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump phê chuẩn một thỏa thuận có thể giúp TikTok tiếp tục tồn tại tại Mỹ vào ngày thứ Năm(25/9) vừa qua, Trung Quốc vẫn duy trì sự im lặng — một khoảng lặng đáng chú ý, bởi Bắc Kinh cuối cùng vẫn là bên có thể quyết định số phận của ứng dụng này.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc không đưa tin về thỏa thuận, trong khi các cuộc thảo luận trên mạng xã hội cũng khá hạn chế. Một tài khoản Weibo có liên kết với cơ quan nhà nước dẫn lời một giáo sư từ Đại học Phục Đán, người gọi thỏa thuận này là “một kết quả đôi bên cùng có lợi”.

Trong lễ ký sắc lệnh hành pháp liên quan đến thỏa thuận, Tổng thống Trump tuyên bố ông đã “nhận được sự đồng ý” từ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Tuy nhiên, không có đại diện nào của ByteDance xuất hiện tại buổi ký kết, và cả ByteDance lẫn Đại sứ quán Trung Quốc tại Singapore đều không phản hồi yêu cầu bình luận từ CNBC.

Thỏa thuận vẫn mơ hồ

Một số khía cạnh quan trọng của thỏa thuận vẫn còn mơ hồ. Hôm thứ Sáu, tờ LastPost của Trung Quốc đưa tin TikTok tại Mỹ sẽ được chia thành hai công ty, dẫn nguồn ẩn danh.

Theo sắc lệnh hành pháp của ông Trump, một công ty liên doanh mới sẽ được thành lập để quản lý hoạt động kinh doanh, dữ liệu và thuật toán của TikTok tại Mỹ. Công ty mẹ ByteDance đặt trụ sở tại Bắc Kinh sẽ chỉ nắm giữ dưới 20% cổ phần.

Cơ cấu này được cho là đủ để đáp ứng yêu cầu của luật an ninh quốc gia Mỹ, theo đó ByteDance buộc phải thoái vốn khỏi hoạt động TikTok tại Mỹ hoặc đối mặt với lệnh cấm hoàn toàn.

Ngoài ra, ByteDance cũng sẽ lập một công ty mới tại Mỹ phụ trách mảng thương mại điện tử, quảng cáo thương hiệu và quản lý quan hệ với các hoạt động quốc tế của TikTok, theo nguồn tin của LastPost.

Số phận của TikTok tại Mỹ từ lâu đã là chủ đề tranh cãi, khi các nghị sĩ của cả hai đảng đều lo ngại Bắc Kinh có thể tiếp cận dữ liệu nhạy cảm hoặc lợi dụng nền tảng để thao túng dư luận.

Theo khảo sát của Pew Research công bố hôm thứ Sáu, khoảng 20% người trưởng thành Mỹ hiện nay thường xuyên tiếp cận tin tức trên TikTok, một con số tăng mạnh so với chỉ 3% vào năm 2020. Điều này càng khiến những lo ngại về ảnh hưởng tiềm tàng của ứng dụng trở nên đáng chú ý hơn.

Đầu năm nay, Tòa án Tối cao Mỹ đã giữ nguyên một đạo luật cấm ứng dụng này nếu ByteDance không thoái vốn. Thời hạn ban đầu được ấn định vào tháng 1, nhưng ông Trump đã nhiều lần gia hạn qua các sắc lệnh hành pháp để tìm kiếm một thỏa thuận phù hợp.

Trump từng tiết lộ rằng ông đã nhận được sự chấp thuận của ông Tập cho một đề xuất liên quan đến TikTok sau cuộc điện đàm kéo dài gần hai giờ vào đầu tháng này. Tuy nhiên, bản tóm tắt cuộc gọi từ phía Bắc Kinh lại có phần khác biệt.

Theo truyền thông Trung Quốc, ông Tập cho biết chính phủ Trung Quốc “sẽ hoan nghênh các cuộc đàm phán thương mại mang tính xây dựng, phù hợp với quy tắc thị trường, dẫn đến một giải pháp tuân thủ luật pháp và quy định của Trung Quốc, đồng thời tính đến lợi ích của cả hai bên”.

Ông cũng kêu gọi Mỹ “tránh áp đặt các biện pháp hạn chế thương mại đơn phương” và “tạo ra một môi trường cởi mở, công bằng và không phân biệt đối xử cho các nhà đầu tư Trung Quốc”.

Bắc Kinh thủ thế

Các cuộc thương lượng về TikTok diễn ra trong bối cảnh quan hệ thương mại Mỹ - Trung vẫn căng thẳng. Giới phân tích cho rằng nền tảng này có thể được sử dụng như một quân cờ trong bàn cờ đàm phán song phương.

Tuy nhiên, một số chuyên gia nhận định Bắc Kinh ít có động cơ để chấp thuận việc ByteDance thoái vốn. Việc để mất quyền kiểm soát TikTok có thể tạo ra tiền lệ bất lợi cho các công ty công nghệ Trung Quốc khác đang hoạt động toàn cầu.

Ngoài ra, thỏa thuận tiềm năng còn có thể đối mặt với thách thức pháp lý tại Mỹ nếu mâu thuẫn với các điều khoản thoái vốn được quy định rõ trong luật “bán hoặc cấm” TikTok đã được Tòa án Tối cao ủng hộ vào tháng 1.

Một điểm gây tranh cãi lớn là quyền kiểm soát thuật toán gợi ý nội dung của TikTok, yếu tố cốt lõi làm nên sức hấp dẫn và cũng là nguồn gốc của các lo ngại an ninh.

Phát biểu trên chương trình Squawk Box Asia của CNBC hôm thứ Sáu, James Sullivan thuộc JP Morgan cho rằng thỏa thuận mà ông Trump đề xuất vẫn thiếu minh bạch về việc ai sẽ kiểm soát thuật toán này. “Điều đó khiến các quan ngại về an ninh quốc gia vẫn hoàn toàn bỏ ngỏ”, ông nhấn mạnh.

Trong khi Washington công khai bàn bạc về TikTok, phản ứng từ phía Trung Quốc lại đặc biệt dè dặt. Không có tuyên bố chính thức nào từ chính phủ hay truyền thông nhà nước, ngoài vài ý kiến lẻ tẻ trên mạng xã hội.

Sự im lặng này có thể là chiến lược, nhằm tránh đưa ra cam kết quá sớm trong bối cảnh các cuộc đàm phán thương mại vẫn đang diễn ra. Bắc Kinh có thể đang chờ xem liệu thỏa thuận do Trump công bố có thực sự đi đến đâu, hay sẽ bị tòa án và Quốc hội Mỹ chặn lại.

Việc một ứng dụng giải trí trở thành tâm điểm căng thẳng địa chính trị là điều hiếm thấy, nhưng với sức ảnh hưởng ngày càng lớn, TikTok đã vượt xa một nền tảng video ngắn đơn thuần.

Ông Trump có thể coi thỏa thuận mới này là một chiến thắng chính trị, nhưng sự im lặng của Trung Quốc cho thấy câu chuyện còn chưa kết thúc. Bắc Kinh vẫn nắm trong tay nhiều quyền quyết định, và bất kỳ động thái nào cũng sẽ gắn chặt với bức tranh lớn hơn của quan hệ thương mại Mỹ - Trung.

Trong khi đó, người dùng TikTok tại Mỹ vẫn ở thế chờ đợi, chưa rõ liệu ứng dụng mà họ yêu thích sẽ tiếp tục tồn tại dưới một công ty liên doanh mới, hay phải đối diện nguy cơ bị cấm hoàn toàn.

Thỏa thuận TikTok mà Tổng thống Donald Trump công bố có thể giúp ứng dụng này thoát khỏi lệnh cấm tại Mỹ, ít nhất trong ngắn hạn. Tuy nhiên, những câu hỏi quan trọng vẫn chưa có lời giải: Ai sẽ kiểm soát thuật toán? Liệu ByteDance có thực sự thoái vốn? Và Bắc Kinh sẽ phản ứng ra sao?

Sự im lặng hiện tại của Trung Quốc không phải là sự thờ ơ, mà là một chiến lược. Trong cuộc chơi dài hơi này, TikTok không chỉ là ứng dụng giải trí mà còn là một quân cờ trong bàn cờ quyền lực Mỹ - Trung.